pixabay.com
Η Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από αστάθεια στον έλεγχο παρορμήσεων, την εικόνα εαυτού, τις διαπροσωπικές σχέσεις και τη ρύθμιση συναισθημάτων. Παρά την ύφεση των συμπτωμάτων σε πολλούς ασθενείς, η πλειονότητα δεν ανακτά πλήρως τη ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα, γεγονός που τονίζει την ανάγκη για πρώιμες παρεμβάσεις.
Συννοσηρές ψυχικές παθήσεις
Επιπλέον, η διαταραχή συσχετίζεται άμεσα με συννοσηρές ψυχικές παθήσεις, όπως διαταραχές διάθεσης, άγχους, διατροφικές διαταραχές, διαταραχή μετατραυματικού στρες και προβλήματα χρήσης ουσιών. Σήμερα, οι ειδικοί διαχωρίζουν τον αυτοτραυματισμό σε αυτοκτονική και μη αυτοκτονική συμπεριφορά. Αν και συναντώνται συχνά σε άτομα με ψυχιατρικές διαγνώσεις, σχετίζονται άμεσα με την Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας τις θεωρούν ενδείξεις βαθύτερων δυσκολιών στη ρύθμιση των συναισθημάτων, τον έλεγχο των παρορμήσεων και τις σχέσεις. Άτομα με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας κινδυνεύουν περισσότερο να πεθάνουν πρόωρα και να επιδείξουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές.
Στον γενικό πληθυσμό, το 17% των εφήβων και το 6% των ενηλίκων αναφέρουν μη αυτοκτονικό αυτοτραυματισμό, ενώ στα άτομα με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας τα ποσοστά αγγίζουν το 95% και 90%. Παλαιότερες μελέτες δείχνουν ότι πάνω από το 75% των ατόμων με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας έχει επιχειρήσει τουλάχιστον μία φορά να αυτοκτονήσει.
Έρευνα για την Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας
Ερευνητές, βάσει 24ετούς μελέτης, διαπίστωσαν ότι περίπου το 5,9% των ατόμων με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας πεθαίνουν από αυτοκτονία και το 14% από άλλες αιτίες (π.χ. ουσίες, καρδιαγγειακά, καρκίνος, ατυχήματα). Αντίθετα, μόνο το 1,4% και 5,5% των ατόμων με άλλες διαταραχές προσωπικότητας πεθαίνουν για τους ίδιους λόγους. Προγενέστερες μελέτες έδειξαν ποσοστά αυτοκτονίας 3-5%, ενώ άλλοι ερευνητές κατέγραψαν ποσοστό έως και 10% σε αναδρομικά δεδομένα 27 ετών. Μετα-αναλύσεις κατέληξαν ότι τα άτομα με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας αυτοκτονούν με συχνότητα 52 φορές μεγαλύτερη από τον γενικό πληθυσμό.
Φαινομενολογία και επιδημιολογία αυτοτραυματισμού
Οι ειδικοί διακρίνουν την αυτοτραυματική συμπεριφορά σε αυτοκτονική και μη αυτοκτονική, ανάλογα με την πρόθεση θανάτου. Στον μη αυτοκτονικό αυτοτραυματισμό, τα άτομα προκαλούν επανειλημμένα τραύματα στο σώμα τους χωρίς πρόθεση αυτοκτονίας. Συνήθως, οι γυναίκες χρησιμοποιούν αιχμηρά αντικείμενα για να κόβονται, ενώ οι άνδρες χτυπούν το σώμα τους. Έρευνες δείχνουν ότι η συμπεριφορά αυτή κορυφώνεται στην εφηβεία και μειώνεται στη νεαρή ενήλικη ζωή. Μία αναδρομική μελέτη έδειξε ότι το 90% των ενηλίκων με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας είχαν μη αυτοκτονικό αυτοτραυματισμό, ενώ τα δύο τρίτα ξεκίνησαν πριν τα 18 τους χρόνια.
