Η “πολυχρωμία” της ΔΕΠΥ:
Η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, γνωστή και ως ΔΕΠΥ, έχει λάβει αρκετή αναγνωρισιμότητα, με τη συμπτωματολογία της να είναι εμφανή σε πολλές πτυχές της ζωής ενός ατόμου. Θεωρείται μια νευρολογική/ νευροβιολογική διαταραχή η οποία κάνει την εκκίνησή της στην παιδική ηλικία και επεκτείνεται ως και την ενήλικη ζωή του ατόμου. Η αφετηρίας της οφείλεται στους γενετικούς/ βιολογικούς παράγοντες επί των πλείστων, σε συνδυασμό και με τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, καθώς έχουν μεγάλη σημασία εν τέλει στην έκβασή της. Η συμπτωματολογία στην προ ενήλικη και στην ενήλικη ζωή δυσχεραίνει τόσο σε προσωπικό όσο και σε διαπροσωπικό επίπεδο την καθημερινότητα του ατόμου. Τα συμπτώματα που παρουσιάζει ένας ενήλικας με ΔΕΠΥ περιλαμβάνουν τα εξής (σύμφωνα με την ταξινόμηση του DSM-5 όπως αποδίδεται από το Royal College of Psychiatrists, η οποία αναφέρει επίσης ότι η συμπτωματολογία των ενηλίκων αφορά για άτομα ίσα και άνω των 17 ετών):
Διάσπαση προσοχής
- Έλλειψη προσοχής στη λεπτομέρεια
- Διάπραξη λαθών στο σχολείο ή στην εργασία ή σε άλλες δραστηριότητες
- Δυσκολία συγκέντρωσης σε εργασίες ή δραστηριότητες
- Δυσκολία στην ακρόαση όταν τους μιλούν άμεσα
- Μη τήρηση οδηγιών και αποτυχία στην ολοκλήρωση εργασιών, δουλειών του σπιτιού ή άλλων καθηκόντων
- Δυσκολία στην οργάνωση εργασιών και δραστηριοτήτων
- Αποφυγή ή αντιπάθεια εργασιών στις οποίες απαιτείται πνευματική προσπάθεια για μεγάλο χρονικό διάστημα (όπως σχολικές εργασίες, εργασίες για το σπίτι ή οικιακές δουλειές)
- Απώλεια σημαντικών αντικειμένων (π.χ εργαλεία, πορτοφόλια, κλειδιά, έγγραφα, γυαλιά, κινητά τηλέφωνα)
- Εύκολη διάσπαση προσοχής
Υπερκινητικότητα και παρορμητικότητα
- Νευρική κίνηση ή χτύπημα χεριών ή ποδιών, στριφογύρισμα στο κάθισμα
- Αποχώρηση από τη θέση τους ενώ αναμένεται να παραμείνουν καθιστοί
- Αίσθημα νευρικότητας και υπερβολικής ενέργειας
- Δυσκολίες στο να παίζουν ή να συμμετέχουν ήσυχα σε ψυχαγωγικές δραστηριότητες
- Ομιλία σε υπερβολικό βαθμό
- Παρορμητική απάντηση πριν την ολοκλήρωση μιας ερώτησης
- Δυσκολία στη διατήρηση σειράς προτεραιότητας
- Διακοπή ή παρέμβαση στις συζητήσεις άλλων
Με πιο απλά λόγια, η επιρροή της ΔΕΠΥ είναι εμφανή σε γνωστικό, οικογενειακό, κοινωνικό, συναισθηματικό, συμπεριφορικό αλλά και ακαδημαϊκό επίπεδο.
Τι έχουμε στα χέρια μας;
Ο πυρήνας της αντιμετώπισης της ΔΕΠΥ βασίζεται κυρίως σε συμπεριφορικές θεραπείες αλλά και στην φαρμακευτική αγωγή, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Αριστείας Υγείας και Φροντίδας του Ηνωμένου Βασιλείου. Όμως, οι συνέπειες της μακροχρόνιας χρήσης των φαρμακευτικών ουσιών που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία είναι ακόμα υπό διερεύνηση. Μάλιστα, στην έρευνά τους ο Χάντερ και οι άλλοι (2025), ανέφεραν πως η αγωγή για την ΔΕΠΥ μπορεί να αποβεί επιβλαβής για την υγεία καθώς φαίνεται να επιτείνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρδιακής νόσου. Πιο συγκεκριμένα, ανέφερε πως «κάθε αύξηση της χρήσης φαρμάκων για τη ΔΕΠΥ κατά 1 έτος συσχετίστηκε με 4% αυξημένο κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων». Η χορήγηση λοιπόν της φαρμακευτικής αγωγής θα πρέπει να γίνεται έπειτα από αρκετά μεγάλη σκέψη, με γνώμονα τη συνολική ευεξία του ατόμου, όχι μόνο τη συμπτωματολογία του.
