Ο Χένρι Τζέιμς (Henry James) γεννήθηκε στις 15 Απριλίου του 1843 στη Νέα Υόρκη από πλούσια οικογένεια διανοούμενων, σκοτσέζικης και ιρλανδικής καταγωγής. Σπούδασε στη Νέα Υόρκη κι αργότερα στο Λονδίνο, το Παρίσι και τη Γενεύη. Το 1862 μπήκε στη νομική σχολή του Harvard, αλλά το 1864 δημοσίευσε το πρώτο του διήγημα «Tragedy of Error» κι έτσι τον κέρδισε η συγγραφή. Το 1865 άρχισε να δημοσιεύει κριτικές και διηγήματα σε αμερικανικά περιοδικά. Το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο “Watch and Ward” εκδόθηκε το 1871.
Ο James πειραματίστηκε με το αφηγηματικό ύφος του μυθιστορήματος και διείσδυσε σε θέματα που έχουν να κάνουν με τη συνείδηση και την αντίληψη του ατόμου. Οι χαρακτήρες των μυθιστορημάτων του εξωτερικεύονται και παραθέτουν τη δική τους εκδοχή για τη σειρά των πραγμάτων.
Το 1875, έπειτα από δύο ταξίδια στην Ευρώπη, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι. Εκεί έμεινε για ένα χρόνο και εργάστηκε ως ανταποκριτής της New York Tribune. Τον επόμενο χρόνο πήγε στο Λονδίνο, όπου επιδόθηκε σε έντονη κοσμική ζωή. Το 1898 έφυγε από το Λονδίνο και εγκαταστάθηκε στο Σάσεξ. Από το 1905 μέχρι και το 1915, οι επισκέψεις του στην Αμερική ήταν πολύ συχνές, αλλά το ξέσπασμα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου τον ανάγκασε να διακόψει τα υπερατλαντικά του ταξίδια και να παραμείνει οριστικά στην Αγγλία.
Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Αμερικανούς ρεαλιστές συγγραφείς του 19ου αιώνα και ένας από τους θεμελιωτές της κριτικής λογοτεχνικών έργων, παροτρύνοντας τους υπόλοιπους συγγραφείς να παρουσιάζουν την άποψή τους για τον κόσμο μέσα από τα έργα τους. Ηρωίδες του ήταν συχνά νεαρές Αμερικάνες γυναίκες που είχαν πέσει θύματα καταπίεσης ή κακοποίησης.
Το Δεκέμβριο του 1915 υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και στις 28 Φεβρουαρίου του 1916 κατέληξε σε ηλικία 72 ετών εξαιτίας μιας πνευμονίας.
Το έργο του
Οι μελετητές χωρίζουν συχνά το έργο του σε τρεις περιόδους. Η πρώτη περίοδος χαρακτηρίζεται ως τα χρόνια μαθητείας του, προς το τέλος των οποίων έγραψε το αριστουργηματικό “Πορτρέτο μιας κυρίας”. Το ύφος του είναι απλό και άμεσο, καθώς πειραματίστηκε σε μεγάλο βαθμό με τις αφηγηματικές μεθόδους, εξιστορώντας τα γεγονότα με συμβατικό τρόπο. Οι υποθέσεις των έργων της πρώτης περιόδου αναφέρονται κυρίως σε ειδύλλια, με εξαίρεση τα τρία σημαντικότερα μυθιστορήματα, μέσω των οποίων ασκεί κοινωνική κριτική. Στη δεύτερη περίοδο, εγκατέλειψε το μυθιστόρημα και από το 1890 έως περίπου και το 1897, έγραψε διηγήματα και θεατρικά έργα.
Στην τρίτη και τελευταία του περίοδο, επέστρεψε στο μυθιστόρημα όπου εγκατέλειψε την άμεση εξιστόρηση των γεγονότων και άρχισε να περιγράφει με λεπτομερή τρόπο τον τόπο και το χώρο, δίνοντας έτσι στον αναγνώστη μια σειρά από εικόνες. Μεγάλες αλλαγές παρατηρούνται τόσο στη μορφή του κειμένου όσο και στη σύνταξη των προτάσεων. Εστιάζοντας με το έργο του, την προσοχή του αναγνώστη στην συνείδηση και τις σκέψεις των σημαντικότερων του χαρακτήρων.
