Σοκαριστική Αλήθεια για τη Σωματοδυσμορφική Διαταραχή (ΣΔΔ): Όταν η Εικόνα του Σώματος Γίνεται Εμμονή

Τι είναι η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή (ΣΔΔ);

https://i.pinimg.com/1200x/59/0c/08/590c0844b6d7d7f87df67e84d71001d7.jpg

Η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή (ΣΔΔ) είναι μια σοβαρή ψυχική νόσος που περιλαμβάνει έντονη  ενασχόληση με την εμφάνιση, ιδιαίτερα με αντιληπτά «ελαττώματα» που είναι αόρατα ή ασήμαντα για τους άλλους. Οι πάσχοντες συχνά αισθάνονται ακραία ντροπή, άγχος και αποστροφή για την εικόνα του σώματός τους, η οποία, στα μάτια τους, φαίνεται «παραμορφωμένη» ή «αποκρουστική».

Αυτή η διαστρεβλωμένη αυτοεικόνα μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιες, επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπως συνεχής έλεγχος μπροστά σε καθρέφτες, κοινωνική απομόνωση, και καταφυγή σε αισθητικές ή ιατρικές παρεμβάσεις.

Advertisements

Για να διαγνωστεί επισήμως η ΣΔΔ, πρέπει:

1. Να υπάρχει έντονη ενασχόληση με φανταστικό ή υπερβολικά διογκωμένο ελάττωμα στην εμφάνιση.

2. Η ενασχόληση αυτή να προκαλεί σημαντική δυσφορία και λειτουργικά προβλήματα.

3. Τα συμπτώματα να μην εξηγούνται καλύτερα από άλλη ψυχική διαταραχή, όπως διατροφικές νόσοι.

   Advertising

   
   

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για έναν φαύλο κύκλο εμμονής, όπου κάθε ατέλεια αποκτά δυσανάλογο ψυχολογικό βάρος, καθορίζοντας ολόκληρη την αυτοαντίληψη του ατόμου.

Συμπτώματα της Σωματοδυσμορφικής Διαταραχής (ΣΔΔ);

Τα άτομα με ΣΔΔ πιστεύουν ακράδαντα ότι έχουν κάποιο σοβαρό ελάττωμα στην εμφάνιση που τους κάνει άσχημους ή αποκρουστικούς, ακόμη κι αν για τους τρίτους το συγκεκριμένο χαρακτηριστικό φαίνεται φυσιολογικό ή μικρής σημασίας. Αυτή η πεποίθηση οδηγεί σε μια σειρά από χαρακτηριστικές συμπεριφορές και συμπτώματα:

i.Εμμονή με καθρέφτες και εμφάνιση

Μερικοί κοιτάζονται διαρκώς στον καθρέφτη, εστιάζοντας σε μια συγκεκριμένη «προβληματική» περιοχή. Άλλοι αποφεύγουν εντελώς καθρέφτες, για να μην δουν το «αποκρουστικό» τους χαρακτηριστικό.

ii. Συμπεριφορές κάλυψης και διαβεβαίωσης

Το άτομο προσπαθεί να κρύψει την ατέλεια με μακιγιάζ, ρούχα ή χτενίσματα. Συχνά ζητά διαβεβαίωση από τρίτους ή συγκρίνει εμμονικά την εμφάνισή του με πρότυπα ομορφιάς.

iii. Αναζήτηση αισθητικών παρεμβάσεων

Πολλοί προσφεύγουν σε θεραπείες ή πλαστικές επεμβάσεις. Όμως, ακόμα και μετά τις παρεμβάσεις, η ανησυχία μετατοπίζεται σε άλλο σημείο του σώματος.

iv. Κοινωνική απομόνωση και άγχος

Αποφεύγουν κοινωνικές περιστάσεις από φόβο για το πώς φαίνονται. Ακόμα και σε παρέες, νιώθουν άβολα, θεωρώντας πως όλοι παρατηρούν την «ατέλειά» τους.

