«Η καρδιά του σκότους» του Τζόζεφ Κόνραντ: Ο Τσάρλι Μάρλοου ιχνηλατεί το ανθρώπινο σκοτάδι στα βάθη της Αφρικής

Το αριστουργηματικό «Η καρδιά του Σκότους», του Τζόζεφ Κόνραντ είναι ένα διαχρονικό μυθιστόρημα εξερεύνησης μιας άγνωστης γης με κεντρικό ήρωα τον Τσάρλι Μάρλοου που, κάνοντας ένα ταξίδι Ευρωπαϊκών συμφερόντων στα βάθη της Αφρικής, κατέληξε να ιχνηλατεί το ανθρώπινο σκοτάδι.

Τάμεσης, ιστιοφόρο Νέλλι. Ο ναυτικός Τσάρλι Μάρλοου, alter ego του συγγραφέα με βάση τη βιογραφία του, βρίσκεται καθισμένος στο κατάστρωμα του ιστιοφόρου μαζί με τους συνοδοιπόρους του, περιμένοντας να «γυρίσουν τα νερά» του ποταμού, ώστε να συνεχίσουν το ταξίδι τους. Εκεί, καθώς η νύχτα πέφτει, ο Μάρλοου θα διαλέξει να τους αφηγηθεί μια από τις πιο σκοτεινές ιστορίες που έχει ζήσει. Μια ιστορία που άλλαξε άρδην την κοσμοθεωρία του.

Η ιστορία αυτή αφορά ένα ταξίδι που πραγματοποίησε ο ίδιος πάνω σε ένα ποταμόπλοιο, εκτελώντας χρέη καπετάνιου, μετά το θάνατο του προηγούμενου, εξαιτίας μιας «αψιμαχίας» με τους ιθαγενείς της περιοχής. Στην αφήγησή του ο Μάρλοου δεν κατονομάζει ποτέ, ούτε την Αφρική ούτε όμως και τον ποταμό Κονγκό, δίνοντας έτσι μια οικουμενική διάσταση στην ιστορία που αφηγείται. Ωστόσο, διαβάζοντας κανείς το βιβλίο, διαπιστώνει με βεβαιότητα πως η ιστορία του Μάρλοου έλαβε χώρα στα βάθη της Αφρικής, όσο τα εδάφη της βρίσκονταν υπό την κυριαρχία των Ευρωπαίων.

Το ταξίδι προς το άγνωστο ξεκινά

Ναυτικός και πλάνητας, ο Μάρλοου, αφηγείται σε πρώτο πρόσωπο το πώς ξεκίνησε εκείνο το αλησμόνητο ταξίδι στην Μαύρη Ήπειρο, κάνοντας εκτενείς περιγραφές τόσο της θάλασσας όσο και των ακτών που συναντούσε το πλοίο στο οποίο επέβαινε. Στην πιστή αναπαράσταση του τοπίου, συνέβαλλε σίγουρα και η μακρά θητεία του ίδιου του Τζόζεφ Κόνραντ ως ναυτικού.

Ένα μήνα μετά, ο Μάρλοου θα επιβιβαστεί στο ποταμόπλοιο όπου θα εργαστεί ως καπετάνιος. Το τοπίο αλλάζει. Την ατέλειωτη θάλασσα διαδέχεται η ερειπωμένη αφρικανική ενδοχώρα. Πτώματα μαύρων βρίσκονται διάσπαρτα, παντού, η οργιώδης βλάστηση παίζει παιχνίδια με τις σκιές, ο πυρακτωμένος ήλιος δημιουργεί ψευδαισθήσεις, η πηχτή λάσπη βάζει εμπόδια. Καθώς το πλοίο σκίζει τα μαύρα νερά του ποταμού, ο Μάρλοου αρχίζει να νιώθει πως  κάτι δυσοίωνο, κάτι πολύ σκοτεινό απλώνεται πάνω απ΄τις ζωές τους.

Ο Μάρλοου νιώθει την καρδιά του να χτυπά διαφορετικά. Το ίδιο συμβαίνει και μ’εκείνη των αναγνωστών. Το κακό βρίσκεται προ των πυλών. Ο δεξιοτέχνης  Τζόζεφ Κόνραντ, καταφέρνει να εντείνει την αγωνία, παραθέτοντας άρτιες περιγραφές της ατμόσφαιρας και του περιβάλλοντα χώρου. Η αποπνικτική ζέστη, η ανυπόφορη υγρασία, ο εκτυφλωτικός ήλιος και το πηχτό σκοτάδι, συνθέτουν ένα ζοφερό περιβάλλον μέσα στο οποίο βαδίζει ο ήρωας του, αγνοώντας την κατάληξη του ταξιδιού αλλά και της τύχης του.

