Έναν χρόνο μετά το “Ο άνεμος που σαρώνει“, η Selva Almada προσφέρει στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό τη νουβέλα “Δεν είναι ποτάμι”: ένα κείμενο με μια σιωπηλή δύναμη και μια γραφή αιχμηρή, που κυλάει σαν το νερό του ποταμού Παρανά στην Αργεντινή.
Η Τριλογία των Ανδρών
Το “Δεν είναι ποτάμι” είναι μέρος της Τριλογίας των Ανδρών, μιας σειράς βιβλίων που συνδέονται χαλαρά και αποδομούν τον κόσμο των ανδρών. Μέσα σε περίπου εκατό σελίδες, η Selva Almada σκιαγραφεί ένα σύμπαν όπου η δροσερή μπύρα ρέει άφθονη και η φιλία των πρωταγωνιστών λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος και κινητήριος δύναμη. Ωστόσο, αυτό το ανδρικό σύμπαν χαρακτηρίζεται από έλλειψη σεβασμού προς τη φύση και το ζωικό βασίλειο, από σκληρότητα που εκφράζεται με διάφορους τρόπους και οδηγεί συχνά σε συγκρούσεις.
Τρεις άνδρες -ο Ενέρο, ο Νέγρο και ο νεαρός Τίλο- αποφασίζουν να πάνε για ψάρεμα στο νησί που συνήθιζαν να επισκέπτονται όταν ο πατέρας του Τίλο, ο γόης Εουσέμπιο, ήταν ακόμη εν ζωή. Ενώ εκείνοι πίνουν και χορεύουν στην ακτή, εμφανίζεται μία παρέα ντόπιων, που έχουν μάθει να υπερασπίζονται τον τόπο τους με νύχια και με δόντια. Βλέποντας ένα μεγάλο σαλάχι που η παρέα έχει πιάσει και κρεμάσει σαν λάφυρο σε ένα δέντρο, τους επιπλήττουν για τη βαρβαρότητα με την οποία φέρθηκαν.
Τρεις; Του έριξες τρεις φορές. Μία ήταν αρκετή.
Ο Ενέρο χαμογελάει, φανερώνοντας το κενό όπου λείπει το μπροστινό του δόντι.
Το παράκανα.
Να προσέχεις… να μην το παρακάνεις.
Αυτό το σκηνικό είναι μονάχα ένα προμήνυμα για το τι θα ακολουθήσει, μία σύγκρουση που αιωρείται στον αέρα μέχρι να εκδηλωθεί σε ένα μοναδικό κρεσέντο. Ο Ενέρο, ο Νέγρο και ο Τίλο είναι ξένοι, εισβολείς σε έναν τόπο που δεν τους ανήκει. Έτσι τους αντιμετωπίζουν οι κάτοικοι και τα ίδια τα στοιχεία της φύσης -το δάσος και το ποτάμι.
Στο μεταίχμιο ζωντανών και νεκρών
Πολύ πριν το θάνατο του Εουσέμπιο, ο Ενέρο είδε για πρώτη φορά τον Πνιγμένο. Ήταν έντεκα ετών και ο Πνιγμένος εμφανιζόταν συνεχώς στα όνειρά του, οπότε αποφάσισαν να επισκεφθούν τον νονό του Εουσέμπιο, τον θεραπευτή Γκουτιέρες. “Μερικές φορές τα όνειρα είναι ηχώ του μέλλοντος” τους είπε. Και είχε δίκιο.
Οι τρεις άνδρες μισοζαλισμένοι από το ποτό ξαναζούν τις στιγμές που πέρασαν με τον Εουσέμπιο από τότε που ήταν παιδιά και ψάρευαν έχοντας πετονιές δεμένες στα δάχτυλα των ποδιών τους μέχρι το θολό εκείνο βράδυ του χαμού του. Με πολλαπλές ανάδρομες αφηγήσεις ξαναζούμε γεγονότα που ένωσαν και δίχασαν την τριάδα των ανδρών, ξετυλίγονται μνήμες του έφηβου Τίλο για τον πατέρα του, την ανακοίνωση του θανάτου και την ημέρα της κηδείας του. Παρελθόν και παρόν ενώνονται σε ένα ονειρικό πλαίσιο που κινείται στα όρια του μαγικού ρεαλισμού και σε παρασύρει.
Ο θάνατος ενός καλού φίλου είναι κάτι παραπάνω από πλήγμα. Διαταράσσει τις ισορροπίες, η τριάδα παύει να υφίσταται με την οικεία, συνηθισμένη μορφή της. Ένας πατέρας είναι επίσης αναντικατάστατος για τον γιό του. Οι φίλοι αναλαμβάνουν το ρόλο του πατρικού προτύπου για τον Τίλο, κι εκείνος συμπληρώνει την τριάδα τους.
Έμφυλη βία και τοξική αρρενωπότητα
Τον ανδροκρατούμενο κόσμο της Almada αποδιοργανώνουν οι γυναικείες φιγούρες που κάνουν την εμφάνισή τους στη μέση της νουβέλας. Πρόκειται για δύο πανέμορφα νεαρά κορίτσια που έχουν άρωμα “δροσερού χορταριού” και τα ροζ νύχια των ποδιών τους “θυμίζουν μικρά ανθάκια οξαλίδας”.
Το ηδονιστικό βλέμμα που πέφτει επάνω τους και τα σχόλια που ακούγονται για αυτές στην περιοχή είναι ενδεικτικά ενός κόσμου που παραμένει εγκλωβισμένος στις πατριαρχικές δομές. Eκείνες για να επιβιώσουν μέσα σε αυτόν συμπεριφέρονται σαν call-girls με μόνη επιδίωξη να πιούν τα κερασμένα ποτά τους στο κλαμπ.
Η μητέρα τους, η Σιομάρα, μία πυρομανής γυναίκα, βαθιά πληγωμένη από το παρελθόν της, δεν μπορεί πλέον να τις ελέγξει. Το σώμα της θυμάται την κακοποίηση που βίωσε από τον πατέρα της και μόνη της έγνοια είναι να τις προστατεύσει. Ο θυμός της γίνεται οργή και έπειτα φωτιά που καίει τα πάντα γύρω της. Μισότρελη, αντιστέκεται στον τρόπο που λειτουργεί ο κόσμος κάνοντάς τον παρανάλωμα.
Μόλις συνήλθε, ο Αρόγιο ήπιε μια γουλιά κρασί και, κατακόκκινος, με τη φωνή του ακόμα βραχνιασμένη, είπε.
Όποτε θέλεις φεύγεις. Τι σε ανησυχεί! Εδώ οι δεσμοί είναι φτιαγμένοι από ιστούς αράχνης… Στο παραμικρό αεράκι διαλύονται.
Χωρίς να βασίζεται σε εντυπωσιακές ανατροπές, αλλά με τη γραφή της Selva Almada να συγκλονίζει από μόνη της, μιλά για τη φιλία αλλά και την ωμή βία, τον θάνατο και την ευθραυστότητα των σχέσεων. Το βιβλίο είναι μία εμπειρία, ένα ταξίδι στα σκοτεινά, αχαρτογράφητα νερά του ποταμού Παρανά.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος σε μετάφραση Αγγελικής Βασιλάκου.
