Λίγο πριν την έλευση του 2025, κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πόλις το μυθιστόρημα του Russel Banks με τίτλο “Oh, Canada”, σε εξαιρετική μετάφραση της Άννας Μαραγκάκη. Το βιβλίο του Banks, το οποίο έχει αποσπάσει διθυραμβικές κριτικές και όχι άδικα, είναι η συνταρακτική αφήγηση ενός ετοιμοθάνατου άνδρα μπροστά στον φακό μιας κάμερας· είναι, με άλλα λόγια, ένα βιβλίο για τη ζωή και τον θάνατό του, σε ζωντανή μετάδοση.
1η Απριλίου, 2018. Μόντρεαλ, Καναδάς. Βρισκόμαστε στην οικία του ηλικιωμένου Λέοναρντ Φάιφ και της συζύγου του, Έμμας Φλυν, ενός διάσημου ζευγαριού, το οποίο βιώνει μια τεράστια δοκιμασία, αφού ο Φάιφ πάσχει από καρκίνο κι αργοπεθαίνει. Τον διάσημο κινηματογραφιστή επισκέπτεται ο Μάλκολμ Μακλίοντ με το συνεργείο του, πρώην μαθητής του στο Πανεπιστήμιο Κονκόρντια όπου δίδασκε ο Φάιφ – και πλέον φίλος του – για να κινηματογραφίσει, με την συγκατάθεσή του, την τελευταία συνέντευξη του μέντορά του. Με τις αισθήσεις του να τον εγκαταλείπουν η μία μετά την άλλη και με πλήρη συνείδηση του τέλους που πλησιάζει, ο Φάιφ αποφασίζει να παραχωρήσει αυτή τη συνέντευξη, τα κίνητρά του όμως διαφέρουν κατά πολύ απ’αυτά του Μακλίοντ, γι’αυτό κι από τα πρώτα λεπτά της διαφαίνεται η διαφορετική τροπή που θα πάρει, καθώς ο Φάιφ δεν επιθυμεί να βάλει ένα ακόμα λιθαράκι στον μύθο του πριν φύγει από τη ζωή, αλλά να γκρεμίσει το σαθρό οικοδόμημά του, το οποίο στηρίχτηκε σε σωρεία λαθών και τρομερών μυστικών. Μπροστά στα μάτια της συζύγου του Έμμα, της νοσοκόμας του Ρενέ και του συνεργείου που καταγράφει τη συνέντευξη, ο Φάιφ προχωρά σε μια χειμαρρώδη αφήγηση του παρελθόντος του, επιδιώκοντας την εξιλέωση. Οι ιστορίες που αφηγείται επικαλύπτουν η μία την άλλη, αυτοαναιρούνται και δημιουργούν σύγχιση, καθώς πολλά απ’ όσα ο Φάιφ εξομολογείται δεν είναι γνωστά ούτε καν στη σύζυγό του, η οποία εύλογα αποδίδει τη συγκεχυμένη αφήγηση του συζύγου της στην θολούρα που προκαλούν τα φάρμακα κι η αρρώστια που κατατρώει το κορμί του. Γίνεται όμως τα φάρμακα να κατασκευάσουν αναμνήσεις;
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι ο Russel Banks τοποθετεί τον ήρωά του στο σκοτάδι, υποφωτισμένο. Η σκηνή αυτή λειτουργεί αλληγορικά για το πώς ο ίδιος ο Φάιφ στέκεται απένταντι στο παρελθόν του, το οποίο η αρρώστια και τα φάρμακα έχουν αλλοιώσει· ο Φάιφ, όμως, προσπαθεί απεγνωσμένα να το φωτίσει, για να εξιλεωθεί. Μέσα από την ασθματική του αφήγηση, έρχονται στο φως θραύσματα αναμνήσεων της άγνωστης ζωής του, δυο γάμων που έληξαν άδοξα και δυο παιδιών που δεν ξαναείδαν τον πατέρα τους, της φυγής από το πατρικό του σπίτι, της πρώτης του ταινίας, της φιλίας του με δυο διαφορετικούς άνδρες και της προδοσίας που τους χώρισε. Ο Φάιφ μοιάζει να αναμετράται με τον εαυτό του σε ζωντανή μετάδοση, παραχωρώντας μια συγκλονιστική εξομολόγηση αυτοαπομυθοποίησης, αφού ο αυτοδημιούργητος άνδρας που όλοι θαύμαζαν, αποδείχτηκε τελικά ένας υπερβολικά φιλόδοξος και σκληρός άνθρωπος, ο οποίος έβαλε πάνω από όλους κι από όλα τον εαυτό του και την τέχνη του.
Μέσα από την αριστοτεχνική γραφή του Banks και τις εναλλαγές σε παρελθόν και παρόν, οι αναγνώστες βιώνουν -παράλληλα με τον κεντρικό πρωταγωνιστή του βιβλίου-την αγωνία του για τον χρόνο που μοιάζει με κλεψύδρα που αδειάζει, για όλα αυτά που πρέπει να ειπωθούν πριν να είναι πολύ αργά. Για τον Φάιφ, η γλώσσα είναι το τελευταίο του οχυρό, αφού η μνήμη του έχει αλωθεί. Η κινηματογράφηση αυτής της εξομολόγησης μοιάζει με την τελευταία διαδρομή ενός άλλοτε ανίκητου δρομέα, που τώρα βαδίζει ασθμαίνοντας ως τη γραμμή τερματισμού, γνωρίζοντας πως το μόνο τρόπαιο που τον περιμένει από την άλλη πλευρά, είναι η εξιλέωση και πως, όταν όλα έχουν χαθεί, δεν μένει τίποτα άλλο να χάσεις· πως μόνο τότε είσαι πραγματικά ελεύθερος.Οι τελευταίες σελίδες του βιβλίου κλονίζουν συθέμελα τους αναγνώστες, καθώς ο Banks παραλληλίζει τη μνήμη με “πλοίο-φάντασμα” , ένα καράβι γεμάτο πρόσωπα που ο Φάιφ πλήγωσε και δεν μπόρεσε ποτέ να τους ανταποδώσει την αγάπη που εισέπραξε από εκείνους.
Το “Oh, Canada” του Rusell Banks, είναι η σπαρακτική καταγραφή της απέλπιδας προσπάθειας ενός άνδρα να κερδίσει νοερά την “αθανασία”, όχι μένοντας στη μνήμη των θαυμαστών του αλλά στην καρδιά της αγαπημένης του, απογυμνωμένος από τα ψέματα που έθρεψαν τον μύθο του, απαλλαγμένος από τις ενοχές που κουβαλούσε, εξιλεωμένος, ελεύθερος.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις. Βρείτε το εδώ.