Η αυτοκτονική συμπεριφορά, αντίθετα, περιλαμβάνει πράξεις με σκοπό τον θάνατο, όπως υπερβολική δόση ουσιών, απαγχονισμό ή άρνηση τροφής. Πολλά άτομα με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας χρησιμοποιούν συχνά την υπερβολική δόση, αλλά οι κινήσεις τους μπορεί να έχουν αμφίσημα κίνητρα. Έφηβα και νεαρά ενήλικα άτομα με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας εκδηλώνουν συχνότερα αυτοκτονική συμπεριφορά, η οποία μειώνεται με την ηλικία, παρά την αύξηση των ολοκληρωμένων αυτοκτονιών σε νεαρή και μέση ηλικία.
Μελέτες
Πολλές μελέτες δείχνουν σαφή σύνδεση ανάμεσα στην αυτοκτονική συμπεριφορά και τον μη αυτοκτονικό αυτοτραυματισμό. Σε κλινικό δείγμα, έφηβα άτομα που ξεκίνησαν ή συνέχισαν μη αυτοκτονικό αυτοτραυματισμό μέσα σε ένα χρόνο είχαν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν στο μέλλον αυτοκτονικές σκέψεις και συμπεριφορές, σε σχέση με όσους δεν αυτοτραυματίζονταν ή σταμάτησαν. Μετα-αναλύσεις σε διαχρονικά δείγματα επιβεβαίωσαν αυτή τη σχέση τόσο σε κλινικούς όσο και στον γενικό πληθυσμό, με πιο έντονη σύνδεση στα άτομα με Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας. Επιπλέον, η αυτοτραυματιστική συμπεριφορά αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο μελλοντικής αυτοκτονίας.
Συμπέρασμα
Η Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας και ο αυτοτραυματισμός είναι δύο διαφορετικές έννοιες με διαφορετικά ποσοστά στον γενικό πληθυσμό: περίπου το 3% των εφήβων και το 1,5% των ενηλίκων που εμφανίζουν τη διαταραχή, ενώ το 17% των εφήβων και το 6% των ενηλίκων κάνουν μη αυτοκτονικό αυτοτραυματισμό. Επιπλέον, 7% των εφήβων και έως 5,1% των ενηλίκων εκδηλώνουν αυτοκτονική συμπεριφορά. Οι ερευνητές αναγνωρίζουν τον αυτοτραυματισμό ως σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την πρώιμη ανίχνευση της Οριακής Διαταραχής Προσωπικότητας στους εφήβους και τον περιλαμβάνουν ως βασικό διαγνωστικό κριτήριο.
Ο αυτοτραυματισμός συχνά προηγείται και αλληλεπιδρά με βασικά χαρακτηριστικά της διαταραχής, όπως η συναισθηματική αστάθεια και οι δυσκολίες στις διαπροσωπικές σχέσεις. Τέλος, οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας στοχεύουν στην αντιμετώπιση του αυτοτραυματισμού στα θεραπευτικά προγράμματα για την Οριακή Διαταραχή Προσωπικότητας.
Το παρόν άρθρο έχει καθαρά ενημερωτικό χαρακτήρα και δεν προορίζεται για διάγνωση ή θεραπεία ψυχικών διαταραχών. Αν εσείς ή κάποιος που γνωρίζετε βιώνει σκέψεις αυτοκτονίας ή επιδίδεται σε αυτοτραυματισμούς, είναι σημαντικό να ζητήσετε άμεσα βοήθεια. Μπορείτε να επικοινωνήσετε με τις διαθέσιμες γραμμές ψυχολογικής υποστήριξης, όπως η Ευρωπαϊκή Τηλεφωνική Γραμμή Ψυχολογικής Υποστήριξης Ενηλίκων “Γραμμή Ζωής” στο 116 123, ή να απευθυνθείτε σε εξειδικευμένο επαγγελματία ψυχικής υγείας. Δεν είστε μόνοι, υπάρχει βοήθεια και μπορεί να γίνει διαφορά.
Βιβλιογραφία
Reichl, C., & Kaess, M. (2021). Self-harm in the context of borderline personality disorder. Current opinion in psychology, 37, 139-144. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352250X21000014?via%3Dihub (τελευταία πρόσβαση 6.7. 2025)