Εκτός από τις παραπάνω συμπεριφορές, οι πάσχοντες καταναλώνουν υπερβολικό χρόνο και ψυχική ενέργεια στην ενασχόληση με την εμφάνισή τους. Οι σκέψεις γύρω από το υποτιθέμενο ελάττωμα γίνονται εισβολές στο μυαλό τους (εμμονές) που είναι ανεπιθύμητες αλλά δύσκολο να ελεγχθούν, με αποτέλεσμα να προκαλούν έντονη δυσφορία.Συχνά εστιάζουν υπέρμετρα σε συγκεκριμένα σημεία του σώματος – η εστίαση αυτή μπορεί να μεταβάλλεται με τον καιρό. Τυπικά “προβληματικές” περιοχές είναι το πρόσωπο (π.χ. σχήμα μύτης, ατέλειες του δέρματος όπως ακμή, ουλές ή ρυτίδες), τα μαλλιά (π.χ. αραίωση, φαλάκρα), η επιδερμίδα γενικά, το μέγεθος του στήθους ή το παράστημα/βάρος. Ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις, η ενασχόληση παίρνει τη μορφή της «μυϊκής δυσμορφίας» – γνωστής και ως σύνδρομο του Άδωνη – όπου κυρίως άνδρες ασθενείς πιστεύουν ότι το σώμα τους δεν είναι αρκετά μυώδες ή δυνατό και αναπτύσσουν εμμονή με την μυική τους ανάπτυξη. Αυτή η υποκατηγορία αφορά κυρίως άνδρες, αντανακλώντας και την πολιτισμική έμφαση που δίνεται στη μυϊκή κορμοστασιά στους άνδρες στη Δύση.

Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί ότι πολλά άτομα με ΣΔΔ αναγνωρίζουν σε κάποιο βαθμό ότι η αντίληψή τους μπορεί να μην είναι ρεαλιστική, όμως αυτό δεν μειώνει την αγωνία τους. Κάποιοι άλλοι πάλι είναι απόλυτα πεπεισμένοι ότι η ατέλεια τους είναι πραγματικά σοβαρή. Όσο ισχυρότερη είναι αυτή η πεποίθηση, τόσο μεγαλύτερη δυσφορία και δυσλειτουργία επιφέρει στην ζωή του ατόμου.

Συχνότητα και στατιστικά στοιχεία για τη ΣΔΔ

Η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή είναι συχνότερη απ’ όσο πιστεύουμε. Ενώ πολλοί τη θεωρούν σπάνια, επιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι περίπου 1-3% του πληθυσμού εμφανίζει συμπτώματα, ενώ σε εξειδικευμένες κλινικές το ποσοστό μπορεί να φτάσει και έως 24%. Με άλλα λόγια, η διαταραχή αυτή δεν είναι τόσο ασυνήθιστη – υπολογίζεται μάλιστα ότι είναι εξίσου ή και πιο συχνή από την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD), και εμφανίζεται σε περισσότερους ανθρώπους απ’ ό,τι η νευρική ανορεξία ή η σχιζοφρένεια. Στην πραγματικότητα, ίσως υποτιμούμε το πόσο διαδεδομένη είναι, διότι πολλοί πάσχοντες διστάζουν να αποκαλύψουν τα συμπτώματά τους λόγω ντροπής ή φόβου στιγματισμού.

Πότε ξεκινά η διαταραχή και ποιοι επηρεάζονται;

Η ΣΔΔ συνήθως κάνει την εμφάνισή της στην εφηβεία ή τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης, μια περίοδο που οι ανησυχίες για την εμφάνιση έρχονται στο προσκήνιο. Επηρεάζει και τα δύο φύλα. Οι περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι στις γενικές πληθυσμιακές έρευνες οι γυναίκες αποτελούν το ~60% των περιπτώσεων (δηλ. ελαφρώς πιο συχνά στις γυναίκες), ενώ οι άνδρες περίπου το 40%. Ωστόσο, η εικόνα διαφοροποιείται σε συγκεκριμένα πλαίσια: σε κλινικές πλαστικής χειρουργικής και δερματολογίας, οι άνδρες ασθενείς με ΣΔΔ εμφανίζονται σε υψηλότερο ποσοστό από τις γυναίκες – πιθανώς λόγω της μυϊκής δυσμορφίας και άλλων αντρικών ανησυχιών (π.χ. τριχόπτωση) που τους οδηγούν σε τέτοιες κλινικές.

