Η κλιματική αλλαγή είναι η βασική πρόκληση της εποχής μας. Τα τελευταία 130 χρόνια, ο πλανήτης έχει θερμανθεί κατά περίπου 0,85 βαθμούς Κελσίου. Κάθε μία από τις 3 τελευταίες δεκαετίες ήταν θερμότερη από την προηγούμενη και από οποιαδήποτε άλλη δεκαετία πριν από το 1850 (1). Η οικολογική καταστροφή είναι τεράστια και το γεγονός αυτό δεν μπορεί να μην έχει επιπτώσεις ακόμη και στην ψυχολογία μας.
Ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή
Τα αποτελέσματα της κλιματικής αλλαγής έχουν γίνει αισθητά σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι πυρκαγιές σε τεράστιες δασικές εκτάσεις στον Αμαζόνιο, στην Σιβηρία και στην κεντρική και νότια Ευρώπη λόγω της ραγδαίας αύξησης κυμάτων καύσωνα έχει αφαιρέσει τους σημαντικότερους πνεύμονες πρασίνου του πλανήτη. Ακραία καιρικά φαινόμενα όπως οι πλημμύρες, οι ξηρασίες καθώς και η τήξη των πάγων που επιφέρει άνοδο της στάθμης της θάλασσας αποτελούν ανησυχητικές εκφάνσεις της κλιματικής αλλαγής που συντελείται. (2)
Στην εξίσωση προστίθεται και το ζήτημα της εξαφάνισης των εντόμων το οποίο είναι κάτι που δεν πρέπει να παραβλέπουμε. Τα έντομα, υποστηρίζουν σημαντικές οικοσυστημικές διαδικασίες όπως η επικονίαση και η αποδόμηση και ανακύκλωση της ύλης. Ακόμη, πιθανή εξόντωση των εντόμων θα διατάρασσε την τροφική αλυσίδα. Έρευνες σε χώρες όπως η Αγγλία και η Ολλανδία έδειξαν ότι η βιοποικιλότητα άγριων μελισσών μειώθηκε ραγδαία κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Αίτια αποτελούν, μεταξύ άλλων, η μείωση φυτών-ξενιστών, η ευρεία χρήση χημικών εντομοκτόνων και η κλιματική αλλαγή. (3)
Η αλόγιστη χρήση πλαστικών αποτελεί έναν ακόμη κίνδυνο. Μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Plymouth διαπίστωσε ότι πλαστικό βρέθηκε στο ένα τρίτο των ψαριών που αλιεύθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο, συμπεριλαμβανομένου του μπακαλιάρου, του σκουμπριού και των οστρακοειδών. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποσιτισμό ή λιμοκτονία των ψαριών επομένως να διαταράξει την τροφική αλυσίδα και το υδάτινο οικοσύστημα, και να οδηγήσει τους ανθρώπους σε κατάποση πλαστικών. Η επίδραση της κατανάλωσης ψαριών που περιέχουν πλαστικό στον άνθρωπο εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Ωστόσο, το 2016 η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων προειδοποίησε για αυξημένο κίνδυνο για την ανθρώπινη και την ασφάλεια των τροφίμων “δεδομένης της δυνατότητας μικροπλαστικής ρύπανσης στους βρώσιμους ιστούς των ψαριών” (7)
Οι εκτιμήσεις των ερευνητών και του Παγκόσμιου οργανισμού υγείας
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον άνθρωπο είναι άμεσες. Έρευνες (4) υποστηρίζουν ότι άτομα μεγάλης ηλικίας, γυναίκες, παιδιά, άτομα που απασχολούνται σε σκληρές χειρωνακτικές εργασίες και άτομα με χρόνια νοσήματα είναι τα πιο ευαίσθητα στην θερμοπληξία. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο οργανισμό υγείας το 2003 κατεγράφησαν 70.000 θάνατοι από υψηλές θερμοκρασίες και προειδοποιεί ότι μεταξύ των ετών 2030 έως 2050 περίπου 40 000 παραπάνω θάνατοι θα οφείλονται στο θερμικό στρες.(6)
Η κλιματική αλλαγή έχει συντελέσει ακόμη και στην εμφάνιση ή και επανεμφάνιση μολυσματικών νόσων όπως είναι η ελονοσία. Κουνούπια και ψύλλοι μπορούν να μεταφέρουν μολυσματικά παθογόνα όπως ιούς, βακτηρίδια και πρωτόζωα, τα οποία μπορούν να μεταφερθούν από έναν ξενιστή (φορέα) στον άλλο. Η εποχικότητα, η κατανομή και ο επιπολασμός των νόσων που μεταδίδονται από τον φορέα επηρεάζονται σημαντικά από παράγοντες όπως η θερμοκρασία. (5) Ο Παγκόσμιος οργανισμός υγείας προειδοποιεί ότι μεταξύ των ετών 2030 έως 2050 περίπου 60 000 παραπάνω θάνατοι θα οφείλονται στην ελονοσία. (6)
Η κλιματική αλλαγή έχει επίδραση και στον αέρα που αναπνέουμε. Το κλίμα έχει αλλάξει τα καιρικά πρότυπα, τα οποία με τη σειρά τους επηρέασαν τα επίπεδα και τη θέση των ατμοσφαιρικών ρύπων. Η αύξηση των επιπέδων διοξειδίου του άνθρακα (CO2) έχει προάγει επίσης την ανάπτυξη φυτών που απελευθερώνουν αερομεταφερόμενα αλλεργιογόνα. Τέλος, αυτές οι αλλαγές στην ποιότητα του αέρα μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το ανθρώπινο αναπνευστικό και καρδιαγγειακό σύστημα και να αυξήσει τη θνητότητα και θνησιμότητα. (5)
