Προσωπικότητα: η διάσταση με τις πολλές διαστάσεις
Ο καθένας μας είναι διαφορετικός. Πώς το αντιλαμβανόμαστε; Σε εξωτερικό επίπεδο παρατηρούμε τον ενδυματικό κώδικα, τον τρόπο συμπεριφοράς απέναντι σε άλλους γνωστούς-άγνωστους ανθρώπους, την οδική συμπεριφορά, τη συμπεριφορά απέναντι στα ζώα κ.ο.κ. Σε εσωτερικό επίπεδο διακρίνουμε πιο καθαρά το άτομο, καθώς η ρουτίνα που το περιβάλει δεν είναι μόνο μία λίστα από υποχρεώσεις, αλλά λειτουργεί και ως καθρέφτης των καθημερινών συνηθειών και επιλογών του. Αυτές οι συνήθειες/ επιλογές μαρτυρούν πολλά για τη ‘’δίδυμη αδερφή’’ του εαυτού μας, την προσωπικότητα.
Η έννοια αυτή έχει πολλές διαστάσεις και μελετάται για δεκαετίες, καθώς έχει πλούσιο περιεχόμενο επιστημονικής εξερεύνησης. Ο πιο πρόσφατος ορισμός του τί είναι η προσωπικότητα δόθηκε από την Αμερικανική Ψυχολογική Ένωση, γνωστή και ως APA: «Η προσωπικότητα αναφέρεται στις ατομικές διαφορές στα πρότυπα σκέψης, συναισθημάτων και συμπεριφοράς. Η μελέτη της προσωπικότητας εστιάζει στις ατομικές διαφορές στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και στο πώς τα μέρη ενός ατόμου συνδυάζονται ως σύνολο». Από τον Γιούνγκ, το Big Five Personality Traits, το πολυπαραγωντικό μοντέλο των Costa και McCrae και του Goldberg, έως και τη λεγόμενη “σκοτεινή τριάδα” της προσωπικότητας από τους Paulhus και Williams, οι εκφάνσεις της προσωπικότητας έχουν ποικίλο γεωμορφολογικό χαρακτήρα και γι’ αυτόν τον λόγο χρειαζόμαστε και τα κατάλληλα “μέσα μεταφοράς”.
Υπάρχει άραγε τρόπος να μπορείς να εικάσεις τον τύπο προσωπικότητας κάποιου; Φυσικά! Ποιος είναι ο τρόπος; Παρατήρησε τις διατροφικές του επιλογές και συνήθειες!
Αποκρυπτογραφώντας τα δομικά στοιχεία της προσωπικότητας
Προτού όμως φτάσουμε στο κυρίως πιάτο, ας δούμε πρώτα τον κατάλογο με τα στοιχεία της προσωπικότητας. Σύμφωνα με την έρευνα του Soto (2020), διαπιστώθηκε ότι πολλοί ψυχολόγοι που έχουν επιληφθεί επί της έρευνας στο κομμάτι της προσωπικότητας, έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το Μοντέλο των Πέντε Παραγόντων – γνωστό και ως το The Big Five Personality Model- περιλαμβάνει και περιγράφει τους πέντε πιο διακριτούς τομείς οι οποίοι απαρτίζουν τις βασικές ατομικές διαφορές που γνωστοποιούν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι η Εξωστρέφεια, η Προσήνεια, η Ευσυνειδησία, ο Νευρωτισμός και η Ανοιχτότητα σε νέες εμπειρίες.
Τα άτομα που χαρακτηρίζονται ως εξωστρεφή παρουσιάζουν έντονη κοινωνική παρουσία αλλά και αποφασιστικότητα. Τα λεγόμενα ευχάριστα άτομα τα χαρακτηρίζει κυρίως η ευγένεια αλλά και η συνεργασία. Τα άτομα που είναι ευσυνείδητα έχουν συστηματικότητα και αφοσίωση στους στόχους τους. Από την άλλη μεριά, τα άτομα που χαρακτηρίζονται ως νευρωτικά, ρέπουν προς την κατάθλιψη, το άγχος αλλά και τον εκνευρισμό. Τέλος, τα άτομα που τους χαρακτηρίζει η υψηλή ανοιχτότητα είναι ευαίσθητα ως προς την ομορφιά και την τέχνη, προτιμούν το καινοτόμο από το σταθερό και δεν περιορίζουν τα ενδιαφέροντά τους.
