Μαίρη Σέλλεϋ και ο διαχρονικός μύθος του Φρανκενστάιν

 

Ο Φρανκενστάιν της Μαίρη Σέλλεϋ δεν είναι απλώς ένα κλασικό γοτθικό μυθιστόρημα. Είναι μια ιστορία που άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά της στη λογοτεχνία και στη σύγχρονη κουλτούρα. Γραμμένο το 1818, σε μια εποχή που οι γυναίκες συγγραφείς σπάνια έβρισκαν χώρο να ακουστούν, το έργο της Σέλλεϋ κατάφερε να ανοίξει νέους δρόμους, παντρεύοντας τον τρόμο με τη φιλοσοφική αναζήτηση για τα όρια της ανθρώπινης φιλοδοξίας και της επιστήμης. Το βιβλίο της μιλά για την αλαζονεία της γνώσης, την ανάγκη για αγάπη και αποδοχή, αλλά και το τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος.

Λίγα λόγια για την υπόθεση του βιβλίου

Η ιστορία ξεκινά με τον Ρόμπερτ Γουάλτον, έναν εξερευνητή που ταξιδεύει στον Αρκτικό Κύκλο. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του, βρίσκει στη μέση των πάγων έναν εξαντλημένο άντρα, τον Βίκτορ Φρανκενστάιν, ο οποίος λίγο αργότερα του αφηγείται την δραματική ιστορία της ζωής του.

Ο Βίκτορ γεμάτος φιλοδοξία για τη γνώση, αφοσιώνεται στις επιστήμες της χημείας και της ανατομίας, ώσπου καταφέρνει να δώσει ζωή σε ένα πλάσμα φτιαγμένο από μέλη νεκρών. Όμως, το δημιούργημά του δεν είναι μόνο δυνατό, είναι και βαθιά δυστυχισμένο, καθώς όλοι το απορρίπτουν λόγω της τρομακτικής του όψης. Μέσα από την αφήγηση, βλέπουμε τόσο την οπτική του Βίκτορ όσο και του ίδιου του πλάσματος, που ζητά απελπισμένα συντροφιά και αποδοχή.

Η ιστορία κορυφώνεται με μια αλυσίδα τραγικών γεγονότων. Το πλάσμα στρέφεται εναντίον του δημιουργού του, προκαλώντας του αλλεπάλληλες απώλειες. Ο κύκλος του διωγμού και της εκδίκησης οδηγεί τον Βίκτορ μέχρι τον Βόρειο Πόλο, όπου συναντά τον Γουάλτον, κλείνοντας έτσι το πλαίσιο της αφήγησης.

Οι χαρακτήρες του βιβλίου

• Βίκτορ Φρανκενστάιν: Ο φιλόδοξος επιστήμονας που παρασύρεται από την επιθυμία να νικήσει τη φύση, χωρίς να υπολογίσει τις συνέπειες.
• Το Πλάσμα: Αν και συχνά αποκαλείται «τέρας», είναι ίσως η πιο τραγική μορφή του έργου. Έξυπνο, καθώς επίσης και ευαίσθητο, διψά για αποδοχή και αγάπη.
• Ελίζαμπεθ Φρανκενστάιν: Η αγαπημένη του Βίκτορ, σύμβολο αθωότητας και θύμα της εμμονής του.
• Ρόμπερτ Γουάλτον: Ο εξερευνητής που αφηγείται την ιστορία, λειτουργεί σαν καθρέφτης των φιλοδοξιών του Βίκτορ.

Θεματικές και διαχρονικότητα του «Φρανκενστάιν»

Το «Φρανκενστάιν» δεν είναι απλώς μια ιστορία τρόμου. Αγγίζει μεγάλα ερωτήματα:

• Τι σημαίνει να είσαι άνθρωπος;
• Πού βρίσκονται τα όρια της επιστήμης;
• Ποιος είναι τελικά το «τέρας»: αυτός που δημιουργεί ή αυτός που εγκαταλείπεται; Η τραγική μορφή του πλάσματος έχει συγκινήσει γενιές, γιατί πίσω από την ασχήμια του κρύβεται κάτι βαθιά ανθρώπινο. Βρίσκεται η ανάγκη του για αγάπη.

