Εικόνα: Ρίτα Μπαούση
Ο Αμπντελά Ταϊά είναι ένας από τους πρώτους Μαροκινούς και Άραβες συγγραφείς που διακήρυξε ανοιχτά την ομοφυλοφιλία του, η οποία θεωρείται ποινικά κολάσιμη στην πατρίδα του. Το μυθιστόρημά του με τίτλο «Η ζωή με το δικό σου φως», το οποίο φέρνουν στα ελληνικά οι εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση Δημήτρη Δημακόπουλου, είναι ουσιαστικά η μυθιστορηματική εκδοχή της ζωής της μητέρας του Μ’Μπαρκά Αλλαλί, η οποία απεβίωσε το 2010 χωρίς να προλάβει να συμφιλιωθεί με τον γιο της, αφού ο ίδιος είχε καταλύσει στη Γαλλία, προκειμένου να ζήσει απαλλαγμένος από τις ταπεινώσεις και την κακοποίηση που υπέστη στο Μαρόκο. Έτσι, η τέχνη και πιο συγκεκριμένα η λογοτεχνία, μετατρέπεται σε αυτό το μυθιστόρημα σε γέφυρα επικοινωνίας και συμφιλίωσης του συγγραφέα με την αποθανούσα μητέρα του αλλά και με το τραυματικό παρελθόν του. Το μυθιστόρημα «Η ζωή με το δικό σου φως» χωρίζεται σε τρία μέρη, με το καθένα να αφορά διαφορετικές περιόδους της ζωής της Μαλίκα, που είναι και η μοναδική αφηγήτρια της ιστορίας της. Μέσα από τον μονόλογο της κεντρικής ηρωίδας του Αμπντελά Ταϊά, φωτίζεται όχι μόνο η διαδρομή ζωής της μητέρας του αλλά και τρεις περίοδοι- ορόσημα στην Ιστορία του Μαρόκου, αναδεικνύοντας με αυτό τον τρόπο τους τρεις βασικούς αντιπάλους της Μαλίκα, την εξουσία, την πατριαρχία και την Γαλλία.
Μια Μαροκινή απέναντι στη Γαλλία
Στο πρώτο μέρος του βιβλίου συναντάμε την τότε δεκαεπτάχρονη Μαλίκα σε ένα φτωχό χωριό του Μαρόκου, όταν εκείνο ήταν ακόμα Γαλλικό προτεκτοράτο, να μας αφηγείται τη γνωριμία και το γάμο της με τον πρώτο της άνδρα, τον Αλλάλ, τον οποίο παντρεύτηκε όχι μόνο επειδή τον ερωτεύτηκε αλλά κυρίως για να ξεφύγει από την επιρροή της δεσποτικής μητριάς της. Όμως, ο Αλλάλ παίρνει την απόφαση να πολεμήσει στο πλευρό των Γάλλων στην Ινδοκίνα, πιστεύοντας πως θα επιστρέψει με χρήματα ικανά να τους εξασφαλίσουν μια καλύτερη ζωή. Όταν εκείνος χάσει τη ζωή του, η Μαλίκα θα μείνει πίσω, μια εικοσάχρονη χήρα την οποία κανένας δεν θέλει κοντά του. Έτσι θα πρέπει να επινοήσει μόνη της τρόπους επιβίωσης. Η Γαλλία της καταστρέφει τη ζωή για πρώτη φορά.
Το δεύτερο μέρος του βιβλίου, μας ταξιδεύει, είκοσι χρόνια μετά, στην πρωτεύουσα του Μαρόκου, το Ραμπάτ. Η Μαλίκα, ενήλικη πια και μητέρα εννιά παιδιών, αφηγείται τη ζωή δίπλα στο δεύτερο σύζυγό της, Μοχάμεντ, στο μικροσκοπικό δυάρι δίπλα στη Γενική Βιβλιοθήκη του Ραμπάτ, όπου κι εργάζεται εκείνος. Αν και φαινομενικά έχει παρέλθει μια ολόκληρη δεκαετία από το τέλος της Αποικιοκρατίας στο Μαρόκο, η Μαλίκα θεωρεί πως τίποτα δεν έχει αλλάξει και πως το φάντασμά της, υπάρχει ακόμα ανάμεσά τους. Η Μονίκ, μια πλούσια Γαλλίδα που θα μπει ξαφνικά στη ζωή τους ζητώντας από τη Μαλίκα να “θυσιάσει” μία από τις κόρες της για το δικό της “καλό”, ενσαρκώνει ακριβώς αυτό που σιχαίνεται η Μαλίκα, την πλούσια Δύση, την ίδια την Αποικιοκρατία που είναι σαν να μην έληξε ποτέ. Η Γαλλία ξανά αντίπαλός της, απειλεί να γκρεμίσει όλα όσα η Μαλίκα έχτισε με κόπο.
