«Η Πηγή των δακρύων» του Ζαν-Πωλ Ντυμπουά: μια ήσυχη καταβύθιση στην ανθρώπινη ευαλωτότητα

«Η Πηγή των δακρύων», του -βραβευμένου με Goncourt 2019- Γάλλου συγγραφέα Ζαν-Πωλ Ντυμπουά, είναι το δεύτερο βιβλίο του που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Δώμα, μετά το υπέροχο «Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο» (Μάρτιος 2020).  «Η Πηγή των δακρύων», σε μετάφραση της Στέλας Ζουμπουλάκη, είναι ένα χαμηλόφωνο μυθιστόρημα, μια ήσυχη καταβύθιση στην ανθρώπινη ευαλωτότητα και συνάμα ένα πολυδιάστατο βιβλίο εξαιρετικής θεματικής και δομικής πρωτοτυπίας.

Η πλοκή

Κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ο Πωλ, ένας άνδρας που, την ίδια στιγμή της γέννησής του έχασε όλη του την οικογένεια, αφού η μητέρα και ο δίδυμος αδελφός του πέθαναν κατά τον τοκετό. Έκτοτε, την ανατροφή του ανέλαβε ο σαδιστής πατέρας του, ο οποίος φρόντισε να του χαρίσει εφιαλτικά παιδικά χρόνια, με μόνη σανίδα σωτηρίας την αγκαλιά της θετής του μητέρας. Ο Πωλ μεγάλωσε αγνοώντας τον τόπο ταφής των δικών του ανθρώπων, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί μέσα του ένα δυσθεώρητο κενό αλλά κι ένα μίσος για τον κακοποιητή πρόγονό του, με τον θάνατο του οποίου ξεκινά το εν λόγω βιβλίο. Ο Πωλ ομολογεί ότι σκότωσε τον πατέρα του, τον πυροβόλησε δύο φορές στο κεφάλι. Και δεν νιώθει την παραμικρή μεταμέλεια. Μόνο που ο φόνος έγινε στο νεκροτομείο του Πανεπιστημιακού Νοσο­κομείου της Τουλούζης. Διότι ο πατέρας του ήταν ήδη νεκρός, από φυσικά αίτια. Κι επειδή ο Πωλ δεν μπορεί να καταδικαστεί για ανθρωποκτονία, το δικαστήριο θα του επιβάλει δώδεκα μήνες υποχρεωτικής ψυχοθεραπείας. Στις συνεδρίες που θα ακολουθήσουν – οι οποίες αποκτούν ημερολογιακή μορφή, αφού καταγράφονται μία προς μία, σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση- ο Πωλ αποφασίζει να ξετυλίξει το κουβάρι της δικής του τραγικής ιστορίας, να προσεγγίσει την πηγή των δικών του δακρύων.