https://i.pinimg.com/736x/5e/b0/a1/5eb0a16ea04925041dce20dc10842ca9.jpg

Ποια είναι η επικράτηση της ΣΔΔ σήμερα;

Ειδικότερα, έρευνες σε πληθυσμούς που απευθύνονται σε αισθητικούς γιατρούς αναδεικνύουν το πρόβλημα: περίπου 11-13% των ασθενών σε δερματολογικές κλινικές έχουν συμπτώματα ΣΔΔ, ενώ σε γενικές κλινικές πλαστικής χειρουργικής το ποσοστό ανέρχεται σε 13-15%. Σε ορισμένες ειδικές κατηγορίες, τα νούμερα είναι ακόμη πιο εντυπωσιακά – για παράδειγμα, έως και 1 στους 5 ασθενείς που ζητούν ρινοπλαστική (πλαστική μύτης) πληροί τα κριτήρια της διαταραχής. Τα στοιχεία αυτά σηματοδοτούν κάτι σημαντικό: αρκετοί άνθρωποι με ΣΔΔ αναζητούν λύση μέσω αισθητικών παρεμβάσεων, χωρίς όμως να έχει διαγνωστεί η υποκείμενη ψυχική διαταραχή.Τα στοιχεία αυτά σηματοδοτούν κάτι σημαντικό: αρκετοί άνθρωποι με ΣΔΔ αναζητούν λύση μέσω αισθητικών παρεμβάσεων, χωρίς όμως να έχει διαγνωστεί η υποκείμενη ψυχική διαταραχή.

Νεότερα ερευνητικά δεδομένα μάλιστα υποδεικνύουν ότι η ΣΔΔ μπορεί να είναι ακόμη συχνότερη απ’ όσο εκτιμούσαμε. Για παράδειγμα μια συστηματική ανασκόπηση και μετα-ανάλυση που δημοσιεύτηκε το 2025 ανέφερε πως η συνολική επιπολασμός της διαταραχής μπορεί να αγγίζει το 16-17% στον γενικό πληθυσμό – δηλαδή σχεδόν 1 στους 6 ανθρώπους – με το ποσοστό στις γυναίκες να είναι ελαφρώς υψηλότερο από ό,τι στους άνδρες. Επίσης, επιβεβαιώθηκε ότι τα υψηλότερα ποσοστά εμφανίζονται σε πληθυσμούς που αναζητούν πλαστικές επεμβάσεις (έως ~24%) ή αντιμετωπίζουν δερματολογικά προβλήματα. Πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο υψηλά ποσοστά πιθανώς αντανακλούν ευρύτερους ορισμούς ή καλύτερη ανίχνευση της διαταραχής – παλαιότερες μελέτες με αυστηρότερα κριτήρια έδιναν χαμηλότερες εκτιμήσεις (π.χ. ~2%). Σε κάθε περίπτωση, είναι φανερό πως πρόκειται για μια διαταραχή υποδιαγνωσμένη, αφού πολλοί πάσχοντες δεν λαμβάνουν διάγνωση ή βοήθεια είτε λόγω έλλειψης ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας είτε επειδή οι ίδιοι ντρέπονται να μιλήσουν για τα συμπτώματά τους.

Αίτια και Παράγοντες Κινδύνου για Σωματοδυσμορφική Διαταραχή

Τα ακριβή αίτια της σωματοδυσμορφικής διαταραχής δεν είναι πλήρως κατανοητά. Όπως συμβαίνει με πολλές ψυχικές παθήσεις, θεωρείται ότι πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, όπου συνδυάζονται βιολογικοί, ψυχολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Μερικοί από τους βασικούς παράγοντες κινδύνου και αιτιολογικούς παράγοντες που έχουν συνδεθεί με τη ΣΔΔ είναι οι εξής:

 Βιολογικοί και γενετικοί παράγοντες

i. Γενετική προδιάθεση και οικογενειακό ιστορικό: Άτομα που έχουν συγγενείς πρώτου βαθμού με ΣΔΔ ή με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD) φαίνεται να διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν και οι ίδιοι τη διαταραχή. Αυτό υποδηλώνει μια πιθανή γενετική/βιολογική βάση, ή/και την επίδραση του οικογενειακού περιβάλλοντος (μαθησιακή μίμηση συμπεριφορών).