Στο τρίτο και τελευταίο μέρος του βιβλίου το σκηνικό αλλάζει. Η ηλικιωμένη πλέον Μαλίκα ζει ολομόναχη στο τριώροφο σπίτι που έχτισε μόνη της στο Σάλε, έχοντας άπλετο χρόνο στη διάθεσή της για να κάνει τον απολογισμό της ζωής της. Το κεφάλαιο αυτό έχει τη μορφή διαλόγου της Μαλίκα με ένα επίδοξο ληστή, στο πρόσωπο του οποίου αναγνωρίζει έναν παιδικό φίλο του μικρότερου γιου της, Αχμεντ- alter ego του συγγραφέα- ο οποίος έχει βρει καταφύγιο στη Γαλλία, μετά από σωρεία κακοποιήσεων που υπέστη εν γνώση της μητέρας του. Στο κεφάλαιο αυτό, βλέπουμε την αλύγιστη Μαλίκα να μαλακώνει, να ψάχνει μια δίοδο επικοινωνίας με τον εξαφανισμένο γιο της, έναν τρόπο συμφιλίωσης με εκείνον κι ίσως και με την ίδια τη Γαλλία.
Το ψηφιδωτό μιας ολόκληρης κοινωνίας
Το «Η ζωή με το δικό σου φως» είναι ένα πολυεπίπεδο μυθιστόρημα για τη ζωή μιας γυναίκας που, σε όλη τη διάρκεια της ζωής της έρχεται αντιμέτωπη με την εξουσία, την πατριαρχία και την Αποικιοκρατία, προσπαθώντας να σηκώσει ανάστημα σε μια χώρα όπου οι γυναίκες έχουν θέση υποδεέστερη όλων. Δίνοντας φωνή στη μυθιστορηματική περσόνα της μητέρας του, ο συγγραφέας καταφέρνει να χτίσει με εξαιρετική γλαφυρότητα το ψηφιδωτό της Μαροκινής κοινωνίας, τονίζοντας πόσο έντονα είναι, ακόμα και σήμερα, τα κατάλοιπα της Αποικιοκρατίας, αλλά και πόσο δυσανεκτική παρουσιάζεται απέναντι στην ομοφυλοφιλία και τη διαφορετικότητα, εν γένει. Μέσα από την ορμητική αφήγηση της Μαλίκα και, κυρίως, μέσα από την εξιστόρηση της τόσο δύσκολης ζωής της, ο συγγραφέας ξεγυμνώνει την πουριτανική κοινωνία του Μαρόκου, που καταδικάζει την ομοφυλοφιλία, αλλά κλείνει τα μάτια μπροστά στις παθογένειές της, δηλαδή τη μοίρα των φτωχών παιδιών να καταλήγουν στη φυλακή και την ανέχεια μεγάλης μερίδας του πληθυσμού της, η οποία ωθείται στην πορνεία, την επαιτεία και την παραβατικότητα προκειμένου να βγάλει τα προς το ζην.
Το μυθιστορηματικό πορτραίτο μιας Μαροκινής μάνας
Στο συγκινητικό αυτό βιβλίο, ο Μαροκινός συγγραφέας φιλοτεχνεί το μυθιστορηματικό πορτραίτο της μητέρας του, μιας γυναίκας με ελλιπή μόρφωση, που παραγκωνίστηκε από τον ίδιο της τον πατέρα και χτυπήθηκε αλύπητα από τη μοίρα με αποτέλεσμα να μεταμορφωθεί σε έναν οργισμένο άνθρωπο που διψά για εκδίκηση και εποφθαλμιά μια οικονομική ευρωστία. Η ανυπότακτη, σκληρή Μαλίκα, εμφανίζεται ικανή για όλα, είναι μια θαρραλέα, περήφανη γυναίκα που συχνά γίνεται χειριστική προκειμένου να προστατέψει όσους αγαπά, αδυνατεί όμως να κατανοήσει πως χτίζει για τους δικούς της ανθρώπους μια ζωή τόσο καταπιεσμένη, όσο το περιβάλλον μέσα στο οποίο μεγάλωσε η ίδια. Το μυθιστόρημα του Ταϊά όμως, εκτός απ’ όλα τα παραπάνω, μας ωθεί να ανακαλύψουμε άγνωστες πτυχές της χώρας του, όπως κι εκείνον να αναπλάσει άγνωστες πτυχές της ζωής της μητέρας του, που δεν κατάφερε ποτέ να τον αποδεχτεί. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις. Βρείτε το εδώ.
