Ο Αναγωγισμός και ο Ολισμός είναι δύο διαφορετικές προσεγγίσεις στην ψυχολογία, που χρησιμοποιούν οι ερευνητές για την δημιουργία πειραμάτων και την εξαγωγή συμπερασμάτων. Στον Αναγωγισμό συνήθως χωρίζονται οι αιτιολογήσεις της συμπεριφοράς σε χωριστά στοιχεία. Αντίθετα, στον Ολισμό η εικόνα αποτελεί ένα σύνολο. Και οι δύο προσεγγίσεις έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Ωστόσο, ποιες είναι αυτές οι δύο εκ διαμέτρου αντίθετες θεωρίες με βάση μία ψυχολογική σκοπιά;
Πώς ορίζονται οι δύο προσεγγίσεις;
Ολισμός
Ως μία ψυχολογική προσέγγιση για την κατανόηση των συστημάτων, ο Oλισμός χρησιμοποιείται στην ψυχολογία καθώς και σε άλλους τομείς όπως η ιατρική, η φιλοσοφία, η οικολογία και η οικονομία. Μια βασική φράση που συνοψίζει την ιδέα πίσω από την ολιστική προσέγγιση είναι ότι «το σύνολο είναι κάτι περισσότερο από το άθροισμα των μερών του». Ο Ολισμός εστιάζει στα συστήματα στο σύνολό τους και όχι σε μεμονωμένα όπως ο Αναγωγισμός. Ένα παράδειγμα Ολισμού αποτελεί η ψυχολογία Gestalt . Η Gestalt Ιδρύθηκε στη Γερμανία στις αρχές του 20ου αιώνα και επικεντρώθηκε στην αντίληψη. Υποστήριξε ότι οι εξηγήσεις έχουν νόημα μόνο στο σύνολό τους.
Η εξέταση μεμονωμένων στοιχείων δεν θα έχει νόημα από μόνη της. Ουσιαστικά, ο Ολισμός υποδηλώνει ότι οι άνθρωποι δεν είναι απλώς το άθροισμα των μερών τους. Για να κατανοήσει κανείς πώς σκέφτονται οι άνθρωποι, η ψυχολογική προσέγγιση τονίζει ότι πρέπει να κάνει περισσότερα από το να εστιάσει απλώς στον τρόπο λειτουργίας κάθε μεμονωμένου στοιχείου.
Αναγωγισμός
Ο Αναγωγισμός είναι μια ψυχολογική προσέγγιση που αναλύει τις σύνθετες συμπεριφορές σε απλούστερες και ξεχωριστές συνιστώσες. Αυτή η προσέγγιση υποστηρίζει ότι οι εξηγήσεις ξεκινούν από το υψηλότερο επίπεδο εξήγησης. Στη συνέχεια σταδιακά τείνουν προς το χαμηλότερο. Οι κοινωνικοί ψυχολόγοι συχνά αντιτίθενται στον Αναγωγισμό και αντ’ αυτού τονίζουν το κοινωνικό πλαίσιο που περιβάλλει το άτομο. Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι Αναγωγισμού: ο ψυχολογικός και ο μεθοδολογικός. Ο ψυχολογικός Αναγωγισμός είναι η ιδέα ότι μπορεί κανείς να εξηγήσει πλήρως τον ανθρώπινο ψυχισμό αναλύοντάς τον σε πολλές γενικές αρχές. Ο μεθοδολογικός Αναγωγισμός ασχολείται με την επιλογή μιας θεωρίας μεταξύ άλλων ανταγωνιστικών θεωριών. Αν όλα τα άλλα πράγματα είναι ίσα, η καλύτερη θεωρία είναι η πιο φειδωλή.
Ποιά τα στοιχεία των δύο προσεγγίσεων;
Ολιστική προσέγγιση
Για να κατανοήσουμε γιατί οι άνθρωποι κάνουν τα πράγματα που κάνουν και σκέφτονται με τον τρόπο που σκέφτονται, ο Oλισμός προτείνει ότι είναι απαραίτητο να κοιτάξουμε ολόκληρο το άτομο. Αντί να εστιάσουμε σε μία μόνο πτυχή του προβλήματος, είναι απαραίτητο να αναγνωρίσουμε ότι διάφοροι παράγοντες αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν ο ένας τον άλλον. Ένας λόγος για τον οποίο είναι τόσο σημαντικό να εξετάσουμε ολόκληρο το ον είναι ότι το σύνολο μπορεί να έχει αναδυόμενες ιδιότητες. Πρόκειται για ιδιότητες ή χαρακτηριστικά που υπάρχουν στο σύνολο αλλά δεν μπορούν να παρατηρηθούν κοιτάζοντας τα μεμονωμένα κομμάτια.