Δείξε μου το πιάτο σου να σου πω ποιος είσαι!
Οι αντιλήψεις γύρω από τη διατροφή και τον τρόπο ζωής καθρεφτίζουν πολύ βαθύτερες πεποιθήσεις για το θέμα αυτό. Η επιρροή που ασκεί το κοινωνικό και το πολιτισμικό πλαίσιο έχει μεγάλο ρόλο στην επιλογή ενός συγκεκριμένου τροφίμου πχ ενός φρούτου. Σε τελική ανάλυση όμως, αυτός που το καταναλώνει, αυτός έχει και τον πρώτο λόγο. Και εδώ έρχεται ή μάλλον κάνει αισθητή την παρουσία της η προσωπικότητα. Και γιατί αυτό; Διότι, όπως βλέπουμε και στον ορισμό της, η προσωπικότητα περιβάλλει και γνωστοποιεί τις διαφορετικές απόψεις και πεποιθήσεις που προσδιορίζουν ένα άτομο. Μήπως μέσα σε αυτές περιλαμβάνεται και το φαγητό; Ας δούμε τι έχει να πει η επιστήμη!
Σε μία συστημική έρευνα που διεξήγαγαν ο Esposito και οι συνεργάτες του (2021), ανέφεραν ότι κάποια χαρακτηριστικά της προσωπικότητας διαδραματίζουν μεγάλο ρόλο τόσο στις διατροφικές επιλογές όσο και στο στυλ της διατροφής που έχουν υιοθετήσει. Πιο συγκεκριμένα, διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που χαρακτηρίζονται από νευρωτισμό και αλεξιθυμία, δηλαδή η μη ικανότητα αναγνώρισης και περιγραφής των συναισθημάτων, χαρακτηριστικά που αναφέρονται και ως δυσμενή, τείνουν να έχουν ροπή προς πιο ανθυγιεινές συνήθειες. Αυτές συμπεριλαμβάνουν την κατανάλωση περισσότερης ζάχαρης και κορεσμένων λιπαρών, και λιγότερη όσον αφορά τα φρούτα και τα λαχανικά.
Στην έρευνα των Pfeiler & Egloff (2020), ερευνήθηκαν σε ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα 13.892 Αυστραλών οι διατροφικές συνήθειες, με βάση τους υδατάνθρακες (ψωμί, γλυκά, ζυμαρικά), το κόκκινο κρέας (μοσχάρι), τα ψαρικά και τις φυτικές τροφές. Τα συσχέτισαν με το Μοντέλο των Πέντε Μεγάλων Χαρακτηριστικών της Προσωπικότητας και με τον Δείκτη Μάζα Σώματος (ΔΜΣ), ο οποίος είναι κριτήριο εκτίμησης της υγείας με αντικειμενική προσέγγιση. Να σημειωθεί εδώ, ότι η συσχέτιση αφορά στην εκτίμηση δύο μεταβλητών, οι οποίες αλλάζουν και οι δύο σε ένα σταθερό ρυθμό παράλληλα, χωρίς όμως να υποδεικνύει αιτιότητα και αποτέλεσμα.