Ιχνηλατώντας το ανθρώπινο σκοτάδι

Η πληθωρική αφήγηση του Τσάρλι Μάρλοου, μετατρέπει τον αναγνώστη σε συνταξιδιώτη του στα αχαρτογράφητα νερά ενός άγνωστου τόπου. Τον κάνει συνένοχό του στα φρικιαστικά εγκλήματα που λαμβάνουν χώρα μπροστά στα μάτια του ήρωα. Τον καθιστά αναπόφευκτα συμπολεμιστή του σε μια άνιση μάχη με το ανθρώπινο σκοτάδι, αυτό που είναι πιο βαθύ κι από εκείνο του ποταμού που διασχίζει.

Η γνωριμία του Μάρλοου με τον κύριο Κούρτς, έναν άνθρωπο – φάντασμα που παρουσιάζεται ως ένας απλός επόπτης των έργων της περιοχής, αλλά στην ουσία είναι ένας αδίστακτος κυνηγός πλούτου, θα κάνει τον πρώτο να αναθεωρήσει όλα όσα πίστευε ως τώρα. Η επιβλητική φυσιογνωμία του, είχε «αλώσει τη σκέψη» των ντόπιων, μετατρέποντάς τους σε πιστά υποχείριά του, πολύτιμα όργανα εκτέλεσης των ραδιούργων σχεδίων του, που δεν ήταν άλλα από την συσσώρευση ελεφαντόδοντου.

Ο Τζόζεφ Κόνραντ γράφει με φοβερή διεισδυτικότητα για την ακόρεστη απληστία που συνεπάγεται η συσσώρευση πλούτου. Για τη διαφθορά που επιφέρει η εξουσία. Για το κακό που είναι σε θέση να διαπράξει ο άνθρωπος όταν βρεθεί σε θέση ισχύος, όταν δεν υπακούει σε κανένα νόμο, όταν δεν πιστεύει σε κανένα θεό. Μέσω του ήρωά του, ο Κόνραντ κατακεραυνώνει τις μεθόδους των Αποικιοκρατών, κάνοντας σαφές πως, λευκοί και μαύροι, είμαστε το ίδιο άνθρωποι. Ο συγγραφέας ρίχνει φως στις σκοτεινές ενέργειες της Αποικιοκρατίας, στις τρομερές συνέπειες που είχαν οι υποτιθέμενες αποστολές εξερεύνησης στους ντόπιους αλλά και στην αφρικανική γη.

Το πυκνογραμμένο κείμενο του Κόνραντ, βρίθει αντιθέσεων και συμβολισμών. Άλλωστε ολόκληρο το βιβλίο θα μπορούσε να θεωρηθεί σύμβολο. «Η καρδιά του Σκότους» είναι ένα βιβλίο που επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες, διαβάζεται διαφορετικά από κάθε αναγνώστη αλλά παραμένει διαχρονικό κι επίκαιρο συνάμα, καθώς το ανθρώπινο σκοτάδι συνεχίζει να μας κυκλώνει, πηχτό και δυσοίωνο, όπως  και τότε.

Το βιβλίο επανακυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Δώμα, σε εξαιρετική μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου. Βρείτε το εδώ

Γνωρίστε τον συγγραφέα

Ο Józef Teodor Konrad Korzeniowski γεννήθηκε το 1857 στο Μπερντίτσεφ, πόλη υπό ρωσική κυριαρχία αλλά με πολωνικό πληθυσμό. Ο πατέρας κι η μητέρα του συμμετείχαν στην αντίσταση των Πολωνών εναν­τίον της Ρωσίας, με αποτέλεσμα η οικογένεια να υποστεί διωγμούς και κακουχίες. Ο Józef έμεινε ορφανός από έντεκα χρονών. Πρωτομπάρκαρε το 1874, κι άρχισε να μαθαίνει τα αγγλικά το 1878, στα καράβια, διαβάζοντας τον Σαίξπηρ και τους Times. Το 1886 έγινε Βρετανός υπήκοος και άλλαξε το όνομά του σε Joseph Conrad, και το 1889 έγραψε το πρώτο του έργο (το Η τρέλα του Αλμάγιερ) στη «γλώσσα που τον υιοθέτησε», τα αγγλικά. Το 1894 εγκατέλειψε τη θάλασσα κι εγκαταστάθηκε στην Αγγλία. Η λογοτεχνική του μεγαλοφυΐα άρχισε να αναγνωρίζεται από τις αρχές του 20ού αιώνα. Πέθανε το 1924. [Πηγή:domabooks.gr]