Η πολιομυελίτιδα είναι μια εξαιρετικά μολυσματική ιογενής νόσος που επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό παιδιά κάτω των 5 ετών. Ο ιός μεταδίδεται από άτομο σε άτομο κυρίως μέσω των κοπράνων, της στοματικής οδού ή, σπανιότερα, μέσω μολυσμένου νερού ή φαγητού. Πολλαπλασιάζεται στο έντερο, από όπου μπορεί να εισβάλει στο νευρικό σύστημα και να προκαλέσει παράλυση.
ΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ
Ο ιός της πολιομυελίτιδας είναι μικρός μονόκλωνος ιός RNA που ανήκει στην υποομάδα των Εντεροϊών της οικογένειας Picornaviridae.
Υπάρχουν τρεις διακριτοί ορότυποι του ιού της άγριας πολιομυελίτιδας (WPV), οι τύποι 1, 2 και 3. Η μόλυνση ή/και η ανοσοποίηση με έναν ορότυπο δεν προκαλεί ανοσία έναντι των άλλων δύο ορότυπων.
Ο ιός εισέρχεται από το στόμα και πολλαπλασιάζεται στο στοματοφάρυγγα και τη γαστρεντερική οδό. Ο ιός συνήθως υπάρχει στις ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις για 1 έως 2 εβδομάδες.
Στη συνέχεια, o ιός εισβάλλει στον τοπικό λεμφικό ιστό και μπορεί να εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος και στη συνέχεια να μολύνει τα κύτταρα του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Προκαλεί, καταστροφή του νωτιαίου μυελού και των κυττάρων του εγκεφάλου και οδηγεί τελικά σε παραλυτική πολιομυελίτιδα.
Ο ιός της πολιομυελίτιδας τύπου 1 ήταν ιστορικά η κυρίαρχη αιτία της πολιομυελίτιδας παγκοσμίως και συνεχίζει να μεταδίδεται σε ενδημικές περιοχές. Η μετάδοση τόσο του WPV2 όσο και του WPV3 έχει διακοπεί επιτυχώς παγκοσμίως, μέσω των εμβολίων. Τα κρούσματα αναφέρθηκαν τελευταία φορά το 1999 και το 2012, αντίστοιχα.
ΜΕΤΑΔΟΣΗ
Ο ιός της πολιομυελίτιδας, μεταδίδεται μόνο χρησιμοποιώντας ως ξενιστή τον άνθρωπο.
Ο ιός μεταδίδεται μέσω σταγονιδίων ή αερολυμάτων από το λαιμό και με μόλυνση των χεριών, των σκευών, των τροφίμων και του νερού με τα κόπρανα. Η πλειονότητα των μεταδόσεων γίνεται μέσω της επαφής από άτομο σε άτομο.
Οι ακόλουθοι παράγοντες έχουν εντοπιστεί ως συμβάλλοντες στη συνεχιζόμενη μετάδοση της πολιομυελίτιδας:
- υψηλή πυκνότητα πληθυσμού
- κακή υποδομή υπηρεσιών υγείας και κακή υγιεινή
- υψηλή συχνότητα διαρροϊκών ασθενειών
- και χαμηλή κάλυψη εμβολίου πολιομυελίτιδας.
Η περίοδος επώασης είναι περίπου 7−10 ημέρες (εύρος 4–35 ημέρες) και περίπου το 25% των μολυσμένων ατόμων αναπτύσσει ήπια κλινικά συμπτώματα όπως πυρετό, κεφαλαλγία και πονόλαιμο.
Τα μολυσμένα άτομα είναι πιο μολυσματικά από 7-10 ημέρες πριν και μετά την έναρξη των συμπτωμάτων. Ωστόσο, ο ιός της πολιομυελίτιδας απεκκρίνεται στα κόπρανα για έως και έξι εβδομάδες.
