Αποτελεί σύνηθες φαινόμενο των νέων γονέων να ανησυχούν για το αν και πότε τα παιδιά τους θα καταφέρουν να αποκτήσουν τη μητρική τους γλώσσα. Συνήθως αγχώνονται και πιέζουν τα παιδιά τους να μιλήσουν. Για να αποφύγετε τέτοιες καταστάσεις, σε αυτό το άρθρο θα προσπαθήσουμε με απλά λόγια να αναλύσουμε τα βασικά στάδια που αφορούν τη γλωσσική κατάκτηση.
Ξεκινώντας από τα βασικά:
Καλό θα είναι οι γονείς (και όχι μόνο) να γνωρίζετε κάποια βασικά στοιχεία. Αρχικά, η γλωσσική ανάπτυξη αποτελεί μέρος της γνωστικής, και γενικά, της ανθρώπινης ανάπτυξης. Όλα τα παιδιά περνούν, βαθμιαία, από τα ίδια στάδια γλωσσικής ανάπτυξης. Η όπως π.χ. η ευφυΐα, ή από άλλους παράγοντες, όπως π.χ. κοινωνικούς. Ακόμη, η παραγωγή λόγου δεν αντιστοιχεί στην αντίληψη ή την κατανόηση.
Περίοδοι γλωσσικής κατάκτησης:
Η γλωσσική κατάκτηση, διακρίνεται σε 3 μεγάλες περιόδους. Την προ-λεκτική περίοδο, την λεκτική και την κυρίως λεκτική.
Προ-λεκτική περίοδος(0~8 μηνών):
Η περίοδος αυτή διακρίνεται σε 2 επιμέρους κατηγορίες, την αντίληψη και την παραγωγή.
Όσον αφορά την αντίληψη, το βρέφος, σε αυτό το διάστημα, διακρίνει τη φωνή της μητέρας, αντιλαμβάνεται τις φωνητικές διακρίσεις, αναγνωρίζει συγκεκριμένες συλλαβές και συνδυάζει αρθρωτικούς ήχους με κινήσεις προσώπου. Επίσης, προτιμούν την ομιλία που απευθύνεται σε βρέφη, κατανοούν τις «πραγματολογικά υποβοηθούμενες» λέξεις, όπως λ.χ. [ma], [baj], [ata] (δηλαδή [μα], [μπάι], [ατα]) και κατ’ επέκταση προχωρούν στη σταδιακή αναγνώριση της γλώσσας.
Όσον αφορά την αντίληψη, παρατηρείται φωνοποίηση ( που περιλαμβάνει άηχους ήχους, όπως κραυγές, χασμουρητά και κλάμα), παιχνίδι με τη φωνή, και βάβισμα π.χ. [baba], [mama], [tata], [vuvu], [dadada], [bada] (δηλαδή [μπαμπα], [μαμα], [τατα], [βουβου], [ντανταντα], [μπαντα].
Λεκτική περίοδος(8~16 μηνών):
Η λεκτική περίοδος διακρίνεται σε 2 φάσεις. Η πρώτη αφορά παιδιά από 8~12 μηνών, ενώ η δεύτερη, από 12~16 μηνών.
Στο πρώτο διάστημα(8~12 μηνών), παρατηρούνται γλωσσικές χειρονομίες και νοηματικό λεξιλόγιο, δεικτικές χειρονομίες, οι οποίες αντιστοιχούν και σε κάποια σημασία, όπως τα παλαμάκια, που σημαίνουν μπράβο, ενώ παρατηρείται και η σταδιακή αντικατάσταση νοημάτων και χειρονομιών με λέξεις.
Το βασικό χαρακτηριστικό του δεύτερου διαστήματος(12~16 μηνών), αποτελεί η παραγωγή πρωτολέξεων (βέβαια αυτές οι πρωτολέξεις είναι άμεσα εξαρτημένες από το επικοινωνιακό περιβάλλον του βρέφους). Τα παιδιά δημιουργούν ηχητικά συμπλέγματα υποδηλώνοντας μία σημασία π.χ. με γαβ-γαβ ή [bum], μας δείχνουν είτε κάποιο ζώο είτε ότι έπεσαν, αντιστοίχως. Τέλος, σε αυτό το διάστημα, αντιλαμβάνονται ότι η κάθε λέξη έχει τη δική της σημασία.
Κυρίως λεκτική περίοδος(12~36μηνών):
Σε αυτή την περίοδο, συναντάται η κατάκτηση της φωνολογίας, της μορφολογίας και της σύνταξης.
Στη φωνολογική κατάκτηση, τα παιδιά, ενώ αρχικά δε χρησιμοποιούν όλους τους φθόγγους , χρησιμοποιούν το [l] αντί για το [r]( το λ αντί για το ρ), ή ολόκληρες λέξεις, [θi] αντί για [krasi] (θι αντί για κρασί), σταδιακά πραγματοποιείται η χρήση των σωστών φθόγγων και ολόκληρων λέξεων.
Στο επίπεδο της μορφολογικής κατάκτησης, τα παιδιά, σε πρώιμα στάδια, υπεργενικεύουν κάποιους τύπους, όπως δώνω ή γεράζουνε ή έθελε, αντί για δίνω, γερνάνε, ήθελε. Εν συνεχεία διορθώνουν τα λάθη τους και ομαλοποιούν τους αυτούς τους τύπους.
Όσον αφορά τη κατάκτηση της σύνταξης, στην αρχή, τα παιδιά, χρησιμοποιούν τις λέξεις ως ισοδύναμα προτάσεων π.χ. [babas] = «βλέπω τον μπαμπά». Σταδιακά εμπλουτίζουν τις προτάσεις, π.χ. «μπαμπάς τρώει». Τέλος, τα παιδιά φτάνουν στο επίπεδο του τηλεγραφικού λόγου, όπου ξεκινούν να παράγουν μεγαλύτερες και πιο σύνθετες γραμματικές δομές. Πάντως και εδώ υπάρχουν προβλήματα, καθώς, συνήθως, λείπουν συμπληρωματικοί δείκτες (π.χ. «να», «ότι»), αντωνυμίες και τα δεικτικά. Αυτό που χρήζει αναφοράς, αποτελεί η εμφάνιση προτάσεων της μορφής Υποκείμενο-Ρήμα-Συμπλήρωμα.
Εν κατακλείδι, αξίζει να αναφερθεί ότι τα ερεθίσματα, π.χ. επικρότηση για κάποιο γλωσσικό κατόρθωμα, βοηθούν τα παιδιά να καταλάβουν ότι αυτό που είπαν είναι σωστό. Ωστόσο, δεν αποτελούν τα βασικά συστατικά για τη γλωσσική κατάκτηση, καθώς τα παιδιά, σύμφωνα με την υπόθεση της εμφυτότητας, είναι βιολογικά προικισμένα με μηχανισμούς που τα βοηθούν να αποκτήσουν τη μητρική τους γλώσσα.