 

Ο Φρανκενστάιν στην μεγάλη οθόνη:

• Mary Shelley(2017)

Η ταινία Mary Shelley του 2017 αφηγείται τον πρώτο μεγάλο έρωτα της Μαίρη Σέλλεϋ. Παρουσιάζει τη ρομαντική της σχέσης με τον ποιητή Πέρσι Σέλλεϋ καθώς και τις συνθήκες που την ενέπνευσαν να γράψει το μυθιστόρημα Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας(1818). Πρόκειται για διεθνή συμπαραγωγή με πρωταγωνίστρια την Elle Fanning στον ρόλο της Μαίρη Σέλλεϋ. Στους υπόλοιπους βασικούς ρόλους εμφανίζονται οι Maisie Williams, Douglas Booth, Bel Powley και Ben Hardy. Η ταινία προσφέρει μια ενδιαφέρουσα ματιά στη ζωή της Σέλλεϋ, τονίζει τις δυσκολίες και τις τραγωδίες που σημάδεψαν τη ζωή της και συνοδεύεται από ένα ιδιαίτερα ωραίο soundtrack.

• Φρανκενστάιν(Netflix,2025)

 

Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης Guillermo del Toro γράφει και σκηνοθετεί μια δική του εκδοχή του Φρανκενστάιν. Η ταινία, που χαρακτηρίζεται ως γοτθική επιστημονικής φαντασία, βασίζεται φυσικά στο κλασικό έργο της Μαίρη Σέλλεϋ, δίνοντας όμως το ιδιαίτερο σκοτεινό και ονειρικό ύφος που συνοδεύει πάντα τις δημιουργίες του Del Toro.

Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους συναντάμε ένα εντυπωσιακό καστ: τον Oscar Isaac, τον Jacob Elordi, τη Mia Goth, τον Felix Krammerer, τον Lars Mikkelsen, τον David Bradley, τον Charles Dance και τον Christoph Waltz.

Η παγκόσμια κυκλοφορία της ταινίας έχει προγραμματιστεί για τις 7 Νοεμβρίου 2025 μέσω Netflix, ενώ αναμένεται να αποτελέσει μια από τις πιο πολυσυζητημένες κινηματογραφικές μεταφορές του μυθιστορήματος.

• Frankenweenie του Tim Burton(2012)

Ο Φρανκενστάιν έχει εμπνεύσει δεκάδες ταινίες και σειρές. Μια ξεχωριστή περίπτωση είναι το Frankenweenie (2012) του Tim Burton. Πρόκειται για μια τρυφερή αλλά και σκοτεινή stop-motion ταινία κινουμένων σχεδίων. Ο Burton παίρνει τα βασικά μοτίβα της ιστορίας του Φρανκενστάιν και τα προσαρμόζει σε μια παιδική, μα ταυτόχρονα βαθιά συγκινητική ιστορία.

Εδώ, έχουμε τον μικρό Βίκτορ, ένα αγόρι που πειραματίζεται με την επιστήμη με σκοπό να επαναφέρει στη ζωή τον αγαπημένο του σκύλο. Τον Σπάρκι. Η ταινία, με το ιδιαίτερο γοτθικό ύφος του Burton, καταφέρνει να παντρέψει την αγωνία με την τρυφερότητα.

Η ιστορία του Φρανκενστάιν έχει εμπνεύσει αμέτρητες κινηματογραφικές και τηλεοπτικές μεταφορές. Από τις κλασικές ταινίες τρόμου μέχρι σύγχρονες διασκευές.