 Παιδικές εμπειρίες και κοινωνικές επιρροές

ii. Τραυματικές ή αρνητικές εμπειρίες στην παιδική ηλικία: Πλήθος ερευνών δείχνει ότι η κακοποίηση, η παραμέληση ή τα πειράγματα/κοροϊδία σχετικά με την εμφάνιση κατά την παιδική ηλικία μπορούν να υπονομεύσουν σοβαρά την αυτοεικόνα ενός ατόμου. Ένα παιδί που μεγαλώνει δεχόμενο συνεχή αρνητικά σχόλια για την εμφάνισή του, ενδέχεται ως ενήλικας να εσωτερικεύσει την πεποίθηση ότι «κάτι δεν πάει καλά» με την εμφάνισή του. Τέτοιες εμπειρίες ντροπής ή απόρριψης αποτελούν ισχυρούς παράγοντες ευαλωτότητας για ΣΔΔ.

Δες επιπλέον : Διάγνωση σωματικής κακοποίησης παιδιού

Προσωπικότητα, τελειοθηρία και κοινωνικά πρότυπα

iii. Προσωπικότητα και ψυχολογικοί παράγοντες: Ορισμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας έχουν συσχετιστεί με την εμφάνιση της διαταραχής – τελειοθηρία (τελειομανία) και υψηλές προσδοκίες για την εμφάνιση, χαμηλή αυτοεκτίμηση και τάση για υπερβολική αυτοκριτική αποτελούν τέτοια γνωρίσματα. Το άτομο μπορεί να πιστεύει ότι η αξία του εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το πόσο ελκυστικό είναι, με αποτέλεσμα μια μικρή ατέλεια να βιώνεται ως καταστροφική για την αυτοαξία του.

iv. Κοινωνικο-πολιτισμικές πιέσεις: Η κοινωνία μας αποδίδει μεγάλη σημασία στην εξωτερική εμφάνιση και στα πρότυπα ομορφιάς. Ιδιαίτερα στα μέσα ενημέρωσης και δικτύωσης προβάλλεται ένα στενό πρότυπο “τέλειας” ομορφιάς, το οποίο λίγοι πραγματικοί άνθρωποι μπορούν να πετύχουν. Δεκαετίες έρευνας έχουν δείξει ότι η έκθεση σε μη ρεαλιστικά πρότυπα ομορφιάς συνδέεται με αυξημένη δυσαρέσκεια για το σώμα και αρνητική εικόνα σώματος στους νέους. Ως εκ τούτου, άτομα με προδιάθεση μπορεί να εσωτερικεύσουν την πεποίθηση ότι πρέπει να είναι τέλειοι εμφανισιακά. Η έλευση των social media έχει εντείνει αυτή την πίεση – φίλτρα επεξεργασίας εικόνας δημιουργούν εντελώς εξιδανικευμένες εμφανίσεις, ενισχύοντας την αίσθηση πολλών ατόμων ότι δεν είναι “αρκετά καλοί” εμφανισιακά.

 Νευροβιολογικές θεωρίες και εγκεφαλική λειτουργία

v. Νευροβιολογικοί παράγοντες: Αν και η σχετική έρευνα είναι ακόμη σε εξέλιξη, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο εγκέφαλος των πασχόντων λειτουργεί διαφορετικά στην επεξεργασία των οπτικών ερεθισμάτων. Μελέτες νευροεπιστήμης έχουν βρει ότι τα άτομα με ΣΔΔ παρουσιάζουν ανωμαλίες στην οπτική επεξεργασία – π.χ. τείνουν να εστιάζουν υπερβολικά στις λεπτομέρειες ενός προσώπου αντί να βλέπουν ολόκληρη την εικόνα, δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν αντικειμενικά την συμμετρία ή τις πραγματικές αναλογίες. Επιπλέον, ευρήματα υποδεικνύουν ότι ενδέχεται να υπάρχουν βιοχημικές ανισορροπίες, όπως στη σεροτονίνη (νευροδιαβιβαστής του εγκεφάλου). Το γεγονός ότι φάρμακα που στοχεύουν τη σεροτονίνη (π.χ. SSRI αντικαταθλιπτικά) συχνά βελτιώνουν τα συμπτώματα, ενισχύει την υπόθεση ότι διαταραχές στη νευροχημεία του εγκεφάλου συμβάλλουν στην πάθηση.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι κανένας από τους παραπάνω παράγοντες μόνος του δεν αρκεί για να προκαλέσει ΣΔΔ – πρόκειται για αλληλεπίδραση πολλών στοιχείων. Για παράδειγμα, ένα άτομο με γενετική προδιάθεση και τελειοθηρία, που έχει υποστεί bullying για την εμφάνισή του και ταυτόχρονα βομβαρδίζεται από την κουλτούρα του Instagram, βρίσκεται στη “τέλεια καταιγίδα” συνθηκών για να αναπτυχθεί η διαταραχή.