Οι θεματικές

Advertisements

Όπως είναι εμφανές, θεματικός άξονας του εν λόγω  βιβλίου δεν είναι άλλος από τον θάνατο. Τον θάνατο του σαδιστή πατέρα με τον οποίο ξεκινά η αφήγηση, τους θανάτους της μητέρας και του αδερφού του με τους οποίους ξεκινά η ζωή του Πωλ και με τον οποίο ασχολείται και στην ενήλικη ζωή του, αφού έχει κληρονομήσει το εργοστάσιο της μητριάς του που φέρει την επωνυμία Stramentum και ειδικεύεται στην κατασκευή νεκρικών σάκων. Ο ίδιος ο ήρωας του Ντυμπουά, αυτοανακηρύσσεται «εμπορικός αντιπρόσωπος του θανάτου», παρομοιάζει τον Γαρούνα ποταμό με πέρασμα στον κάτω κόσμο, είναι εξοικειωμένος με το γεγονός πως  ο θάνατος, όλως παραδόξως, είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της ύπαρξής του. Ωστόσο, εκτός από το θάνατο, την απώλεια και το πένθος, το βιβλίο του Ντυμπουά καταπιάνεται και με μια πληθώρα άλλον θεμάτων, μετατρέποντάς το, κατά αυτόν τον τρόπο, σε ένα πολυδιάστατο μυθιστόρημα  που επιδέχεται πολλές αναγνώσεις.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ντυμπουά τοποθετεί χρονικά την αφήγησή του στο μέλλον και πιο συγκεκριμένα στο 2031, όταν και διαφαίνεται ξεκάθαρα πως η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ενεργό ρόλο στις ζωές των ανθρώπων, αφού ο ήρωάς του εκμυστηρεύεται στην εικονική του φίλη πράγματα που δεν έχει τολμήσει ποτέ να ξεστομίσει ενώπιον ανθρώπων. Φαίνεται πως τον συγγραφέα απασχολεί η έκταση που παίρνει στις ζωές μας η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης αλλά και η συναισθηματική μας αποξένωση από τον συνάνθρωπό μας, η οποία θα έχει ως αποτέλεσμα την αντικατάσταση της ανθρώπινης επικοινωνίας με τη δημιουργία εικονικών «φίλων», όπως συνέβη και στην περίπτωση του ήρωά του· φίλων, ωστόσο, που αδυνατούν να κατανοήσουν και να παρηγορήσουν, αφού πρόκειται για μηχανές κι όχι για καρδιές που χτυπούν σε ανθρώπινα κορμιά. Ανάμεσα στις πιο διακριτές αλλά ουσιαστικές διαστάσεις του βιβλίου, είναι και το οικολογικό σχόλιο του συγγραφέα που διαφαίνεται μέσα από την ιστορία του. Στην «Πηγή των δακρύων», ο Ντυμπουά συνδέει την συναισθηματική καταπίεση με τη βία ενάντια στη φύση – εννοώντας πως η έλλειψη ενσυναίσθησης και ο δισταγμός εκδήλωσης των πραγματικών μας συναισθημάτων, οδηγεί τον άνθρωπο σε μια γενικευμένη αποξένωση με τον φυσικό κόσμο, σε μια μορφής «εσωτερικής ξηρασίας». Με έναν υπόγειο αλλά διακριτό τρόπο, το βιβλίο προτείνει την αποκατάσταση της σχέσης μας με τον εσωτερικό μας κόσμο ως προϋπόθεση για μια πιο τρυφερή σχέση  με τον κόσμο που μας περιβάλλει.

Η πηγή των δακρύων

Το βιβλίο του Ντυμπουά είναι ένα ειλικρινές, συγκινητικό και τρυφερό μυθιστόρημα, παρά το σκληρό του θέμα, ένα υβριδικής μορφής κείμενο, αφού συνδυάζει την μυθιστορία με τον φιλοσοφικό στοχασμό. Με λιτό, στοχαστικό κι ενίοτε ποιητικό ύφος και αρκετές δόσεις λυρισμού,  ο Γάλλος συγγραφέας δεν επιχειρεί να εντυπωσιάσει το αναγνωστικό κοινό, αλλά προχωρά σε μια χαμηλόφωνη αφήγηση που διακρίνεται για τις συχνά κοφτές και μικρές του φράσεις, όμοιες με παύσεις σιωπής και συνειδητοποίησης, στοχασμού και αδυναμίας έκφρασης των πραγματικών συναισθημάτων. Το υγρό στοιχείο σε κάθε μορφή του (δάκρυα, βροχόπτωση, ποταμός) είναι ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας για να τονίσει τη ρευστότητα των πραγμάτων αλλά και το γεγονός πως τίποτα δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο στον επαναλαμβανόμενο κύκλο της ζωής. Μία από τις σημαντικότερες αρετές αυτού του βιβλίου, είναι πως απεκδύεται κάθε διδακτικό ρόλο, αλλά ανοίγει δρόμο για βαθύτερες σκέψεις κι αναστοχασμό, στέκεται δίπλα στην ανδρική ευαλωτότητα και της δίνει χώρο να αναπτυχθεί και να αναδυθεί, της επιτρέπει να υπάρξει. Απευθύνεται σε κάθε άνθρωπο που έχει ενδεχομένως διστάσει να εκδηλώσει τον πόνο ή την συγκίνησή του, εξαιτίας πολιτισμικών και προσωπικών απαγορεύσεων και υπενθυμίζει πως, σε έναν κόσμο γεμάτο ψεύτικα συναισθήματα και τοξική αρρενωπότητα, η μεγαλύτερη γενναιότητα είναι να διατηρεί κανείς τις ευαισθησίες του ακέραιες.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Δώμα. Βρείτε το εδώ.