Ο Bowen, ένας από τους βασικότερους διαγενεολογικούς θεραπευτές, προκειμένου να εξελίξει και να βελτιώσει τη θεωρία του περί οικογένειας ως ένα πλαίσιο συναισθηματικών σχέσεων, διερεύνησε οχτώ βασικές έννοιες, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους. Οι έννοιες αυτές θεμελιώθηκαν με τη βασικότερη υπόθεση ότι το χρόνιο άγχος βρίσκεται παντού και πάντα στη ζωή μας και μεταδίδεται από γενιά σε γενιά.
Βασική αιτία του άγχους τείνει να αναφέρεται μια ρεαλιστική ή και φανταστική απειλή στον άνθρωπο, διεγείροντας του το συναισθηματικό σύστημα που είναι ευερέθιστο στις αγχώδεις διαταραχές και οδηγώντας τον σε μια αυτόματη και ανεξέλεγκτη συμπεριφορά. Το άγχος μέσα στο οικογενειακό σύστημα προκαλείται κυρίως μέσα από μια πιεστική συνθήκη πολεμώντας ενάντια στην αίσθηση του μαζί (togetherness) και στην επιδίωξη της αυτονομίας και διαφοροποίησης του κάθε μέλους. Παρακάτω αναλύεται μια από τις οχτώ βασικές έννοιες, αυτή του τριγωνισμού.
Η έννοια του Τριγωνισμού
H θεωρία του Bowen αναφέρει πως για να επιλυθεί μια αγχωτική σχέση μεταξύ δυο οικογενειακών μελών, δημιουργείται συνήθως ο «τριγωνισμός», η διαδικασία όπου δύο άνθρωποι φέρνουν ένα τρίτο ή μια κατάσταση στην σχέση τους (π.χ. ένα παιδί, εξωσυζυγική σχέση ή αλκοόλ) για να μειώσουν τα επίπεδα έντασης. Ο τριγωνισμός συνδέεται άμεσα με τη σύγχυση και το άγχος που βιώνει ένα συναισθηματικό σύστημα.
Συνένωση (fusion)
Όσο μεγαλύτερη είναι η συνένωση (fusion) των οικογενειακών μελών, τόσο πιο επίμονη και αναγκαία χρήζει η προσπάθεια του τριγωνισμού. Όταν, ωστόσο, απουσιάζει η ένταση και το άγχος τότε τα τρίγωνα είναι ανενεργά. Στον αντίποδα, σε αγχώδεις καταστάσεις , ενεργοποιούνται τα τρίγωνα , όπου το τρίτο πρόσωπο μάχεται για τη σταθεροποίηση της αρχικής δυάδας.
Για παράδειγμα, όταν δημιουργηθεί σύγχυση ανάμεσα σε δύο γονείς, τότε είναι πολύ πιθανόν να γίνει η πρόσκληση στο παιδί τους για να τους βοηθήσει να τη λύσουν. Το άτοµο που τριγωνίζεται τείνει να είναι το λιγότερο διαφοροποιημένο οικογενειακό μέλος. Μάλιστα, τα οικογενειακά τρίγωνα σχεδιάζονται κυρίως για να επιλύσουν συζυγικές συγκρούσεις. Τρίγωνα δημιουργούνται ακόμη μέσω της έγνοιας ενός παιδιού που χαρακτηρίζεται ως «δύστροπο» ή «κακό», οπότε η προσοχή των γονέων αποσπάται από το δικό τους συζυγικό πρόβληµα και εστιάζεται στο «προβληματικό» παιδί.
Ωστόσο, ο τριγωνισμός δε μειώνει πάντα σε όλους την ένταση. Σύμφωνα με τον Kerr & Bowen (1988), ο τριγωνισμός μπορεί να επιφέρει τέσσερα πιθανά συμπεράσματα: πρώτον, σε μια σταθερή δυάδα, η προσθήκη ενός τρίτου προσώπου μπορεί να δημιουργήσει σύγχυση (π.χ. η γέννηση ενός παιδιού μπορεί να προκαλέσει ταραχή σε έναν αρμονικό γάμο). Δεύτερον, μια σταθερή δυάδα μπορεί να παρουσιάσει ένταση με την απομάκρυνση ενός τρίτου προσώπου (π.χ. όταν το παιδί πηγαίνει για σπουδές και έτσι δεν θα είναι διαθέσιμο σε μια πιθανή συζυγική σύγκρουση). Τρίτον, μια ασταθής δυάδα εναρμονίζεται με την παρουσία ενός τρίτου προσώπου (π.χ. η υιοθέτηση ενός παιδιού από ένα συγκρουσιακό ζευγάρι). Τέταρτον, μια ασταθής δυάδα βελτιώνεται συναισθηματικά με την απομάκρυνση ενός τρίτου (π.χ. η απομάκρυνση ενός παιδιού που υποστήριζε συστηματικά μόνο τον έναν γονέα).
Εν κατακλείδι, η έννοια του τριγωνισμού συνδέεται άµεσα με την ένταση και το άγχος που καταλαμβάνουν το συναισθηματικό σύστηµα. Η αστάθεια στο σύστηµα των σχέσεων είναι αποτέλεσμα της συνολικής έντασης των µελών. Αυτή η αστάθεια των δυάδων , είναι που θα προκαλέσει και την δημιουργία του τριγωνισμού.
Πηγές:
Bowen, M.(1998). Τρίγωνα στην οικογένεια. Μετάφραση: Ε. Γκίκα & Μ. Λεβή.
Goldenberg, I., & Goldenberg, H. (2005). Οικογενειακή Θεραπεία, Μια επισκόπηση. Αθήνα: Έλλην. ( Επιμέλεια : Ευαγγελία Κοτρώτσιου).
Kerr, M. E., Bowen, M., & Kerr, M. E. (1988). Family evaluation. WW Norton & Company.
Papero, D. V. (1990). Bowen family systems theory. Prentice Hall.
Ζερβάνος, Κ., ( 2009). Τα οικογενειακά συστήματα. Εισαγωγή στη Θεωρία του Bowen, Αθήνα, Αίολος