Όσον αφορά την ψυχολογία, η ολιστική άποψη υποδηλώνει ότι είναι σημαντικό να βλέπουμε το μυαλό ως μια μονάδα. Και όχι αντί αυτού να προσπαθούμε να το αναλύσουμε στα επιμέρους μέρη του. Κάθε μεμονωμένο μέρος παίζει τον δικό του σημαντικό ρόλο, αλλά λειτουργεί και σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα. Ένα πλεονέκτημα του ολισμού είναι ότι η κοινωνική συμπεριφορά μέσα σε μια ομάδα δεν μπορεί να γίνει πλήρως κατανοητή όταν εξετάζονται τα μεμονωμένα μέλη, αλλά η ομάδα πρέπει να μελετηθεί ως σύνολο. Ωστόσο, ο ολισμός μπορεί να οδηγήσει σε μια πολύ ασαφή γενίκευση της ανθρώπινης συμπεριφοράς, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μη αντιπροσωπευτική εξήγηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς.
Ερευνητική αξιολόγηση
Οι σύνθετες συμπεριφορές μπορεί να είναι δύσκολο να εξηγηθούν στο σύνολό τους και είναι δύσκολο να δοθεί προτεραιότητα. Για παράδειγμα, εάν οι ερευνητές αναγνωρίσουν ότι υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί παράγοντες που συμβάλλουν στην κατάθλιψη, καθίσταται δύσκολο να καταλάβουμε ποιος παράγοντας έχει τη μεγαλύτερη επιρροή και ποιος πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως βάση για θεραπεία.
Επιστήμονες που ασχολήθηκαν με την συγκεκριμένη ψυχολογική προσέγγιση, υποστηρίζουν ότι οι πράξεις στο σύνολό τους σχηματίζουν μία ταυτότητα. Έτσι η έλλειψη «ολότητας» ή ταυτότητας οδηγεί σε ψυχική διαταραχή. Οι γνωστικοί ψυχολόγοι πιστεύουν ότι το δίκτυο των νευρώνων στον εγκέφαλό μας δρα διαφορετικά ως σύνολο από ό,τι μεμονωμένα. Αυτή η προσέγγιση υποστηρίζει ότι τα μεμονωμένα στοιχεία δεν είναι τόσο σημαντικά για την εξήγηση της συμπεριφοράς από το πώς λειτουργούν όλα αυτά τα στοιχεία μαζί ως σύνολο.
Αναγωγική προσέγγιση
Ο Αναγωγισμός, σε αντίθεση με ότι πρεσβεύει ο Ολισμός, είναι μια θεωρία στην ψυχολογία που επικεντρώνεται στη μείωση σύνθετων φαινομένων στα πιο βασικά τους μέρη. Είναι μια προσέγγιση που χρησιμοποιείται σε πολλούς κλάδους. Συμπεριλαμβανομένης της ψυχολογίας, αυτή επικεντρώνεται στην πεποίθηση ότι μπορούμε να εξηγήσουμε καλύτερα κάτι αναλύοντάς το στα επιμέρους μέρη του. Μέσα στην ψυχολογία, υπάρχουν επίσης διαφορετικοί τομείς στους οποίους λειτουργεί ο Αναγωγισμός.
Στο πιο βασικό του επίπεδο, ο Αναγωγισμός μπορεί να επικεντρωθεί στους νευρώνες και τις νευρολογικές διεργασίες που επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι σκέφτονται και ενεργούν. Ένα άλλο πολύ βασικό επίπεδο Αναγωγισμού θα περιλάμβανε την εξέταση του DNA και των γονιδίων για να προσδιοριστεί πώς οι ανθρώπινες συμπεριφορές επηρεάζονται από τη γενετική. Αυτό το επίπεδο Αναγωγικότητας μπορεί επίσης να επικεντρωθεί στα διαφορετικά μέρη του εγκεφάλου. Ακόμα στο πώς κάθε δομή στον εγκέφαλο επηρεάζει διαφορετικές διαδικασίες και συμπεριφορές. Ένα επιπλέον επίπεδο Αναγωγισμού θα εστιαζόταν στον τρόπο με τον οποίο η συμπεριφορά μπορεί να μειωθεί σε κύκλους ερεθίσματος-απόκρισης (Συμπεριφορισμός).