 Ποιες είναι οι συνέπειες της ΣΔΔ στην ψυχική υγεία και τη Ζωή του Ατόμου

https://i.pinimg.com/736x/8f/47/ca/8f47caea0319de15689005395668e178.jpg

Η σωματοδυσμορφική διαταραχή δεν επηρεάζει μόνο τον τρόπο που κάποιος βλέπει τον εαυτό του στον καθρέφτη – έχει πολύπλευρες και σοβαρές συνέπειες στην καθημερινή ζωή και την ψυχική υγεία. Καταρχάς, η συνεχής ενασχόληση και δυσφορία που προκαλεί μπορεί να υπονομεύσει τις επιδόσεις ενός ατόμου σε πολλούς τομείς: από την εργασία ή τις σπουδές του, μέχρι τις κοινωνικές του δραστηριότητες και τις στενές σχέσεις. Ένα άτομο με ΣΔΔ μπορεί να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στη δουλειά του, να αποφεύγει ευκαιρίες εξέλιξης (π.χ. παρουσιάσεις μπροστά σε κοινό) λόγω ανασφάλειας για την εμφάνιση, ή να απομονώνεται από φίλους και συντρόφους επειδή νιώθει ντροπή. Αυτό οδηγεί συχνά σε χαμηλή αυτοεκτίμηση και κοινωνική απομόνωση, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο όπου η κατάθλιψη και το άγχος επιδεινώνονται.

 Συννοσηρότητες και κατάθλιψη

i. Πράγματι, οι ψυχιατρικές συννοσηρότητες (ταυτόχρονες διαταραχές) είναι ο κανόνας στη ΣΔΔ παρά η εξαίρεση. Έρευνες δείχνουν ότι πολλοί πάσχοντες παρουσιάζουν επίσης μείζονα κατάθλιψη ή άλλες διαταραχές διάθεσης, αγχώδεις διαταραχές (ιδιαίτερα κοινωνική φοβία), ή Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή (OCD). Δεν είναι ασυνήθιστο επίσης να συνυπάρχουν διατροφικές διαταραχές (ιδίως όταν η έμφαση δίνεται στο βάρος/σχήμα σώματος), καθώς και εθισμός σε ουσίες ή αλκοόλ, πιθανώς ως προσπάθεια αυτοθεραπείας για την καταπολέμηση του άγχους και της χαμηλής αυτοεκτίμησης. Όλες αυτές οι συννοσηρότητες επιβαρύνουν την πρόγνωση και κάνουν ακόμη πιο απαραίτητη την έγκαιρη θεραπευτική παρέμβαση.

 Αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονικότητας

ii. Μία από τις πιο ανησυχητικές συνέπειες της διαταραχής είναι ο αυξημένος κίνδυνος αυτοκτονικού ιδεασμού και συμπεριφορών. Το διαρκές αίσθημα αηδίας ή μίσους προς τον εαυτό, σε συνδυασμό με την κατάθλιψη που συχνά αναπτύσσεται, μπορεί να οδηγήσει το άτομο σε απόγνωση. Σύμφωνα με μελέτες, τα άτομα με ΣΔΔ διατρέχουν περίπου τέσσερις φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν σκέψεις αυτοκτονίας συγκριτικά με τον γενικό πληθυσμό. Ο συγκεκριμένος βαθμός κινδύνου προσεγγίζει εκείνον που παρατηρείται σε βαριές ψυχικές διαταραχές όπως η Μείζων Κατάθλιψη ή η Διαταραχή Μετατραυματικού Στρες (PTSD). Αυτό υπογραμμίζει με τον πιο έντονο τρόπο ότι η ΣΔΔ δεν πρέπει να εκλαμβάνεται απλώς ως “ματαιοδοξία” ή μικρή ιδιοτροπία, αλλά ως μια σοβαρή και δυνητικά απειλητική για τη ζωή πάθηση.

