Οικολογικές καταστροφές και μεταβολή περιβάλλοντος διαβίωσης: ψυχολογικές επιπτώσεις

οικολογικές καταστροφές
Πηγή εικόνας: theguardian.com

Το φυσικό περιβάλλον συνιστά όχι μόνο τον χώρο μέσα στον οποίο κινούμαστε και ζούμε, αλλά αποτελεί και τον χώρο από τον οποίο αντλούμε πολύτιμους πόρους για την εξασφάλιση του βιοτικού μας επιπέδου. Πολλοί από εμάς θεωρούμε το περιβάλλον σαν κάτι δεδομένο. Τα τελευταία όμως χρόνια, η πίεση  που ασκείται στους πεπερασμένους πόρους του πλανήτη μας εντείνεται ολοένα και περισσότερο. Ως εκ τούτου, η γενιά μας έχει έρθει αντιμέτωπη με ένα πλήθος οικολογικών καταστροφών, φυσικών ή και τεχνητών. Συνακόλουθα, η μεταβολή του περιβάλλοντος διαβίωσης συνιστά μια νέα πραγματικότητα για αρκετούς πληθυσμούς, λαμβάνοντας και ψυχολογικές προεκτάσεις.

Η αντίληψη πως το περιβάλλον διαβίωσής μας αποτελεί εν μέρει και τον προσωπικό μας χώρο συνδέεται άρρηκτα με την ανθρώπινη φύση. Εξάλλου, ο άνθρωπος από τα πρώτα κιόλας χρόνια παρουσίας του στη Γη προσπάθησε να αξιοποιήσει το φυσικό περιβάλλον, γεγονός που επαληθεύεται από τον σεβασμό και το δέος που έτρεφε προς τη Μητέρα-Φύση. Πλήθος αρχαίων πολιτισμών (Έλληνες, Ινδοί, Ίνκας και λαοί της Μεσοποταμίας) είχαν αναγάγει τη φύση σε θεότητα. Από τότε μέχρι σήμερα, πολλές αλλαγές συντέλεσαν στην απομάκρυνση του ατόμου από το περιβάλλον.

Ένας εκ των βασικότερων παραγόντων είναι η μεταβολή του περιβάλλοντος διαβίωσης εξαιτίας φυσικών καταστροφών. Όπως κατά καιρούς έχει ειπωθεί, η προσαρμογή στις επικρατούσες συνθήκες αποτελεί κριτήριο για την επιβίωση του ατόμου. Επιπλέον, οι εν λόγω αλλαγές έχουν αντίκτυπο και στην ψυχική υγεία του ατόμου. Φυλές από τον Αμαζόνιο λόγω της πρόσφατης καταστροφής, η οποία προβλήθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, πιθανόν να αναγκαστούν να εγκαταλείψουν τα πάτρια εδάφη τους. Αντίστοιχα, στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού ωκεανού, οι Ιάπωνες και οι Κινέζοι φαίνεται να προσαρμόζονται στις σεισμικές καταστροφές.

Διαβάστε επίσης  Οικοψυχολογία: μία σύγχρονη τάση της ψυχολογίας

« Όταν ένα δωμάτιο στο σπίτι μας έχει αρπάξει φωτιά, δεν λέμε «ένα δωμάτιο έχει αρπάξει φωτιά». Λέμε ότι το σπίτι μας έχει αρπάξει φωτιά. Και έχουμε μόνο ένα σπίτι. Υπάρχει μία δύναμη που μπορεί να αλλάξει τα πράγματα στον πλανήτη. Είναι τα νέα παιδιά, που ενώ εμείς έχουμε αποτύχει, αυτά έχουν θυμό, είναι οργανωμένα, είναι διατεθειμένα να κάνουν τη διαφορά. Είναι ένας ηθικός στρατός.»  Harrison Ford

Σε κάθε περίπτωση, το άτομο βιώνει την αποκοπή από το περιβάλλον διαβίωσης ως ένα ψυχικό τραύμα που εντυπώνεται στη μνήμη του. Όταν τα παιδιά εκτίθενται με άμεσο τρόπο σε μια περιβαλλοντική διάλυση και είναι μάρτυρες σκηνών θανάτου ή απώλειας (Newman, 1976), η δημιουργία ψυχικού τραύματος μπορεί να οδηγήσει σε έντονες αντιδράσεις. Μια άλλη αντίδραση που μπορεί ακόμη να παρουσιάσουν τα παιδιά είναι η παλινδρόμηση σε προηγούμενα στάδια συμπεριφοράς.

Advertising

Advertisements
Ad 14

Η προσαρμογή, βέβαια, εξαρτάται από τη σχέση που έχει κανείς με τις επιπτώσεις της οικολογικής καταστροφής. Όσο περισσότερο επηρεάζεται η ζωή των ατόμων (π.χ. οι κάτοικοι μιας παραθαλάσσιας τουριστικής περιοχής που η ευημερία τους θα επηρεαζόταν από μια μόλυνση των υδάτων), τόσο λιγότερο έχουν την τάση να προσαρμόζονται. Ακόμη, η προαναφερθείσα δυνατότητα σχετίζεται και με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας των ατόμων που υφίστανται τις φυσικές καταστροφές. Πολλά άτομα έχουν την τάση να αντεπεξέρχονται στον φόβο αρνούμενοι την ύπαρξή του. Παράλληλα, αρνούνται να εκφράσουν λεκτικά τα δύσκολα συναισθήματά τους για έναν ενδεχόμενο κίνδυνο.

