
Όταν η σχολή τέχνης Bauhaus άνοιξε το 1919, περισσότερες γυναίκες έκαναν αίτηση παρά άνδρες – γιατί όμως δεν έχουμε ακούσει ποτέ για αυτές; Που είναι οι γυναίκες της Bauhaus; αναρωτιέται, μεταξύ πολλών άλλων, η Jonathan Glancey, αρθρογράφος της «The Guardian». Έχουμε εικόνες γυναικών στις σκάλες της σχολής με μοντέρνες για την εποχή γεωμετρικές κομμώσεις και καλοφτιαγμένα ρούχα, να δείχνουν προοδευτικές και ανεξάρτητες. Ποιες είναι; Και τι έκαναν;
Καθώς συμπληρώνεται ένας αιώνας από την ίδρυση της Bauhaus, τα μεγάλα Ευρωπαϊκά μουσεία κάνουν μνεία στο έργο που άφησαν πίσω τους οι γυναίκες της Bauhaus, εκθέτοντας τη δουλειά τους. Ας μάθουμε λοιπόν κάποια πράγματα. Το 1919, ο αρχιτέκτων Walter Gropius ιδρύει την σχολή τέχνης Bauhaus με σκοπό την συγχώνευση των τεχνών και της τεχνικής με κύριο άξονα την αρχιτεκτονική. Επίσης το μοντέλο δασκάλου – μαθητή περνούσε σε δεύτερη μοίρα και βασική αρχή της μαθήσεως ήταν η κοινωνία. Ένας βασικός πυλώνας των καινοτομιών, ήταν η ανάμειξη των γυναικών σε αυτή την κοινωνία μαθήσεως και η ισότητα μεταξύ των φύλλων. Σε μια εποχή όπου οι γυναίκες διδάσκονταν τέχνες μόνο στο σπίτι, ο Gropius καλεί τις γυναίκες να φοιτήσουν στη σχολή και μάλιστα διαμηνύοντας «καμία διαφοροποίηση μεταξύ του ωραίου και του δυνατού φύλλου»! Δυστυχώς αυτή η ρητορική αποδείχτηκε απόλυτα επιφανειακή καθώς, παρά του ότι εισήχθησαν γυναίκες, δεν τους δόθηκε το δικαίωμα να συμμετέχουν σε σχολές όπως ο βιομηχανικός σχεδιασμός, η γλυπτική, η ζωγραφική, η υαλουργία, η μεταλλουργία, η τυπογραφία, η αρχιτεκτονική. Οι γυναίκες έπρεπε να «παραμείνουν στη θέση τους» απασχολούμενες κυρίως με την υφαντουργία και την κεραμική, γιατί σύμφωνα με τον ιδρυτή οι γυναίκες είναι ικανές να σκεφτούν δισδιάστατα ενώ οι άντρες τρισδιάστατα!
Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ στο πρώτο εξάμηνο όλοι οι σπουδαστές έπρεπε να έρθουν σε επαφή με υλικά, τεχνικές, χρώματα, γεωμετρικές φόρμες, για τις γυναίκες διεξάγονταν ειδικό μάθημα γιατί πίστευαν οτι ήταν ανίκανες να παρακολουθήσουν τρισδιάστατα σχέδια! Το 1930 δε, που η σχολή έγινε καθαρά αρχιτεκτονική δεν άφησε καθόλου χώρο στις γυναίκες να μπορέσουν να ξεχωρίσουν!
Όταν γίνονται αναφορές σε κινήματα της σύγχρονης τέχνης, οι γυναίκες της Bauhaus αναφέρονται ως σύζυγοι των καλλιτεχνών, βοηθοί μέχρι και που δεν αναφέρονται καθόλου! Ονόματα όπως οι Paul Klee (ζωγράφος), Marcel Breuer (Wassily Chair), Mies van der Rohe (Barcelona Chair), Mies van der Rohe (Barcelona Chair), έχουν γίνει πασίγνωστα ενώ η Marianne Brandt, Gunta Stölzl, Isle Fehling, Anni Albers όχι.