Ο «Σύγχρονος Προμηθέας»

Το βιβλίο της Μαίρη Σέλλεϋ κυκλοφόρησε αρχικά με τον υπότιτλο Ο Σύγχρονος Προμηθέας. Η επιλογή αυτή δεν ήταν τυχαία. Στην ελληνική μυθολογία, ο Προμηθέας τόλμησε να κλέψει τη φωτιά από τους θεούς και να τη χαρίσει στους ανθρώπους, δίνοντας τους έτσι γνώση και δύναμη. Γι’ αυτήν την πράξη της ανυπακοής τιμωρήθηκε σκληρά με αιώνιο μαρτύριο.

Η  Σέλλεϋ βλέπει τον Βίκτορ Φρανκενστάιν μια αντίστοιχη φιγούρα. Είναι εκείνος που, παρακινούμενος από τη φιλοδοξία του, ανακαλύπτει το μυστικό της ζωής και επιχειρεί να δημιουργήσει κάτι που ξεπερνά τα όρια της ανθρώπινης φύσης. Όμως η πράξη του, αντί να τον δοξάσει, τον οδηγεί στην καταστροφή και τον στιγματίζει ως παραβάτη της φυσικής και ηθικής τάξης.

Με τον συμβολισμό αυτό, το μυθιστόρημα δεν είναι μόνο μια ιστορία τρόμου. Είναι μια αλληγορία για την ανθρώπινη ύβρη, για τους κινδύνους της ανεξέλεγκτης γνώσης και για την ευθύνη που κουβαλά όποιος τολμά να «παίξει τον Θεό».

Ποια ήταν η Μαίρη Σέλλεϋ;

Η Μαίρη Σέλλεϋ(1797-1851) υπήρξε μια από τις πιο εμβληματικές λογοτεχνικές μορφές του 19ου αιώνα. Κόρη δύο σπουδαίων διανοούμενων, του φιλοσόφου Ουίλιαμ Γκόντγουιν( William Godwin) και της πρωτοπόρας φεμινίστριας Μαίρης Γούλστονκραφτ( Mary Wollstonecraft), μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον γεμάτο ιδέες, ελευθερία και συζητήσεις που την ώθησαν να αναπτύξει νωρίς την κριτική της σκέψη. Από νεαρή ηλικία τόλμησε να ακολουθήσει την καρδιά της, συνδέθηκε με τον ποιητή Πέρσι Σέλλεϋ και μοιράστηκε μαζί του έναν θυελλώδη αλλά καθοριστικό έρωτα.

Η ζωή της στιγματίστηκε από προσωπικές απώλειες, αλλά και από μια ακατάπαυστη δημιουργική φλόγα. Το 1816, σε ηλικία μόλις 19 ετών, εμπνεύστηκε και ξεκίνησε να γράφει τον «Φρανκενστάιν ή ο Σύγχρονος Προμηθέας». Ένα έργο που δεν έμεινε μόνο στην κατηγορία του γοτθικού μυθιστορήματος τρόμου, αλλά έθεσε ερωτήματα για την επιστήμη, την ηθική και τα όρια της ανθρώπινης φιλοδοξίας.

Παρά τις δυσκολίες, η Μαίρη Σέλλεϋ αφιέρωσε τη ζωή της στη συγγραφή και στην προώθηση του έργου του συζύγου της. Έμεινε γνωστή στην ιστορία ως η γυναίκα που έδωσε ζωή σε ένα από τα πιο εμβληματικά και διαχρονικά τέρατα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Οι σκέψεις μου ως αναγνώστρια

Διαβάζοντας το «Φρανκενστάιν», ένιωσα πως το αληθινό «τέρας» δεν είναι το πλάσμα αλλά η μοναξιά. Στην αρχή σοκάρει η εικόνα του. Όσο όμως προχωρά η ιστορία, η συμπόνια για αυτόν γίνεται πιο δυνατή από τον φόβο. Η Σέλλεϋ με έκανε να αναρωτηθώ ποια είναι τα όρια της ευθύνης του ανθρώπου απέναντι στο δημιούργημά του. Πόσο εύκολα επίσης η κοινωνία απορρίπτει το διαφορετικό. Είναι ένα βιβλίο που, παρά τα χρόνια του, παραμένει συγκλονιστικά επίκαιρο.