Ο «Ξένος» (L’Étranger:ο πρωτότυπος τίτλος) είναι ένα από τα σημαντικότερα έργα του Albert Camus που εκδόθηκε το 1942. Το βιβλίο είναι ενδεικτικό της φιλοσοφίας του παραλόγου του Camus. Οι πωλήσεις του «Ξένου» έχουν ξεπεράσει σήμερα τα 8.000.000 αντίτυπα. Ο Camus, έγραψε τον «Ξένο» για να δελεάσει τους αναγνώστες να σκεφτούν τη θνητότητα τους και το πραγματικό νόημα της ύπαρξης τους.Αν δεν ταιριάζεις με το πρότυπο της κοινωνίας σε θεωρούν επικίνδυνο και αυτό ακριβώς είναι το θέμα του βιβλίου.
Το βιβλίο ξεκινά με την φράση: «Σήμερα πέθανε η μαμά. Ίσως και χτες, δεν ξέρω.» Ο ήρωας του βιβλίου είναι ο Μερσώ, ένας υπάλληλος γραφείου στο Αλγέρι. Η ζωή του κυλάει μηχανικά και χωρίς ενδιαφέρον. Είναι αδιάφορος για τα πάντα και ζει μέσα σε ένα κλίμα παραίτησης. Δε θρηνεί για την απώλεια της μητέρας του. Ο Μερσώ ενδιαφέρεται πολύ περισσότερο για τις φυσικές πτυχές του περιβάλλοντος του παρά για την κοινωνική ή τη συναισθηματική του ζωή. Αφιερώνει ελάχιστη σκέψη για τις πράξεις του, χωρίς να μετανιώνει για τον φόνο του Άραβα που διαπράττει εντελώς φυσικά. Σε ένα εχθρικό περιβάλλον, προβάλλει περισσότερη αλήθεια από αυτή που μπορεί να αντέξει η κοινωνία, αρνούμενος να πει το παραμικρό ψέμα. Έτσι, δυσκολεύει συνεχώς τη θέση του και οι άλλοι αισθάνονται να απειλούνται από εκείνον. Είναι ένας απόλυτος εγωιστής και συγχρόνως ήρωας της αυταπάρνησης, απάνθρωπος αλλά και ευαίσθητος.
Ο Μερσώ, αν και δολοφονεί τον Άραβα, παραμένει συμπαθής στα μάτια μας διεκδικώντας το δικαίωμα του καθενός μας στην διαφορετικότητα. Ουσιαστικά, δεν υπάρχει παραλογισμός του ήρωα, αλλά πολλοί διαφορετικοί τρόποι έκφρασης. Η πολλαπλότητα των μεταμορφώσεων του ξένου αποτελεί το αντικείμενο αυτού του βιβλίου. Έχοντας χάσει την αίσθηση των ανθρώπινων νόμων, ο ξένος αποδέχεται τις συνέπειες του αυτοαποκλεισμού. Ο εισαγγελέας ισχυρίζεται ότι ο ήρωας δεν έχει ψυχή, συνείδηση και τίποτα το ανθρώπινο.
Όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, ο «Ξένος» είναι η μυθιστορηματική απεικόνιση του φιλοσοφικού συστήματος του παραλόγου, όπως διατυπώθηκε στο «Μύθο του Σίσυφου». Ακολουθώντας το μηδενιστικό ύφος που ήταν σε έξαρση στην εποχή του, δεν ονειροπωλεί. Ξεγυμνώνει την υποκρισία της καθημερινότητας, αδιαφορεί για τις κοινωνικές κατασκευές και τα πρέπει, δεν τον ενδιαφέρει να βρει νόημα εκεί που δεν υπάρχει. Ο Albert Camus προβάλλει μέσα από τον ήρωα τη συνειδητοποίηση του ανώφελου της ζωής που μπορεί να αποδεσμεύσει τον άνθρωπο από τις ψεύτικες ελπίδες του και να τον οδηγήσει στην αναζήτηση της προσωπικής του ευτυχίας.
Ο ήρωας, τελικά, οδηγείται για εκτέλεση. Ο Μερσώ, διεκδικεί στο όνομα όλων μας αυτό που δεν κατόρθωσαν οι κοινωνίες μέχρι σήμερα. Δηλαδή, στην μοναδικότητα του καθενός και στο δικαίωμα να πράττει κανείς με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο. Διεκδικεί μια κοινωνία που θα αποδέχεται το διαφορετικό όχι απλώς ως θεωρητικό κατασκεύασμα αλλά ως απτή πραγματικότητα.
«Για να ολοκληρωθούν όλα, για να αισθάνομαι λιγότερο μόνος, μου απόμενε να ευχηθώ να είναι πολλοί οι θεατές την ημέρα της εκτέλεσής μου και να με υποδέχονται με κραυγές μίσους.»