 Εξάρτηση από αισθητικές επεμβάσεις

iii. Ένα ακόμη ιδιαίτερο πρόβλημα που προκύπτει είναι η καταφυγή σε αλλεπάλληλες ιατρικές/αισθητικές επεμβάσεις. Όπως προαναφέρθηκε, πολλοί πάσχοντες επιχειρούν να «διορθώσουν» το υποτιθέμενο ελάττωμά τους μέσω αισθητικών διαδικασιών. Δυστυχώς, επειδή το βασικό πρόβλημα είναι ψυχικό – η στρεβλή αντίληψη – το αποτέλεσμα είναι ότι σπάνια ικανοποιούνται πλήρως από την επέμβαση. Το άγχος και η δυσμορφική ενασχόληση είτε συνεχίζονται παρά την αλλαγή, είτε μεταφέρονται σε άλλο σημείο του σώματος. Συνεπώς, ο ασθενής μπορεί να μπει σε έναν φαύλο κύκλο επαναλαμβανόμενων επεμβάσεων, ξοδεύοντας χρήματα και ταλαιπωρώντας το σώμα του χωρίς ποτέ να νιώθει πραγματικά καλά. Αυτή η τάση μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε σωματικές βλάβες, ουλές ή παραμορφώσεις εξαιτίας περιττών χειρουργικών παρεμβάσεων. Σε ακραίες περιπτώσεις, η απελπισία ενδέχεται να οδηγήσει το άτομο σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. Ως εκ τούτου, η έγκαιρη αναγνώριση και θεραπεία της διαταραχής είναι κρίσιμη, τόσο για την ψυχική όσο και για τη σωματική υγεία του πάσχοντος.

Αντιμετώπιση και Θεραπεία της Σωματοδυσμορφικής Διαταραχής

Παρά τη σοβαρότητά της, η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με τις κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις. Ο βασικός στόχος της θεραπείας είναι να μειωθεί η ενασχόληση με τις ατέλειες, να ανακουφιστεί η δυσφορία του ασθενούς και να αποκατασταθεί η λειτουργικότητά του στην καθημερινή ζωή. Οι κύριες προσεγγίσεις περιλαμβάνουν:

Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT)

i. Ψυχοθεραπεία (ιδίως Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία – CBT): Η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία έχει αποδειχθεί η πλέον αποτελεσματική μορφή ψυχολογικής αντιμετώπισης για τη ΣΔΔ. Στοχεύει τόσο στις σκέψεις (γνωσίες) όσο και στις συμπεριφορές που συντηρούν τη διαταραχή. Με τη βοήθεια του θεραπευτή, ο ασθενής μαθαίνει να αναγνωρίζει τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις σχετικά με την εμφάνιση («είμαι απαίσιος», «κανείς δεν θα με θέλει αν δεν είμαι τέλειος») και να τις αμφισβητεί, αναπτύσσοντας μια πιο ρεαλιστική και υγιή αυτοεικόνα. Παράλληλα, η CBT δουλεύει πάνω στις καταναγκαστικές συμπεριφορές – σταδιακά ο θεραπευόμενος εκπαιδεύεται να αντιστέκεται στις παρορμήσεις για έλεγχο στον καθρέφτη, για διαβεβαίωση ή για κάλυψη της ατέλειας. Ένα σημαντικό στοιχείο της θεραπείας είναι η σταδιακή έκθεση στις καταστάσεις που φοβάται το άτομο, ώστε να μειωθεί το άγχος με τον χρόνο. Για παράδειγμα, μια εξειδικευμένη τεχνική που χρησιμοποιείται είναι η «θεραπεία έκθεσης με καθρέφτη»: ζητείται από τον ασθενή, παρουσία του θεραπευτή, να σταθεί μπροστά σε έναν καθρέφτη και να παρατηρήσει τον εαυτό του για παρατεταμένο χρόνο. Αρχικά αυτό του προκαλεί έντονη δυσφορία και κριτικές σκέψεις, όμως με την επαναλαμβανόμενη έκθεση οι αρνητικές αντιδράσεις σταδιακά μειώνονται και το άτομο αρχίζει να βλέπει τον εαυτό του πιο ολοκληρωμένα και ισορροπημένα. Η CBT μπορεί να γίνει ατομικά ή και σε ομαδικό πλαίσιο και έχει δείξει βελτίωση των συμπτωμάτων για την πλειονότητα των ασθενών όταν είναι κατάλληλα προσαρμοσμένη στη ΣΔΔ.