Τα ευρήματα της έρευνας αυτής έδειξαν ότι υπάρχουν διαφορετικές συσχετίσεις τόσο με τον ΔΜΣ όσο και με την προσωπικότητα. Για να εξετάσουν αν οι συσχετίσεις αυτές παραμένουν δυνατές ακόμα και υπό το πρίσμα των κοινωνικοδημογραφικών παραγόντων, διεξήγαγαν τη στατιστική μέθοδο των ιεραρχικών αναλύσεων παλινδρόμησης. Με αυτό τον τρόπο έχουν πιο ξεκάθαρη την τεκμηρίωση τους ότι η συσχέτιση αυτή παραμένει σταθερή και στο πλαίσιο των παραγόντων αυτών. Στα ευρήματά τους, λοιπόν, βρέθηκε συσχέτιση κατανάλωσης ψαρικών και φυτικών τροφίμων με την ανοιχτότητα και την ευσυνειδησία. Αντιθέτως, η κατανάλωση κρέατος δεν συσχετίστηκε με την ανοιχτότητα και τη συναισθηματική σταθερότητα. Συσχετίστηκε όμως θετικά με την εξωστρέφεια. Υπήρξε αρνητική συσχέτιση μεταξύ της κατανάλωσης των υδατανθράκων με την ευσυνειδησία, την εξωστρέφεια και τη συναισθηματική σταθερότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι υπήρξε συσχέτιση μεταξύ του ΔΜΣ και τις προαναφερθείσες διατροφικές συνήθειες. Για την ακρίβεια, η ευσυνειδησία και η συναισθηματική σταθερότητα σχετίζονται αρνητικά με τον ΔΜΣ, ενώ με την προσήνεια θετικά.
Οι έρευνες αυτές επισημαίνουν πως η προσωπικότητα έχει άμεση συσχέτιση με τις διατροφικές μας συνήθειες. Μάλιστα, ο Esposito και οι άλλοι (2021) ανέφεραν ότι η προσωπικότητα συνεισφέρει όχι μόνο στις διατροφικές μας επιλογές, αλλά και στην έκβαση της υιοθέτησης νέων διατροφικών αλλαγών.
Φαγητό: η τροφή του σώματος ή του νου;
Η τροφή είναι απαραίτητη για τον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι αδύνατη η επιβίωσή του χωρίς την κατανάλωσή της. Σήμερα η τροφή έχει αρκετούς ρόλους. Πέρα από τον βασικό της που είναι η παροχή θρεπτικών στοιχείων απαραίτητα για την λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού, έχουν έρθει στο προσκήνιο και άλλοι ρόλοι. Άλλοτε βρίσκεται μέσα σε κυριλέ πιάτα, υπό το πρίσμα μιας βραδινής εξόδου, μετέπειτα μέσα σε ένα τετράγωνο χάρτινο κουτί γύρω από μία παρέα, ακόμα και σε μία σακούλα ή ένα περιτύλιγμα σε ένα πιο ήσυχο περιβάλλον. Τι μπορούμε να διακρίνουμε εδώ; Ότι η διατροφή είναι πανταχού παρούσα αλλά το περιεχόμενό της μεταβάλλεται ανάλογα με την περίσταση. Το ερώτημα εδώ είναι το εξής: Η περίσταση είναι αυτή που μεταβάλλει τη διατροφή ή η επιλογή του εκάστοτε διατροφικού περιεχομένου προκαθορίζεται από τον άνθρωπο που βρίσκεται στην αντίστοιχη περίσταση; Με άλλα λόγια, τρεφόμαστε γιατί πεινάμε ή γιατί η κατάσταση «σηκώνει φαγητό»;
Πηγές:
- APA: https://www.apa.org/search?query=personality. (Τελευταία ανάκτηση 28/09/2025).
- Esposito, C. M., Ceresa, A., & Buoli, M. (2020). The Association Between Personality Traits and Dietary Choices: A Systematic review. Advances in Nutrition, 12(4), 1149–1159. https://doi.org/10.1093/advances/nmaa166. (Τελευταία ανάκτηση 28/09/2025)
- JMP statistical discovery https://www.jmp.com/en/statistics-knowledge-portal/what-is-correlation (Τελευταία ανάκτηση 03/10/2025).
- Pfeiler, T. M., & Egloff, B. (2020). Personality and eating habits revisited: Associations between the big five, food choices, and Body Mass Index in a representative Australian sample. Appetite, 149, 104607. https://doi.org/10.1016/j.appet.2020.104607 (Τελευταία ανάκτηση 28/09/2025).
- Soto, C. J., & Jackson, J. J. (2020). Five-factor model of personality. In Dana S. Dunn (Ed.). Oxford Bibliographies in Psychology. New York, NY: Oxford. (Τελευταία ανάκτηση 30/09/2025).