Παρά το έργο που πρόσφεραν όντας στη σχολή, κατάφεραν να ξεχωρίσουν μονο όταν έφυγαν από αυτή! Η μοναδική που έκανε καριέρα όντας ακόμα στη Bauhaus ήταν η Marriane Brandt (1893-1983) που ενώ δεν της επιτρεπόταν να παρακολουθήσει μαθήματα μεταλλουργίας, ο Laszlo, διευθυντής της σχολής το 1924, της επιτρέπει να το κάνει, ενθουσιασμένος από τη δουλειά της! Το 1926 σχεδιάζει την περίφημη Kandem bedside lamp (με την δυνατότητα προσαρμογής της αντανάκλασης φωτός) και το 1928 αντικαθιστά τον Laszlo ως υπεύθυνη του τμήματος. Το 1929 αποφοιτεί, γίνεται design director σε γνωστή εταιρεία και αφήνει παρακαταθήκη πρωτοποριακά αντικείμενα φωτισμού και ειδών τραπεζιού από ασήμι, χρώμιο, αλουμίνιο, γυαλί! Συλλογές αυτών βρίσκονται στο Metropolitan Museum of Art, στο British Museum και στο MOMA!

Κάποιες άλλες από αυτές τις ταλαντούχες γυναίκες της Bauhaus απλά εξαφανίστηκαν, κάποιες δυστυχώς έχασαν τη ζωή τους στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο και κάποιες έκαναν καριέρα κυρίως στην Αμερική όπως η Anni Albers που καταξιώθηκε σχεδιάζοντας υφάσματα για την Knoll&Rosenthal. Η Marguerite Friedlaender-Wildenhain επίσης, με τα Pond Hall κεραμικά σκεύη της!


Η Gunta Stölzl αφού έγινε επικεφαλής του τμήματος υφαντουργίας της σχολής (αναγκάστηκε να φύγει το 1931 λόγω του γάμου της με Εβραίο, καθώς δεχόταν πόλεμο απο φιλοναζιστές μέσα στη Bauhaus) πειραματίστηκε με καινούργια υφάσματα και τεχνικές συνδυάζοντας την υφαντουργία με τα βιομηχανικά υλικά! Η ίδια το έθεσε ως «θέλαμε να δημιουργήσουμε ζωντανά πράγματα με σύγχρονες αναφορές, κατάλληλα για ένα νέο στυλ ζωής. Τεράστιες δυνατότητες για πειραματισμό υπήρχαν μπροστά μας. Ηταν αναγκαίο να προσδιορίσουμε τον κόσμο της φαντασίας μας, να δώσουμε σχήμα στις εμπειρίες μας μέσα από υλικά, ρυθμό, αναλογίες, χρώμα και φόρμες».


Τα τελευταία 10-15 χρόνια άρχισαν να έρχονται στο φως τα επιτεύγματα αυτών των γυναικών έπειτα απο μελέτες και παρουσιάσεις γυναικών της εποχής μας, για να αποδειχθεί ότι ήταν αυτές που γέννησαν τάσεις και όχι απλά συμπλήρωναν μεγάλους άρρενες καλλιτέχνες! Ο Christopher Farr (της Christopher Farr Cloth, Βρετανική εταιρεία χαλιών & υφασμάτων), πιστεύει οτι αυτά τα οποία έχασε η αρχιτεκτονική τα κέρδισε η υφαντουργία. Το μυαλό και οι ιδέες αυτών των γυναικών ήταν ένα δώρο για την υφαντουργία, και όχι μόνο, του 20ου αιώνα! Φανταστείτε τι θα είχαν προσφέρει στους τομείς που τους απαγορεύτηκε η είσοδος! Θα είχαμε πολλές Zaha Hadid και μάλιστα από το τέλος του 1ου παγκοσμίου πολέμου! Τώρα απλά ας αναλογιστούμε σε ποιο βαθμό ο σεξισμός της εποχής του Bauhaus επεκτείνεται στο χώρο του σημερινού design.
Πηγές:
“Haus proud: The women of Bauhaus”, Jonathan Glancey, 7 Nov 2009, The Guardian
“Women of the Bauhaus”, Alice Twemlow, 3 Sep 2018, www.frieze.com
“The other Art history: the Forgotten Women of the Bauhaus”, Jillian Bullard, 13 July 2018, www.artspace.com
“BBC designed”, Dominic Lutyens, 20 Sep 2018