Η βιβλιοθεραπεία στην υπαρξιακή προσέγγιση δύναται να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο μέσα στη θεραπεία. Η διερεύνηση των σκέψεων και των συναισθημάτων του θεραπευόμενου μέσα από επιλεγμένα έργα αποτελεί την διαδιακασία της βιβλιοθεραπείας (Suvilehto, 2019). Οπτικοακουστικό υλικό, δημιουργική γραφή και κείμενα αποτελούν το εφαλτήριο για ενδοσκόπηση και νοηματοδότηση. Η βιβλιοθεραπεία κάνει την εμφάνιση της στη ψυχαναλυτική πρακτική κατά τη διάρκεια του Ά παγκοσμίου πολέμου, με στόχο την υποστήριξη των τραυματισμένων στρατιωτών. Η θετική συμβολή της στην ανάρρωση τους οδηγεί στην εφαρμογή της σε ένα πλήθος ψυχοδυναμικών μοντέλων προσέγγισης.
Τα 5 στάδια της βιβλιοθεραπείας
Σύμφωνα με το μοντέλο της Caroline Shrodes, πέντε στάδια συνθέτουν την διαδικασία της βιβλιοθεραπείας:
- Καθρέπτισμα: ο θεραπεύομενος εστιάζει στις ομοιότητες και συμπάσχει με τον ήρωα και τις δυσκολίες του. Αναγνωρίζει στους χαρακτήρες και στην ιστορία τους πτυχές του δικού του εαυτού.
- Συναισθηματική λύτρωση: Μέσα από την παρατήρηση της συναισθηματικής κατάστασης των ηρώων, δημιουργεί το πλαίσιο για την έκφραση των «δύσκολων» και καταπιεσμένων συναισθημάτων.
- Επίγνωση: Ο θεραπευόμενος κατανοεί τη σημασία της δικής του διεργασίας στις σκέψεις και τα συναισθήματα που φέρει. Αντίστοιχα, αντιλαμβάνεται τη δημιουργία συναισθημάτων σε σχέση με τα ερεθίσματα που λαμβάνει.
- Γενίκευση: Κάθε δεξιότητα, εφόσον κατακτηθεί σε ασφαλές περιβάλλον, δύναται να μεταφερθεί σε διαφορετικά πλαίσια. Ομοίως, συμβαίνει στη γενίκευση της εμπειρίας του ατόμου σε άλλα άτομα και περιστάσεις.
- Ενσωμάτωση: Ο θεραπευόμενος ενσωματώνει τα στοιχεία που τον εξυπηρετούν/ ωφελούν στην καθημερινότητα του.
Σε ποιες περιπτώσεις μπορεί να εφαρμοστεί;
Η βιβλιοθεραπεία λαμβάνει χώρα μέσα απο τη χρήση λογοτεχνικών και μη λογοτεχνικών βιβλίων. Βιογραφίες, φιλοσοφικά κείμενα, ποίηση ή μυθοπλασία συνεισφέρουν με την εφαρμογή τους σε ένα πλήθος ψυχολογικών θεμάτων. Άγχος, φοβίες, κακοποίηση, εξαρτήσεις, πένθος και χρόνια προβλήματα πραγματεύονται μέσα από συγκεκριμένα έργα. Η ποιότητα των βιβλίων καθορίζει σημαντικά την αποτελεσματικότητα και αποτελεί την πρώτη από τις δυο συνιστώσες της θεραπευτικής διαδικασίας. Η δεύτερη συνιστώσα που καθορίζει τα μακροχρόνια αποτελέσματα είναι η σχέση θεραπευόμενου και θεραπευτή. Η ποιότητα και η δυναμική αυτής της σχέσης σε συνδυασμό με την βιβλιοθεραπεία οδηγούν στον εμπλουτισμό νέων διαστάσεων της πραγματικότητας μας.
Η βιβλιοθεραπεία στο υπαρξιακό θεραπευτικό σχήμα
Η ανάγνωση των λογοτεχνικών και μη λογοτεχνικών έργων επηρεάζει βαθύτατα τον τρόπο που βλέπουμε τους άλλους και τις καταστάσεις της ζωής μας. Στην υπαρξιακή ψυχοθεραπεία ο άνθρωπος διερευνεί το νόημα και την αξία της ζωής του. Αναζητάει τρόπους έκφρασης του αυθεντικού του εαυτού. Παράλληλα, με όχημα την ψυχοεκπαίδευση επιδιώκει μια ζωή σύμφωνη με τα προσωπικά του ιδανικά. Μαθαίνει να τιμά τις αξίες του και έχει δεδομένη τη διαδρομή του στο θάνατο. Αποδέχεται ότι πέραν του θανάτου, κάθε τι είναι αβέβαιο και ζει «συνειδητά».
Το ζητούμενο μέσα από την εμπειρία της υπαρξιακής ψυχοθεραπείας είναι η αυθεντική σύνδεση του εαυτού με όσα ζει και επηρεάζει. Σε αυτή τη διαδικασία, η βιβλιοθεραπεία συνεισφέρει και συμπληρώνει στην αξιολόγηση των αποδιδόμενων νοημάτων στα συναισθήματα, στις εδραιωμένες πεποιθήσεις και στις σκέψεις του θεραπευόμενου. Η διερεύνηση του κόσμου συμβαίνει μέσα από μια ευρύτερη οπτική για την ανθρώπινη ύπαρξη. Ο θεραπευόμενος γίνεται αυτό που είναι σε θέση να γίνει και αξιοποιεί ως τυφλοσούρτες τα αναγνώσματα και τα γραπτά που μπορούν να τον οδηγήσουν στην αυτοαποκάλυψη.
