Εκτός από τις συνηθισμένες απεικονίσεις της Παναγίας με συγκεκριμένο τρόπο (σύμφωνα με τους κανόνες της βυζαντινής τέχνης) υπάρχουν και κάποιες σπάνιες εικόνες που βρίσκονται σε διάφορα ελληνικά νησιά και που δεν ακολουθούν την οικεία σε εμάς τεχνοτροπία.
Παναγία του Χάρου στους Λειψούς
Πρόκειται για εικόνα της Παναγίας που βρίσκεται στον ομώνυμο ναό στους Λειψούς Δωδεκανήσων. Το παράδοξο της συγκεκριμένης εικόνας βρίσκεται στο γεγονός ότι η Θεοτόκος παρουσιάζεται να κρατάει τον Χριστό, όχι ως βρέφος, αλλά εσταυρωμένο (έτσι προκύπτει και το όνομα του Χάρου που συνδέεται με τον θάνατο). Η εικόνα θεωρείται θαυματουργή λόγω της αναβλάστησης των κρίνων που βρίσκονται εκεί. Το 1943 μια νεαρή κάτοικος του νησιού, τοποθέτησε κρίνους στην εικόνα. Παρόλο που οι κρίνοι ξεράθηκαν κάθε Ιούλιο ανθίζουν νέα μπουμπούκια και αυτό το γεγονός επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο πριν τη μεγάλη γιορτή της Παναγίας τον Δεκαπενταύγουστο. Η Παναγία του Χάρου τιμάται στις 23 Αυγούστου.
Παναγία Γοργόνα στη Λέσβο
Η εν λόγω εικόνα γίνεται γνωστή μέσα από το ομώνυμο μυθιστόρημα του Στρατή Μυριβήλη. Βρίσκεται σε ένα εξωκλήσι στη Σκάλα της Λέσβου. Η πρωτότυπη αυτή εικόνα απεικονίζει την Παναγία με ανθρώπινη μορφή από την μέση και πάνω ενώ από την μέση και κάτω, έχει σώμα ψαριού όπως οι γοργόνες της μυθολογίας. Πιθανότατα ο στόχος του άγνωστου αγιογράφου ήταν να συνδέσει την παράδοση με τον μύθο.
Παναγία «Τα πρώτα βήματα του Χριστού» στη Λέσβο
Η σπάνια αυτή εικόνα της Παναγίας έχει την ονομασία «Τα πρώτα βήματα του Χριστού» και απεικονίζει την Παναγία με τον Ιησού ως μικρό παιδί να τον βοηθά να κάνει τα πρώτα του βήματα. Βρίσκεται στη Μονή Λειμώνος στη Λέσβο και χρονολογείται τον 16ο αιώνα. Αποτελεί την μοναδική εικόνα που πραγματεύεται γεγονός από την παιδική ηλικία του Χριστού. Η εικόνα έχει ζωγραφιστεί σύμφωνα με την τεχνοτροπία της κρητικής σχολής από την οποία έχουν εμπνευστεί κι άλλοι αγιογράφοι.
Παναγία του Πάθους στην Πάτμο
Η Παναγία του Πάθους είναι μεταβυζαντινή εικόνα της Παναγίας και βρίσκεται στο Παρεκκλήσιο του Οσίου Χριστοδούλου στο νησί της Πάτμου. Χρονολογείται τον 15ο αιώνα. Η ονομασία Παναγία του Πάθους σημαίνει τη βρεφοκρατούσα Θεοτόκο, η οποία διαισθάνεται το Πάθος του Υιού Της. Η Θεοτόκος κρατάει στο αριστερό της χέρι και γέρνει το κεφάλι προς τον μικρό Χριστό. Το Θείο Βρέφος στρέφεται προς τον άγγελο στην πάνω γωνία, που φέρει τα σύμβολα του Πάθους. Εξ αιτίας του φόβου πέφτει το λυμένο σανδάλι από το πόδι Του. Η παράσταση έχει συμβολικό νόημα, καθώς προαναγγέλλεται το Πάθος του Ιησού και η οδύνη της Παναγίας κατά τη Σταύρωση. Οι άγγελοι κρατούν τα σύμβολα των Παθών του Κυρίου όπως ο σταυρός, η λόγχη και ο σπόγγος. Υπάρχει έντονη συναισθηματική φόρτιση των δύο μορφών. Φαίνεται ξεκάθαρα η θλίψη της Παναγίας και ο τρόμος του μικρού Χριστού για τα επικείμενα Πάθη που θα ακολουθήσουν.
Πηγές:
Βασιλειάδης, Β. (2024). «Η Παναγιά η Γοργόνα: Η «αλλόκοτη» Παρθένος του Μυριβήλη». Το Βήμα. Ανακτήθηκε από: www.tovima.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 18/8/2025)
«Οι εννέα πιο σπάνιες εικόνες της Παναγίας». (2021). Δόγμα. Ανακτήθηκε από: www.dogma.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 18/8/2025)
Δορμπαράκης, Γ. (2023) «Η Παναγία του πάθους». Πεμπτουσία. Ανακτήθηκε από: www.pemptousia.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 18/8/2025)