Τα πιο δημοφιλή μυθιστορήματα του James με βάση τη διαχρονικότητά τους και την αποδοχή τους είναι “Το πορτρέτο μιας κυρίας”, όπου είναι και το πιο γνωστό του μυθιστόρημα. Μια Αμερικανίδα που κληρονομεί μια τεράστια περιουσία ταξιδεύει στην Ευρώπη για να βρει την τύχη της και εκεί πέφτει στην παγίδα που της στήνουν δυο δολοπλόκοι Αμερικανοί.
Επίσης, το “Roderick Hudson” που πραγματεύεται τη ζωή και την καλλιτεχνική εξέλιξη ενός γλύπτη, όπως και το μυθιστόρημα “Ο Αμερικάνος”, που εξιστορεί τις περιπέτειες ενός Αμερικανού επιχειρηματία στο πρώτο του ταξίδι στην Ευρώπη. Ο James περιγράφει τη σχέση μεταξύ μιας γλυκιάς, στοργικής αλλά χαζής κόρης με τον αυταρχικό της πατέρα. Μια σχέση που πρόκειται να υποστεί μεγάλο πλήγμα, αφότου η κόρη πέσει στα δίχτυα ενός προικοθήρα. Αυτό το έργο του συγγραφέα παρομοιάστηκε με εκείνα της Jane Austen, λόγω του τρόπου με τον οποίο περιέγραψε τις σχέσεις μεταξύ των μελών μιας οικογένειας. Ο συγγραφέας δεν είχε καμιά συμπάθεια στο έργο της Austen και η σύγκριση τον εκνεύρισε. Το μυθιστόρημα “Οι Βοστονέζες”, που αποτελεί το τελευταίο της πρώτης περιόδου, πραγματεύεται την ιστορία ενός συντηρητικού Αμερικανού πολιτικού από το Μισσισιπή.
Πρώτο μυθιστόρημα της δεύτερης περιόδου είναι το “Πριγκίπισσα Καζαμάσιμα”, όπου ένας φτωχός νέος γνωρίζει μια κακομαθημένη αριστοκράτισσα και την αφήνει να τον παρασύρει σ’ έναν κόσμο χλιδής και ομορφιάς.
Το “Wings of the Dove” είναι το πρώτο μυθιστόρημα της τρίτης περιόδου κι εξιστορεί την επιρροή που έχει στη ζωή μιας πλούσιας Αμερικανίδας κληρονόμου μια σοβαρή ασθένεια. Έπειτα έγραψε το μυθιστόρημα κωμικού ύφους “The ambassadors”, όπου ένας Αμερικανός ταξιδεύει στην Ευρώπη για να συναντήσει το δύστροπο γιο της μνηστής του. Στη συνέχεια, έγραψε το πιο ώριμό του μυθιστόρημα, το “The golden bowl” το οποίο αποτελεί μια πολύπλοκη και βαθιά μελέτη στο θέμα του γάμου και της απιστίας.
Τα γνωστότερα διηγήματα του Henry James είναι η “Daisy Miller” όπου αφηγείται την ιστορία μιας Αμερικανίδας που απορρίπτει το φλερτ ενός πονηρού άνδρα και “Το στρίψιμο της βίδας”. Μια ιστορία φαντασμάτων με αμφιλεγόμενο χαρακτήρα και ιδιαίτερη δυναμικότητα στην αφήγηση, που έχει να κάνει με τη γκουβερνάντα δυο ανήλικων ορφανών που αρχίζει να έχει οράματα για τα οποία δεν είναι σίγουρο αν είναι αληθινά ή προϊόντα της φαντασίας της. Το βιβλίο επανεκδόθηκε το 2019 από τις εκδόσεις Ψυχογιός και μπορείτε να διαβάσετε ένα απόσπασμά του εδώ.
Στο σύνολο ο συγγραφέας έχει δημοσιεύσει περίπου 30 μυθιστορήματα και νουβέλες, όπως και πάρα πολλά διηγήματα και κριτικά δοκίμια.