Δες επιπλέον : Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) μειώνει τα συμπτώματα της ΣΔΔ

 Φαρμακευτική παρέμβαση και SSRIs

ii. Φαρμακευτική αγωγή: Η θεραπεία με φάρμακα μπορεί να συνδυαστεί με την ψυχοθεραπεία, ιδιαίτερα σε μέτριες ή σοβαρές περιπτώσεις. Τα αντικαταθλιπτικά της κατηγορίας των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs) αποτελούν την πρώτη γραμμή φαρμακολογικής αντιμετώπισης. Φάρμακα όπως η φλουοξετίνη, η σερτραλίνη, η παροξετίνη, το σιταλοπράμη κ.ά. έχουν δείξει ότι μειώνουν σημαντικά τα συμπτώματα της διαταραχής σε μεγάλο ποσοστό ασθενών. Τα φάρμακα αυτά δρουν εξισορροπώντας τα επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο, βελτιώνοντας τόσο τις ιδεοληπτικές σκέψεις όσο και το συνοδό άγχος/κατάθλιψη. Συχνά απαιτούνται υψηλότερες δόσεις και μεγαλύτερη διάρκεια θεραπείας, παρόμοια με τη θεραπεία της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής, για να επιτευχθεί ουσιαστικό αποτέλεσμα. Σε περίπτωση που η μονοθεραπεία με SSRI δεν είναι επαρκής, ο ψυχίατρος μπορεί να προσθέσει συμπληρωματικά φάρμακα (π.χ. μικρές δόσεις άτυπων αντιψυχωσικών ή αγχολυτικών). Η φαρμακευτική αγωγή στοχεύει στην άμβλυνση της έντασης των συμπτωμάτων ώστε ο ασθενής να μπορέσει πιο αποτελεσματικά να δουλέψει στις σκέψεις και συμπεριφορές του μέσω της ψυχοθεραπείας.

Δες επιπλέον : (SSRIs) θεραπεία

 Ψυχοεκπαίδευση και υποστήριξη από ομάδες

iii. Συμβουλευτική και υποστήριξη: Εκτός από τις κύριες θεραπείες, ωφέλιμη είναι και η γενική ψυχοεκπαίδευση του ατόμου και της οικογένειάς του σχετικά με τη διαταραχή. Η κατανόηση ότι πρόκειται για ψυχική νόσο – και όχι πραγματικό σωματικό ελάττωμα – είναι κρίσιμη. Οι ομάδες υποστήριξης μεταξύ ατόμων με ΣΔΔ ή/και με άλλες διαταραχές σωματικής εικόνας μπορούν να προσφέρουν ένα ασφαλές περιβάλλον όπου οι πάσχοντες μοιράζονται εμπειρίες και συμβουλές αντιμετώπισης. Επιπλέον, τεχνικές χαλάρωσης και μείωσης του στρες (όπως η εκμάθηση διαφραγματικής αναπνοής, χαλάρωσης μυών, mindfulness) μπορεί να βοηθήσουν στη διαχείριση του άγχους που συνδέεται με τις δυσμορφικές σκέψεις.