Σε σπάνιες περιπτώσεις, οι ασθενείς με ανοσοανεπάρκεια μπορεί να γίνουν ασυμπτωματικοί χρόνιοι φορείς του WPV και του VDPV.
Ο ιός της πολιομυελίτιδας μπορεί να επιβιώσει σε θερμοκρασία δωματίου για μερικές εβδομάδες. Το έδαφος, τα λύματα και το μολυσμένο νερό έχει αποδειχθεί ότι ευνοούν την ανάπτυξη του ιού.
Τα παιδιά κάτω των πέντε ετών διατρέχουν τον υψηλότερο κίνδυνο να προσβληθούν από τη μόλυνση.
Ο ιός της πολιομυελίτιδας είναι εξαιρετικά μολυσματικός, με ποσοστά ορομετατροπής 90–100% μεταξύ των οικογενειακών επαφών.
ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Περίπου 1 στα 4 άτομα (ή 25 στα 100) με μόλυνση από ιό πολιομυελίτιδας θα έχουν συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη που μπορεί να περιλαμβάνουν:
- Πονόλαιμο
- Πυρετό
- Κούραση
- Ναυτία
- Πονοκέφαλο
- Πόνο στο στομάχι
Αυτά τα συμπτώματα συνήθως διαρκούν 2 έως 5 ημέρες και μετά υποχωρούν από μόνα τους.
Ένα μικρότερο ποσοστό ατόμων (πολύ λιγότερο από ένα στα 100 ή 1-5 στα 1000) με λοίμωξη από ιό πολιομυελίτιδας θα αναπτύξει άλλα, πιο σοβαρά συμπτώματα που επηρεάζουν τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό:
- Παραισθησία (αίσθημα καρφίτσες και βελόνες στα πόδια)
- Μηνιγγίτιδα (λοίμωξη του καλύμματος του νωτιαίου μυελού και/ή του εγκεφάλου) εμφανίζεται σε περίπου 1 στα 25 άτομα με λοίμωξη από ιό πολιομυελίτιδας
- Παράλυση (δεν μπορεί να κινήσει μέρη του σώματος) ή αδυναμία στα χέρια, στα πόδια ή και στα δύο, εμφανίζεται σε περίπου 1 στα 200 άτομα με λοίμωξη από ιό πολιομυελίτιδας
Η παράλυση είναι το πιο σοβαρό σύμπτωμα που σχετίζεται με την πολιομυελίτιδα, επειδή μπορεί να οδηγήσει σε μόνιμη αναπηρία και θάνατο. Μεταξύ 2 και 10 στους 100 ανθρώπους που έχουν παράλυση από λοίμωξη από ιό πολιομυελίτιδας πεθαίνουν, επειδή ο ιός επηρεάζει τους μύες που τους βοηθούν να αναπνέουν.
Ακόμη και τα παιδιά που φαίνεται να αναρρώνουν πλήρως μπορεί να αναπτύξουν νέο μυϊκό πόνο, αδυναμία ή παράλυση ως ενήλικες, 15 έως 40 χρόνια αργότερα. Αυτό ονομάζεται σύνδρομο μεταπολιομυελίτιδας.
ΠΡΟΛΗΨΗ
Η παροχή καθαρού νερού, οι βελτιωμένες πρακτικές υγιεινής και η υγιεινή είναι σημαντικές για τη μείωση του κινδύνου μετάδοσης στις ενδημικές χώρες.
Ο εμβολιασμός είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της εκρίζωσης της πολιομυελίτιδας. Υπάρχουν δύο τύποι εμβολίων: ένα εμβόλιο αδρανοποιημένου ιού πολιομυελίτιδας (IPV) και ένα ζωντανό εξασθενημένο εμβόλιο πολιομυελίτιδας από το στόμα (OPV).