Διαβάστε επίσης  Γρήγορη Μόδα: Στυλ vs περιβάλλον, σημειώσατε 1

Όπως επισημαίνει  ο Sommer (1969), «οι άνθρωποι αρέσκονται, όπως οι σκαντζόχοιροι, στο μύθο του Σοπενχάουερ, δηλαδή στο να είναι αρκετά κοντά ώστε να έχουν τη θέρμη και την οικειότητα, αλλά αρκετά μακριά ώστε να αποφεύγουν τα τσιμπήματα ο ένας του άλλου»

Τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν ότι τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την αντίληψη που έχει το άτομο για τον έλεγχο που μπορεί να ασκήσει επί των συνεπειών των φυσικών καταστροφών. Η διάσταση εσωτερικό-εξωτερικό επίκεντρο του ελέγχου φαίνεται να διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Τα άτομα με εσωτερικό επίκεντρο ελέγχου πιστεύουν ότι ελέγχουν τη μοίρα τους. Αντίθετα, τα άτομα με εξωτερικό επίκεντρο ελέγχου αποδίδουν τα γεγονότα και το τι τους συμβαίνει σε εξωτερικές δυνάμεις, όπως σε ισχυρά πρόσωπα, κυβερνήσεις ή στη μοίρα.

Φαίνεται ότι ορισμένοι ερευνητές καταλήγουν στην άποψη ότι οι φυσικές καταστροφές προκαλούν σοβαρές διαταραχές και στρες που μπορούν να οδηγήσουν σε διαρκή συναισθηματικά προβλήματα. Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις είναι οξείες, αλλά αντιπαρέρχονται μόλις περάσει ο κίνδυνος. Παρόλο που τα συμπεράσματα για τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών υφίστανται περιορισμούς, θα μπορούσε να υποστηριχτεί βάσει των ερευνητικών δεδομένων ότι οι πολύ ισχυρές ψυχολογικές επιπτώσεις, όπως το χρόνιο στρες και τα ψυχιατρικά προβλήματα ως αποτέλεσμα της μεταβολής του φυσικού περιβάλλοντος, είναι πιο σπάνιες. Οι ψυχολογικές συνέπειες λίγους μήνες μετά έχει διαπιστωθεί ότι διαρκούν σε περίπου για το 25%-30% του πληθυσμού (Parker, 1977). Μάλλον η απώλεια περιουσιακών στοιχείων ή και αγαπημένων προσώπων είναι εκείνη που οδηγεί σε ψυχολογικά προβλήματα. Η άποψη συνάδει με την έρευνα του Erikson (1976) που καταλήγει πως τα συμπτώματα των επιζώντων μιας φυσικής καταστροφής σχετίζονται με την διάλυση της κοινότητας, καθώς, ο αποπροσανατολισμός και η έλλειψη συνοχής είναι κοινά μεταξύ εκείνων που μένουν πίσω.

Διαβάστε επίσης  Καφεΐνη: Πώς επιδρά ο καφές στην ψυχική μας υγεία

«Τα προβλήματα σε 20-30 χρόνια θα είναι τόσο μεγάλα που θα αποτελούν αιτία για κοινωνική αναταραχή, για αλλαγές στο τι τρώμε, στο πώς ζούμε. Το πιο ενθαρρυντικό πράγμα που βλέπω είναι ότι η φωνή των αυριανών ψηφοφόρων ήδη ακούγεται πολύ, πολύ ξεκάθαρα». David Attenborough

Κλείνοντας, θα λέγαμε ότι οι φυσικές καταστροφές μπορεί να επηρεάσουν τα άτομα κατά ποικίλους τρόπους. Σίγουρα προκαλούν άγχος, περιορίζουν την ελευθερία και την επιλογή συμπεριφοράς και μπορούν να οδηγήσουν σε διάλυση μιας κοινότητας ανθρώπων.

Advertising

 

  • Βιβλιογραφία: 

https://www.theguardian.com/international

https://www.psychologynow.gr/

https://eclass.uoa.gr/

 

Εκ φύσεως άνθρωπος γεμάτος θετική ενέργεια, λατρεύω να ακούω μουσική ή να διαβάζω ή να κάνω και τα δύο ταυτόχρονα. Αγαπημένη ρήση: οι δυσκολίες της ζωής αντιμετωπίζονται με τρεις τρόπους: την ελπίδα, το όνειρο και το χιούμορ, Kant.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

Τι κι αν δεν υπάρχει τίποτα κακό σε εσένα;

Τι κι αν δεν υπάρχει τίποτα κακό σε εσένα;

Τι κι αν δεν υπάρχει τίποτα κακό σε εσένα; Διαφορετικές
Από πού πήραν το όνομα τους βουνά της Ελλάδας

Από πού πήραν το όνομα τους βουνά της Ελλάδας

Ο Ελλαδικός χώρος είναι ένα μεγάλο πανόραμα μυθικών και ιστορικών