Τι έχουμε στο πιάτο μας;
Η επιστημονική κοινότητα έχει στρέψει πλέον την προσοχή της σε έναν εξωγενή και μάλιστα τροποποιήσιμο παράγοντα, αυτόν της διατροφής. Οι έρευνες που γίνονται γύρω από αυτή τη σχέση, δηλαδή το πώς η διατροφή επιδρά στη συμπτωματολογία της ΔΕΠΥ, φαίνεται να ρίχνει φως σε πτυχές που θέτουν ψηλά τον πήχη, τόσο ως προς την πρόληψη αλλά και ως προς την εκδήλωση και την έκβαση της συμπτωματολογίας της ΔΕΠΥ. Παρόλ’ αυτά, χρειάζεται να γίνουν περαιτέρω έρευνες στο κομμάτι αυτό. Πιο συγκεκριμένα, στο κομμάτι της πρόληψης μέσω της διατροφής, ο Λανγκ και οι συνάδελφοι (2023) υποστηρίζουν πως θα πρέπει να επικεντρωθούν στη περίοδο της εγκυμοσύνης αλλά και στην βρεφική ηλικία. Αυτό είναι ένα ζήτημα το οποίο θα απασχολήσει τους ερευνητές σε μελλοντικό χρόνο. Θα πρέπει να σημειωθεί πως το ζήτημα της αιτιότητας ως προς τη ΔΕΠΥ και τη διατροφή δεν έχει αποκωδικοποιηθεί πλήρως. Μάλιστα, ειπώθηκε στην έρευνα του Λανγκ (2023) πως μια ολοκληρωμένη προσέγγιση με βάση τα μικροθρεπτικά συστατικά αλλά και τις δίαιτες στη διαχείριση της ΔΕΠΥ είναι δύσκολο να υποστηριχθεί πλήρως. Ο κύριος λόγος είναι οι πολύπλοκοι παράγοντες που την απαρτίζουν, δηλαδή βιολογικοί, περιβαλλοντικοί αλλά και κοινωνικοί.
ΔΕΠΥ και θρεπτικά συστατικά: Οι λεπτομέρειες κάνουν τη διαφορά ή μήπως όχι;
Πολλές έρευνες μελετάνε την επίδραση των θρεπτικών στοιχείων στη ΔΕΠΥ αλλά μέχρι στιγμής δεν υπάρχει ξεκάθαρη εικόνα που να έχει διαπιστωθεί σε πολλές έρευνες – παρά μόνο κάποιων ευρημάτων. Οι Pinto και οι συνάδελφοι (2022) αναφέρουν πως διαφορετικές ποσότητες σιδήρου, βιταμίνη D, ψευδαργύρου αλλά και πολυακόρεστων λιπαρών οξέων (PUFA) έχουν συσχετιστεί με την επιδείνωση και την εξέλιξη της ΔΕΠΥ, χωρίς όμως να υποδεικνύουν αιτιότητα. Κάνουν επίσης αναφορά στη σχέση των λεγόμενων “διατροφικών προτύπων” τα οποία φαίνεται να παίζουν πιθανό ρόλο στον κίνδυνο εμφάνισης ΔΕΠΥ. Τα πρότυπα που αναφέρουν έχουν κατηγοριοποιηθεί ως εξής: «Πρόχειρο φαγητό», «Επεξεργασμένο», «Σνακ», «Γλυκό» και «Δυτικού τύπου». Αυτά είναι αυτά που έχουν συσχετιστεί θετικά με την εμφάνιση ΔΕΠΥ. Το αντίθετο φάνηκε για τα υγιεινά διατροφικά πρότυπα, όπως η μεσογειακή διατροφή, σύμφωνα με τα δεδομένα της έρευνας αυτής. Επίσης, υποστηρίζεται η ιδέα ότι η διατροφή ως σύνολο μπορεί να συνεισφέρει περισσότερο σε σύγκριση με τα θρεπτικά συστατικά. Επειδή το κάθε άτομο βιώνει με εντελώς διαφορετικό τρόπο τα συμπτώματα, η πιθανότητα να υπάρξει ένα πρότυπο διατροφής που να στεγάζει όλες τις πλευρές είναι ακόμα θολή. Βέβαια όσες περισσότερες έρευνες γίνονται, τόσο περισσότερο αυξάνεται η πιθανότητα να μπορέσει να εφαρμοστεί ένα τέτοιο πρότυπο σε αληθινό πλαίσιο και πόσο μάλλον να διεγείρουν αποτελέσματα.