Στο παρελθόν, το εμβόλιο πολιομυελίτιδας από του στόματος ήταν το κυρίαρχο εμβόλιο σε παγκόσμιες εκστρατείες και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται σε ενδημικές περιοχές. Έχει τα πλεονεκτήματα ότι προκαλεί τόσο χυμική όσο και κυτταρική ανοσία και ότι είναι φθηνό και εύκολο στη χορήγηση. Το μειονέκτημα είναι ο ελαφρύς κίνδυνος παραλυτικής πολιομυελίτιδας που σχετίζεται με το εμβόλιο (VAPP), ο οποίος εμφανίζεται σε περίπου 4 στα 1.000.000 εμβολιασμένα παιδιά.
Το εμβόλιο αδρανοποιημένου ιού πολιομυελίτιδας εγχέεται ενδομυϊκά και δεν ενέχει κανένα κίνδυνο VAPP. Το μειονέκτημα είναι ότι δεν προσδίδει κυτταρική ανοσία.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Οι θεραπείες για την πολιομυελίτιδα επικεντρώνονται στον περιορισμό και την ανακούφιση των συμπτωμάτων. Η θερμότητα και η φυσικοθεραπεία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την τόνωση των μυών και χρησιμοποιούνται αντισπασμωδικά φάρμακα για τη χαλάρωση των επηρεαζόμενων μυών. Αυτό μπορεί να βελτιώσει την κινητικότητα, αλλά δεν αναστρέφει τη μόνιμη παράλυση της πολιομυελίτιδας.
ΕΝΔΗΜΙΚΕΣ ΧΩΡΕΣ
Τον Αύγουστο του 2020, η Αφρική κηρύχθηκε απαλλαγμένη από την πολιομυελίτιδα υλοποιώντας έναν στόχο που χρειάστηκε περισσότερα από 30 χρόνια για να επιτευχθεί.
Παρά τις εντατικές προσπάθειες για τον έλεγχο της νόσου παγκοσμίως, το 1988, υπολογίστηκε ότι 350.000 παιδιά είχαν παραλύσει από πολιομυελίτιδα, με τα περισσότερα κρούσματα να εμφανίζονται σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Την ίδια χρονιά, η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας (WHA) δεσμεύτηκε να εξαλείψει την πολιομυελίτιδα παγκοσμίως έως το 2000 και ξεκίνησε την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για την Εξάλειψη της Πολιουελίτιδας (GPEI). Αν και δεν επιτεύχθη στην ώρα του ο στόχος, το 2020, ακριβώς στη μέση μιας παγκόσμιας πανδημίας COVID-19, η Αφρική πιστοποιήθηκε ως απαλλαγμένη από πολιομυελίτιδα.
Εκστρατείες, για μαζικό εμβολιασμό και προστασία της ατομικής και δημόσιας υγείας, οδήγησαν σε αυτό το αποτέλεσμα.
Αν και χρειάστηκαν 32 χρόνια για την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας στην Αφρική, το επίτευγμα αποτελεί ένα τεράστιο άλμα για τις παγκόσμιες προσπάθειες για την εξάλειψη της νόσου. Επί του παρόντος, μόνο το Πακιστάν και το Αφγανιστάν αποτελούν χώρες όπου ενδημεί η πολιομυελίτιδα.
ΠΗΓΕΣ
CDC/NCIRD (2015). Immunology and Vaccine-Preventable Diseases – Pink Book – Polio. ( Available at: cdc.gov Last access: 4/12/2021)
Centers for Disease Control and Prevention (2019). What is Polio? [online] Centers for Disease Control and Prevention. Available at: cdc.gov Last access: 1/12/2021).
European Centre for Disease Prevention and Control (2018). Disease factsheet about poliomyelitis. [online] European Centre for Disease Prevention and Control. Available at: ecdc.europa.eu Last access: 1/12/2021).
Mohammed, A., Tomori, O. and Nkengasong, J.N. (2021). Lessons from the elimination of poliomyelitis in Africa. Nature Reviews Immunology, [online] 21(12), pp.823–828.
WHO International (n.d.). Poliomyelitis (polio). [online] Available at:who.int Last access: 1/12/2021).
