«Η μόδα είναι μια μορφή ασχήμιας τόσο ανυπόφορη, που πρέπει να την αλλάζουμε κάθε έξι μήνες», είχε πει κάποτε ο Oscar Wilde (Όσκαρ Ουάιλντ) με την γνωστή του καυστικότητα και το επιχείρημα του είναι πράγματι εντυπωσιακά έγκυρο. Ωστόσο, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί τον ρόλο που η μόδα και ο ρουχισμός έχουν παίξει ιστορικά στις ανθρώπινες κοινωνίες, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο η εικόνα επηρεάζει τον σύγχρονο κόσμο. Καλώς ή κακώς, έχουμε μάθει να κρίνουμε με βάση την πρώτη εντύπωση. Η γνώμη που θα σχηματίσουμε την πρώτη φορά που θα αντικρίσουμε κάποιον/α είναι καθοριστική για την μετέπειτα συμπεριφορά μας απέναντι του/της. Αυτό συμβαίνει γιατί η εμφάνιση δεν φανερώνει μονάχα το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο του καθενός (αν και είναι αδιαμφισβήτητη η σχέση αλληλεξάρτησης μεταξύ οικονομικής κατάστασης και εικόνας), αλλά επιπλέον υποδηλώνει στοιχεία του χαρακτήρα και της ψυχοσύνθεσης του ατόμου. Το γεγονός αυτό μετατρέπει την ένδυση σε ένα πολύ ισχυρό όπλο, καθώς επιτρέπει στο άτομο, αναλόγως τις συνειδητές στιλιστικές του επιλογές, να επηρεάσει τον περίγυρό του, όποιος και αν είναι αυτός. Αυτή της η ιδιότητα έχει γίνει σαφώς συχνά αντιληπτή από πληθώρα συγγραφέων και έχει επηρεάσει τα έργα τους. Μόδα και λογοτεχνία σχηματίζουν μία γοητευτική σχέση και μία συγγραφέας που την έχει χρησιμοποιήσει εντόνως και με τρόπο αριστοτεχνικό στην γραφή της είναι η αμερικανίδα Donna Tartt (Ντόνα Τάρτ).
Ο Ρόλος της Εμφάνισης στο Μυθιστόρημα
Το νεορομαντικό μυθιστόρημα της του 1992 The Secret History (Η Μυστική Ιστορία) θεωρείται πλέον σύγχρονο κλασικό. Την ιστορία αφηγείται ο φτωχός και ανασφαλής Richard Papen (Ρίτσαρντ Πέιπεν), ένας 19χρονος πρωτοετής στο κολλέγιο, ο οποίος παθαίνει εμμονή με τα μέλη μίας ολιγάριθμης τάξης Κλασικών Σπουδών και υποβάλλει τον εαυτό του σε μια ψυχοφθόρο προσπάθεια να γίνει ένας από αυτούς. Οι 5 από την παρέα των συνολικά 6 μαθητών οδηγείται στην δολοφονία του άλλου ενός και ο Richard διηγείται σε μεγαλύτερη ηλικία τους λόγους της αποτρόπαιης αυτής πράξης, καθώς και το πώς επηρέασε την υπόλοιπη ζωή τους. Μυστήριο, μυστικά, ψέματα, φόνοι, αυτοκαταστροφή, έρωτας, κατάθλιψη, φιλία, θρησκεία και πνεύμα είναι μόνο μερικά από τα γοητευτικά στοιχεία της πλοκής που ενθουσιάζει το αναγνωστικό κοινό και έχει οδηγήσει τους θαυμαστές του βιβλίου σε μία μορφή αιρετικής σχεδόν λατρείας. Η μόδα παίζει σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας. Η εμμονή του Richard με την παρέα των νεαρών Κλασικιστών πυροδοτείται εξ αρχής από την εμφάνιση τους. Εκείνος παρουσιάζει τον εαυτό του ντυμένο με φτωχικά ρούχα και με ένα άσχημο, πολύ κοντό κούρεμα, στοιχεία που υποστηρίζει δεν τον έκαναν ιδιαιτέρως συμπαθή. Εν αντιθέσει στη προέλευση του από την εργατική τάξη και στην αντιστοίχως φτωχική του εμφάνιση, η κλίκα των Κλασικών Σπουδών