ΔΕΠΥ και διατροφή:Ένας για όλους και όλοι για έναν
Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως αίνιγμα η σχέση αυτή. Και αυτό γιατί τόσο η ίδια η διατροφή έχει εν μέρει ρόλο στη ΔΕΠΥ αλλά και η ίδια η ΔΕΠΥ επηρεάζει τη διατροφή. Τα έντονα συναισθήματα, η αναβλητικότητα αλλά και η διάσπαση της προσοχής αποπροσανατολίζουν το άτομο από τη διατήρηση μιας σταθερής διατροφής. Αυτό εκδηλώνεται είτε “τσιμπολογώντας” μικρές μερίδες σε τακτά χρονικά διαστήματα ή καταναλώνοντας αρκετά μεγάλες μερίδες μετά από πολύωρη νηστεία. Η μη ισορροπημένη, πόσο μάλλον η κακή διατροφή, ανεξαρτήτως ύπαρξης μιας διαταραχής ή όχι, ελλοχεύει κίνδυνο εμφάνισης και άλλων νόσων. Η καλύτερη προσέγγιση είναι αυτή που λαμβάνει υπόψιν τις πιο βασικές λειτουργείες για την ζωή ενός ατόμου με ΔΕΠΥ. Ένας ψυχίατρος σε συνεργασία με έναν διατροφολόγο θα ήταν μια καλή επιλογή διαχείρισης της διαταραχής, με γνώμονα το ίδιο το άτομο και τις προθέσεις του. Η ισορροπία στη ΔΕΠΥ έρχεται με τη τήρηση μιας πιο “προσεγμένης” ζωής ή το κέντρο αυτής της προσεγμένης ζωής είναι η ισορροπία;
Πηγές:
Lange, K. W., Lange, K. M., Nakamura, Y., & Reissmann, A. (2023). Nutrition in the Management of ADHD: A review of Recent research. Current Nutrition Reports, 12(3), 383–394. https://doi.org/10.1007/s13668-023-00487-8. (Τελευταία ανάκτηση 10/10/2025)
Hunter, C., Smith, C., Davies, E., Dyall, S. C., & Gow, R. V. (2025). A closer look at the role of nutrition in children and adults with ADHD and neurodivergence. Frontiers in Nutrition, 12. https://doi.org/10.3389/fnut.2025.1586925. (Τελευταία ανάκτηση 10/10/2025)
Παταγιά-Μπακαράκη, Μ. (2021). Διαταραχή ελλειμματικής προσοχής υπερκινητικότητας σε ενήλικες (Master’s thesis). (Τελευταία ανάκτηση 11/10/2025)
Pinto, S., Correia-De-Sá, T., Sampaio-Maia, B., Vasconcelos, C., Moreira, P., & Ferreira-Gomes, J. (2022). Eating Patterns and Dietary Interventions in ADHD: A Narrative review. Nutrients, 14(20), 4332. https://doi.org/10.3390/nu14204332. (Τελευταία ανάκτηση 11/10/2025)
ΔΕΠΥ σε ενήλικες | ADHD in adults in Greek | Translations. (n.d.). www.rcpsych.ac.uk. https://www.rcpsych.ac.uk/mental-health/translations/greek/adhd-in-adults (Τελευταία ανάκτηση 11/10/2025)
Μπούλια, Ε. (2025, April 4). Πώς επηρεάζει η ΔΕΠΥ στους ενήλικες τη διατροφή τους. OW.GR. https://www.ow.gr/diatrofi/pos-epireazei-i-depi-stous-enilikes-ti-diatrofi-tous/. (Τελευταία ανάκτηση 11/10/2025).