Τέλος, ο Παγκόσμιος οργανισμός υγείας αναφέρει ότι μεταξύ των ετών 2030 έως 2050 περίπου 95 000 παραπάνω θάνατοι θα οφείλονται στον υποσιτισμό και άλλοι 50 000 σε άλλους παράγοντες. (6)
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ψυχολογία
Η εκτίμηση των ψυχολογικών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής συνεπάγεται την αναγνώριση της πολυπλοκότητας και των πολλαπλών σημασιών που συνδέονται με την οικολογική καταστροφή όπως αυτά αναφέρθηκαν παραπάνω. Οι ψυχολογικές επιπτώσεις κατηγοριοποιούνται σε άμεσες (π.χ., οξείες ή τραυματικές επιπτώσεις λόγω ακραίων καιρικών φαινομένων, μεταβαλλόμενου περιβάλλοντος και απώλειας αγαπημένων προσώπων από ακραίες καιρικές συνθήκες), έμμεσες (π.χ., απειλές για συναισθηματική ευημερία με βάση την παρατήρηση των επιπτώσεων και την ανησυχία ή την αβεβαιότητα σχετικά με τους μελλοντικούς κινδύνους) και ψυχοκοινωνικές (π.χ. χρόνιες κοινωνικές και κοινοτικές επιπτώσεις της θερμότητας, της ξηρασίας, των μεταναστεύσεων και των συγκρούσεων που σχετίζονται με το κλίμα). (8)
Σύμφωνα με το ερευνητικό πρόγραμμα USGCRP (5), οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής στην ψυχολογία κυμαίνονται από απλό στρες και άγχος έως κλινικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες και αυτοκτονικότητα. Οι επιπτώσεις στης ψυχολογία που σχετίζονται με την αλλαγή του κλίματος σπάνια εμφανίζονται μεμονωμένα, αλλά συχνά αλληλεπιδρούν με άλλους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες. Ωστόσο, μερικοί άνθρωποι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην ψυχολογία όπως τα παιδιά, οι έγκυες γυναίκες, οι άνθρωποι με προϋπάρχουσες ψυχικές ασθένειες, οι άνθρωποι που είναι οικονομικά ευάλωτοι και οι άστεγοι και αντιμετώπισαν ακραία καιρικά φαινόμενα. (9)
Το στοίχημα για τον περιορισμό της κλιματικής αλλαγής είναι μεγάλο. Η λύση πρέπει να δοθεί από αρμόδιους φορείς, πολιτικό προγραματισμό, κινηματικές δράσεις, ερευνητικές συνεργασίες και προσωπικές πρωτοβουλίες. Είναι ένα στοίχημα που δεν πρέπει να χάσουμε.
Πηγές:
- Climate change and health. (2018) Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο https://www.who.int/health-topics/climate-change#tab=tab_1
- Σύνοδος Κορυφής ΟΗΕ: Κοινή διακήρυξη 32 αρχηγών κρατών για το κλίμα. (2019) Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο https://www.athensvoice.gr/environment/580368_synodos-koryfis-oie-koini-diakiryxi-32-arhigon-kraton-gia-klima
- ΚΡΙΣ ΝΤ. ΤΟΜΑΣ*, ΘΕΟΔΩΡΑ ΠΕΤΑΝΙΔΟΥ* (2019) Πόσο ανησυχητική είναι η εξαφάνιση των εντόμων; Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο https://www.kathimerini.gr/1017057/opinion/epikairothta/politikh/poso-anhsyxhtikh-einai-h-e3afanish-twn-entomwn
- McMichael AJ1, Woodruff RE, Hales S (2006) CLIMATE CHANGE AND HUMAN HEALTH PRESENT AND FUTURE RISK. Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16530580
- The Impacts of Climate Change on Human Health in the United States: A Scientific Assessment. Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο https://healthglobalchage.gov/
- Climate change and health. (2018) Ανακτήθηnκε από το διαδίκτυο https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/climate-change-and-health
- Seven charts that explain the plastic pollution problem. (2017)Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο https://www.bbc.com/news/science-environment-42264788
-
Doherty, Thomas J.,Clayton, Susan(2011) The psychological impacts of global climate change.Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο https://psycnet.apa.org/buy/2011-09485-003
- Weir K. (2016) Climate change is threatening mental health. A federal report that tapped psychologists’ expertise outlines the ways climate change affects us all. Ανακτήθηκε από το διαδίκτυο https://www.apa.org/monitor/2016/07-08/climate-change
