Η λεϊσμανίαση είναι μια πολυμορφική πρωτοζωική νόσος, την οποία προκαλούν τα ενδοκυττάρια πρωτόζωα του γένους Leishmania. Το γένος Leishmania περιλαμβάνει τέσσερα αξιοσημείωτα παθογόνα: L.donovani, L.tropica, L.mexicana, L.braziliensis. Ενδημεί σε χώρες της Αφρικής και της Ασίας, ενώ εστίες της βρίσκονται στην Ινδία, την Νότια Ρωσία, την Μεσόγειο και την Τουρκία.
Τι την προκαλεί;
Αξίζει να σημειωθεί ότι, και τα τέσσερα παθογόνα γένη μπορούν να μεταδοθούν από τον σκύλο στον άνθρωπο μέσω του κουνουπιού. Μόνο τα θηλυκά κουνούπια είναι ξενιστές, καθώς μόνο αυτά τρέφονται με αίμα. Τα θηλυκά κουνούπια λειτουργούν δηλαδή ως ενδιάμεσοι ξενιστές. Το παράσιτο πραγματοποιεί τον κύκλο ζωής του στο στομάχι τους. Έτσι, λοιπόν, το κουνούπι παίρνει το αίμα του μολυσμένο ξενιστή, καθώς και μακροφάγα που περιέχουν αμαστίγωτα. Με αυτόν τον τρόπο ξεκινάει ένας κύκλος μέσα στον φλεβοτόμο. Δηλαδή, τα ελεύθερα αμαστίγωτα αλλάζουν, μέσα στο έντερο, σε προμαστιγωτά. Ακολουθεί, ο πολλαπλασιασμός και η μετανάστευση τους στον φάρυγγα, από όπου μεταδίδονται με το επόμενο τσίμπημα. (πηγή:Warren Levinson. Επιμέλεια: Ευάγγελος Δ., Ιρις Σπηλιοπούλου, Μυρτό Χρρυστοφίδου. Ανασκόπηση ιατρικής μικροβιολογίας και ανοσολογίας. Εντέκατη έκδοση.)
Γένη, κλινικά ευρήμαυτα εργαστηριακή διάγνωση και θεραπεία
Το γένος L.donovani, είναι το αίτιο του καλά-αζάρ (μαύρη ασθένεια), που προκαλεί την σπλαγχνική λεϊσμανίαση. Σε αυτήν την λεϊσμανίαση, προσβάλλονται τα όργανα του δικτυοενδοθηλιακού συστήματος, δηλαδή το ήπαρ, ο σπλήνας και ο μυελός των οστών. Με αυτόν τον τρόπο ο οργανισμός εμφανίζει αιμορραγίες, αναιμία, έλλειψη λευκών και θρομβοκυττάρων και δευτερογενείς λοιμώξεις. Επίσης, ο σπλήνας μεγαλώνει και αυξάνεται η τιμή της IgG ενώ η αδυναμία, η απώλεια βάρους και ο πυρετός είναι επίσης χαρακτηριστικά. Τους ανοιχτόχρωμους ασθενείς χαρακτηρίζει, ακόμη, η υπερμελάγχρωση του δέρματος – εξ ‘ου και το όνομα μαύρη ασθένεια. Η ασθένεια μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο.(πηγή:Warren Levinson. Επιμέλεια: Ευάγγελος Δ., Ιρις Σπηλιοπούλου, Μυρτό Χρρυστοφίδου. Ανασκόπηση ιατρικής μικροβιολογίας και ανοσολογίας. Εντέκατη έκδοση.)
Η διάγνωση μπορεί να γίνει με καλλιέργεια του μικροοργανισμού, ή με επιχρίσματα από τον μυελό των οστών, τον σπλήνα και τον λεμφαδένα καθώς και με ανεύρεση αμαστιγωτών σε δείγματα βιοψίας. Στιβογλυκονικό νατρίου και αμφοτερικίνη Β, θεραπεύουν την νόσο, η οποία, αφήνει μόνιμη ανοσία.
Η L.tropica και η L.mexicana προκαλούν την δερματική λεϊσμανίαση, ενώ η L.braziliensis την βλεννογοδερματική. Τα δύο πρώτα γένη βλάπτουν μόνο το δέρμα ενώ το τελευταίο προσβάλλει το δέρμα, τους χόνδρους και τους βλεννογόνους. Στο σημείο του τσιμπήματος παρατηρείται αρχικά ερυθρό μικρό έπαρμα. Αυτό μεγαλώνει σταδιακά και σχηματίζονται πολλαπλά οζίδια που αφήνουν τελικά νεκρωτική βλάβη. Οι βλάβες στην βλεννογονοδερματική λεϊσμανίαση σχηματίζουν μεταστάσεις σε μύτη και στόμα και καταστρέφουν, έτσι, τον ρινικό χόνδρο, αλλά όχι το οστό! Οι βλάβες μπορεί να μην επουλωθούν. (πηγή:Warren Levinson. Επιμέλεια: Ευάγγελος Δ., Ιρις Σπηλιοπούλου, Μυρτό Χρρυστοφίδου. Ανασκόπηση ιατρικής μικροβιολογίας και ανοσολογίας. Εντέκατη έκδοση.)
Η διάγνωση μπορεί να γίνει με μικροπαρατήρηση αμαστιγωτών σε επιχρίσματα δέρματος, ενώ ως θεραπεία λειτουργεί το στιβογλυκονικό νάτριο.
(πηγή:Warren Levinson. Επιμέλεια: Ευάγγελος Δ., Ιρις Σπηλιοπούλου, Μυρτό Χρρυστοφίδου. Ανασκόπηση ιατρικής μικροβιολογίας και ανοσολογίας. Εντέκατη έκδοση.)
Πρόληψη
Δεν υπάρχει εμβόλιο κατά της λεϊσμανίασης. Η πρόληψη περιλαμβάνει την προστασία από τους φλεβοτόμους με την χρήση κουνουπιέρων, με σήτες, εντομοαπωθητικά και προστατευτικά ενδήματα. Επίσης, η θεραπεία των πάσχοντων σκύλων ,ο περιορισμός των αδέσποτων και η χρήση του κολλάρου, συμβάλλουν στην πρόληψη.
Χρόνος επώασης
Από δέκα μέρες μέχρι μήνες ή χρόνια. Τα υπόδοχα είναι μολυσματικά για τους φλεβοτόμους για όσο διάστημα παραμένουν στο αίμα.
Λεϊσμανίαση στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα έχουμε ετησίως 30-70 κρούσματα σπλαγχνικής λεϊσμανίασης και <10 δερματικής. Ο κίνδυνος νόσησης είναι υψηλότερος τις απογευματινές ώρες σε αγροτικές περιοχές.
Βιβλιογραφία
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27974063/
https://eody.gov.gr/disease/leismaniasi/
https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/leishmania
Yifan Sun, Yang Cheng, in Trends in Parasitology, 2020
Βιβλίο: Μ. Αρβανιτίδου- Βαγιωνά. κοινωνική, προληπτική ιατρική & επιδημιολογία. δεύτερη έκδοση.
Βιβλίο: Warren Levinson. Επιμέλεια: Ευάγγελος Δ., Ιρις Σπηλιοπούλου, Μυρτό Χρρυστοφίδου. Ανασκόπηση ιατρικής μικροβιολογίας και ανοσολογίας. Εντέκατη έκδοση.