Συχνές Ερωτήσεις (FAQ)

i. Πώς να καταλάβω αν έχω ΣΔΔ;

Αν εστιάζεις εμμονικά σε ένα σημείο της εμφάνισής σου, νιώθεις έντονη δυσφορία, και επηρεάζεται η λειτουργικότητά σου, ίσως χρειάζεται να ζητήσεις αξιολόγηση από ψυχολόγο ή ψυχίατρο.

ii. Μπορεί να φύγει μόνη της η ΣΔΔ;

Σπάνια. Χωρίς θεραπεία, τα συμπτώματα επιμένουν ή επιδεινώνονται. Η έγκαιρη παρέμβαση είναι καθοριστική.

iii. Είναι φυσιολογικό να θέλω να κάνω πλαστική;

Εφόσον το κίνητρο προέρχεται από βαθιά δυσαρέσκεια και στρες, η πλαστική πιθανώς δεν θα βοηθήσει. Πρώτα χρειάζεται ψυχική στήριξη.

iv. Υπάρχει πρόληψη για τη ΣΔΔ;

Η υγιής εικόνα σώματος, η ψυχολογική υποστήριξη στα παιδιά και η κριτική στάση απέναντι στα πρότυπα ομορφιάς είναι βασικά προληπτικά μέτρα.

v. Η ΣΔΔ εμφανίζεται και στους άνδρες;

Ναι – ιδιαίτερα με μορφή μυϊκής δυσμορφίας, όπου ο άντρας αισθάνεται πως δεν είναι αρκετά μυώδης ή δυνατός.

vi. Είναι η ΣΔΔ “μόδα των social media”;

Όχι. Προϋπήρχε των social media, αλλά τα τελευταία την ενίσχυσαν μέσω εξιδανικευμένων προτύπων εμφάνισης και σύγκρισης.

Συμπερασματικά, η Σωματοδυσμορφική Διαταραχή αποτελεί μια σοβαρή αλλά αντιμετωπίσιμη ψυχική νόσο. Σε μια εποχή όπου η εξωτερική εμφάνιση συχνά προβάλλεται ως ύψιστη αξία, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα όρια ανάμεσα στη φυσιολογική ανησυχία για την εμφάνισή μας και στην παθολογική εμμονή. Η ενημέρωση του κοινού για τη ΣΔΔ μπορεί να βοηθήσει στον έγκαιρο εντοπισμό των πασχόντων και στη μείωση του στίγματος που νιώθουν. Εάν εσείς ή κάποιο κοντινό σας πρόσωπο βιώνει έντονη δυσφορία για την εμφάνισή του που φαίνεται να ξεπερνά το φυσιολογικό, μην διστάσετε να αναζητήσετε βοήθεια από έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας. Η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία μπορούν να θέσουν ξανά την παραμορφωμένη εικόνα στον καθρέφτη σε σωστές διαστάσεις – χαρίζοντας στον πάσχοντα ανακούφιση, αποδοχή του εαυτού και μια καλύτερη ζωή.

Πηγές :

1. Fang, A., & Wilhelm, S. (2022). Body dysmorphic disorder: Current insights and treatment options. National Center for Biotechnology Information (NCBI). Ανακτήθηκε από https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9226449/

2. Veale, D., & Bewley, A. (2015). Body dysmorphic disorder. BMJ (British Medical Journal). Ανακτήθηκε από https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4498676/

3. International OCD Foundation (IOCDF). (χ.χ.). What is Body Dysmorphic Disorder (BDD)? Ανακτήθηκε από https://bdd.iocdf.org/about-body-dysmorphic-disorder/

4. International OCD Foundation (IOCDF). (χ.χ.). How is BDD treated? Ανακτήθηκε από https://bdd.iocdf.org/professionals/treatment/

   Advertising

   
   

5. Mayo Clinic. (2023). Body dysmorphic disorder. Ανακτήθηκε από https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/body-dysmorphic-disorder/symptoms-causes/syc-20353938

6. Mayo Clinic. (2023). Body dysmorphic disorder: Diagnosis and treatment. Ανακτήθηκε από https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/body-dysmorphic-disorder/diagnosis-treatment/drc-20353944

7. Ράπτης, Α. (2023, 5 Μαΐου). Σωματοδυσμορφική διαταραχή: Όταν βλέπεις έναν άλλο εαυτό στον καθρέφτη σου. Olafaq.gr. Ανακτήθηκε από https://www.olafaq.gr/o-anthropos/62559/somatodysmorfiaki-diataraxi-otan-vlepeis-enan-allo-eayto-ston-kathrefti-sou/

8. American Psychiatric Association. (2013). Διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο ψυχικών διαταραχών (5η έκδ.). Washington, DC: American Psychiatric Publishing.

   Advertising