Ερευνητική αξιολόγηση
Ο Αναγωγισμός προτείνει ότι μπορούμε να κατανοήσουμε το σύνολο με βάση αυτά που γνωρίζουμε για κάθε στοιχείο που συμβάλλει στον τρόπο λειτουργίας του συνόλου. Όταν προσπαθούν να κατανοήσουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, οι επιστήμονες θα έλεγαν ότι ο καλύτερος τρόπος θα ήταν να εξετάσουν τα μέρη που απαρτίζουν κάθε σύστημα του ανθρώπινου εγκεφάλου και του σώματος.
Ένα από τα σημαντικότερα οφέλη του Αναγωγισμού είναι ότι επιτρέπει στους ερευνητές να εξετάσουν πράγματα που μπορεί να είναι απίστευτα ποικίλα και πολύπλοκα, όπως το ανθρώπινο μυαλό και η συμπεριφορά, και να τα χωρίσουν σε μικρότερα μέρη που είναι πιο εύκολο να διερευνηθούν. Επιτρέπει στους ερευνητές να επικεντρωθούν σε ένα συγκεκριμένο πρόβλημα. Για παράδειγμα, οι ερευνητές μπορεί να χρησιμοποιήσουν την αναγωγική προσέγγιση όταν μελετούν μια ψυχιατρική πάθηση όπως η κατάθλιψη . Αντί να προσπαθεί να εξηγήσει όλες τις πολλές διαφορετικές δυνάμεις που μπορεί να συμβάλλουν στην κατάθλιψη, μια αναγωγική προοπτική μπορεί να υποδηλώνει ότι η κατάθλιψη προκαλείται από βιολογικές διεργασίες μέσα στο σώμα.
Οι επικριτές του Αναγωγισμού συχνά προτείνουν ότι η προσέγγιση υπεραπλουστεύει πολύπλοκα πράγματα. Αυτό δεν σημαίνει ότι η αναγωγική προσέγγιση δεν είναι χρήσιμη. Η ανθρώπινη συμπεριφορά είναι συχνά τόσο ποικίλη και πολύπλοκη. Γι’ αυτό η διάσπαση ορισμένων πραγμάτων σε μικρότερα μέρη επιτρέπει στους ερευνητές να κατανοήσουν τα προβλήματα με διαφορετικούς τρόπους. Το να βασίζεσαι αποκλειστικά στον Αναγωγισμό μπορεί να οδηγήσει σε κενά στη γνώση. Ωστόσο, η χρήση αυτής της προσέγγισης για να μάθεις περισσότερα για ορισμένα θέματα μπορεί να είναι αρκετά χρήσιμη και κατατοπιστική.
Ολισμός vs Αναγωγισμός
Η αναγωγική προσέγγιση της επιστήμης συχνά έρχεται σε αντίθεση με την ολιστική προσέγγιση, η οποία προσεγγίζει τα πράγματα ως σύνολο αντί να εστιάζει στα επιμέρους μέρη. Η ολιστική προσέγγιση δεν υποτιμά τη σημασία κάθε μεμονωμένου συστατικού. Αντίθετα, προτείνει ότι η κατανόηση του συνόλου απαιτεί να εξετάσουμε πώς λειτουργούν αυτά τα μέρη σε διαφορετικά επίπεδα. Ακόμη πώς αλληλεπιδρούν και επηρεάζουν το ένα το άλλο. Υπάρχουν πολλοί τομείς της ψυχολογίας που τείνουν να υιοθετούν μια πιο ολιστική προσέγγιση στην επιστήμη της ανθρώπινης σκέψης και συμπεριφοράς.
Οι άνθρωποι είναι απείρως περίπλοκοι και ποικίλοι, και ο Ολισμός είναι σε θέση να αντιμετωπίσει όλους τους εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον μας. Ενώ ο Αναγωγισμός και ο Ολισμός έρχονται συχνά αντιμέτωποι, και τα δύο διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο βοηθώντας τους ερευνητές να κατανοήσουν καλύτερα την ανθρώπινη ψυχολογία.