παρουσιάζεται πλούσια, αιθέρια και απρόσιτη, και ο Richard μαγεύεται άμεσα από την εικόνα τους. Η σκηνή στην οποία τους βλέπει για πρώτη φορά είναι χαρακτηριστική, καθώς κάνει εξαιρετικά λεπτομερείς περιγραφές των ενδυμάτων τους, οι οποίες υποδηλώνουν τον ασυγκράτητο θαυμασμό του. Οι 5 μαθητές φορούν κοστούμια, γραβάτες και τουΐντ σακάκια βγαλμένα από μια άλλη εποχή, αλλά και κοινωνικοοικονομική τάξη. Πριν ακόμη ο Richard γίνει φίλος τους, ξοδεύει όλα τα λεφτά που είχε μαζέψει από την καλοκαιρινή του δουλειά σε ένα τουΐντ σακάκι, μαρτυρώντας τόσο το σύνδρομο κατωτερότητας, του αλλά και την ανάγκη του να ανήκει. Επιπλέον δανείζεται από μια γνωστή του η οποία σπουδάζει ενδυματολογία μία γραβάτα της οποίας η ομορφιά γίνεται καλύτερα αντιληπτή στην αγγλική της περιγραφή: “an old Brooks Brothers, unlined silk, ivory with stripes of peacock green”. Η λεπτομέρεια είναι εκθαμβωτική και φανερώνει την σημασία του ρουχισμού στην προσωπική αλλά και γενική αντίληψη του εαυτού.
Στο The Secret History η μόδα και τα ρούχα λειτουργούν ως δείκτης κοινωνικής τάξης και οικονομικής κατάστασης, στοιχεία που θεωρούνται από τον φτωχό πρωταγωνιστή αλληλένδετα με έναν ενδιαφέρον χαρακτήρα και μία υψηλή νοητική ικανότητα. Η προσπάθειά του να μιμηθεί τα πλούσια παιδιά του κολλεγίου του, καθώς και η απέχθεια απέναντι στον ίδιο του τον εαυτό, επιφέρει τραγικά αποτελέσματα. Είναι επίσης ενδεικτικό ότι η καταστροφική πτώση ενός από τους ήρωες του βιβλίου, συνοδευόμενη από διαρκώς επιδεινούμενο αλκοολισμό, γίνεται εμφανής στην σταδιακά αυξανόμενη ατημελησία των ρούχων του. Σε μία σκηνή μάλιστα που έχει συλληφθεί για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλ και περνάει την νύχτα στην φυλακή, ο Richard σημειώνει ότι «η βραδιά ποτού είχε κάνει περισσότερο κακό στα ρούχα του, παρά σε οτιδήποτε άλλο». Τα καλά ρούχα υποδηλώνουν μεγαλείο, υψηλή καταγωγή, πλούτο, διάνοια, ομορφιά, ενώ μια παραμελημένη εμφάνιση φτώχεια, πόνο και ασχήμια. Για τον Richard, ιδιαιτέρως, η μόδα γίνεται ένα μέσο να παρουσιαστεί ως μέλος της ελίτ.
Η Δύναμη της Εικόνας
Η μόδα και η εικόνα επηρεάζουν τόσο την ψυχολογία μας, όσο και τον τρόπο που η κοινωνία μας αντιμετωπίζει. Τα ρούχα έχουν χρησιμοποιηθεί στην λογοτεχνία προκειμένου να φανερώσουν την ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων και, όπως στο The Secret History, σηματοδοτούν συχνά αλλαγές στην ζωή τους. Είναι ένα έξυπνο μέσο να γίνει αντιληπτή η εξέλιξη ενός ήρωα και να προχωρήσει η πλοκή, το οποίο είναι βασισμένο στην αντιμετώπιση μας στις πραγματικές κοινωνίες του ατόμου με βάση την εμφάνιση. Η Donna Tartt δίνει, ουσιαστικά, μέσω του μυθιστορήματος της, ζωή στα λόγια της Edith Head (Ίντιθ Χέντ): «Μπορείς να έχεις οτιδήποτε θελήσεις στην ζωή σου αρκεί να ντυθείς για αυτό», τα οποία περιγράφουν περιληπτικά και στοχευμένα την ιδιότητα της μόδας να επηρεάσει την ανθρώπινη συμπεριφορά και ψυχολογία.
