«Δε σʼ αγαπούν ανθρωπάκο, σε περιφρονούν, επειδή περιφρονείς τον εαυτό σου. Σε ξέρουν απ’ έξω κι ανακατωτά. Γνωρίζουν τις χειρότερες αδυναμίες σου, όπως θα έπρεπε να τις γνωρίζεις εσύ. Σε θυσίασαν σʼ ένα σύμβολο κι εσύ τους έδωσες τη δύναμη να σʼ εξουσιάζουν. Εσύ ο ίδιος τους αναγόρευσες αφεντικά σου και συνεχίζεις να τους στηρίζεις, παρόλο που πέταξαν τις μάσκες τους.»
Αρχικά, τι εστί Βίλχεμ Ράιχ; Αυστριακός ψυχαναλυτής και μέλος της 2ης γενιάς ψυχαναλυτών μετά τον Σίγκμουντ Φρόυντ. Γεννηθείς 24 Μαρτίου 1897, μεγάλωσε στην Γαλικία της Ανατολικής Ευρώπης και πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο μεγάλο αγρόκτημα της οικογένειάς του λαμβάνοντας εκπαίδευση από δασκάλους που παρέδιδαν μαθήματα κατ’ οίκον. Η μητέρα του πέθανε όταν ο ίδιος ήταν δεκατριών ετών και μετά τον θάνατο και του πατέρα του τέσσερα χρόνια αργότερα, η διεύθυνση του αγροκτήματος πέρασε στα νεανικά χέρια του. Το 1915, μετά το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκόσμιου Πολέμου τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στη Γαλικία. Ο Ράιχ κατάφερε να διαφύγει και κατετάγη στον Αυστριακό Στρατό, υπηρετώντας κυρίως στο ιταλικό μέτωπο. Είχε κι έναν αδελφό, ο οποίος μετά το τέλος του πολέμου, πέθανε από φυματίωση.
Το 1918 ο Ράιχ πέρασε στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Αναγνωρίζοντας την σπουδαιότητα της σεξουαλικότητας στράφηκε προς τον Φρόυντ και την ψυχανάλυση και, το 1920, έγινε μέλος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας της Βιέννης. Σύντομα, η ικανότητα του Ράιχ τόσο στη θεραπευτική εφαρμογή της ψυχανάλυσης όσο και στη συγγραφή σημαντικών άρθρων, τον καθιέρωσε ως έναν από τους πλέον φερέλπιδες μαθητές του Φρόυντ και σπουδαίο μελλοντικό ψυχαναλυτή.
Ο Ράιχ συμφώνησε με τον Φρόιντ πως το μεγαλύτερο μέρος της ψυχολογικής δραστηριότητας κυριαρχείται από υποσυνείδητες διαδικασίες. τα παιδιά πολύ σύντομα αναπτύσσουν πολύ ενεργή σεξουαλικότητα. Η σεξουαλική ενέργεια των παιδιών είναι η αιτία των περισσότερων ψυχολογικών διαδικασιών. η νηπιακή σεξουαλικότητα καταπιέζεται διαδοχικά και αυτό έχει πολύ σοβαρές συνέπειες για την συναισθηματική υγεία. Η ηθική δεν προκύπτει από κανένα υπερφυσικό ον ή ως μια σειρά κανόνων, αλλά είναι παράγωγο της επιβαλλόμενης καταπίεσης πάνω στη σεξουαλικότητα των ατόμων, καθώς αυτά μεγαλώνουν σε ηλικία και γίνονται από παιδιά, έφηβοι και τελικά ενήλικοι.
Όμως, οι θεωρίες και οι θεραπευτικές τεχνικές που διαμόρφωσε τελικά και διαφαίνονται στο βιβλίο του «Η Απαγόρευση, Σύμπτωμα και Ανυπομονησία», τον έφεραν έξω από το πλαίσιοτης επίσημης ψυχανάλυσης και ψύχραναν την προσωπική σχέση που είχε αναπτύξει με τον Φρόυντ.
Ανέπτυξε θεωρίες για την λειτουργία του οργασμού, τον τρόπο «λειτουργίας» του χαρακτήρα και το άγχος της ηδονής, που επέφεραν ριζικές αλλαγές στον χώρο της επιστήμης. Υποστήριζε πως η σεξουαλικότητα δεν πρέπει να έχει πρότυπα και να τοποθετείται σε καλούπια και νόρμες, αλλά αντίθετα οι άνθρωποι πρέπει να την εξερευνούν που είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ειρηνική συνύπαρξη των ανθρώπων και κύρια προϋπόθεση για ουσιαστική κοινωνική πρόοδο. Γι’ αυτό το λόγο οργάνωσε κλινικές ψυχικής υγείας και συνεργάστηκε με Σοσιαλιστικά και Κομμουνιστικά κόμματα, πιστεύοντας πως οι κοινωνικές αλλαγές που υποστήριζαν θα μπορούσαν να συνδυαστούν με απελευθέρωση από τα καταπιεστικά σεξουαλικά ήθη της εποχής.
Το 1930 μετακόμισε στο Βερολίνο και έγινε μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος. Η πολιτική του δράση συνετέλεσε στον χωρισμό με τη σύζυγό του με την οποία είχε αποκτήσει δύο παιδιά. Το 1933, ωστόσο, διαγράφηκε από το κόμμα, καθώς οι ιδέες και η διδασκαλία του θεωρήθηκαν αντίθετες προς την υπάρχουσα κομματική γραμμή. Το 1934 αποβλήθηκε και από τη Διεθνή Ψυχαναλυτική Εταιρεία. Η αρχική αισιοδοξία του Ράιχ για την “αλλαγή πλέυσης” του πληθυσμού υποχώρησε με την πάροδο των ετών. Οι εμπειρίες του ως θεραπευτής, οι προσωπικές του εμπειρίες και η ολοκληρωτική, κατά την άποψή του, αποτυχία των κομμουνιστικών κινημάτων τον οδήγησαν στο ακόλουθο συμπέρασμα, όπως δήλωσε: «Ως αποτέλεσμα χιλιάδων χρόνων κοινωνικής και εκπαιδευτικής στρέβλωσης οι μάζες των ανθρώπων έχουν καταστεί βιολογικά άκαμπτες και ανίκανες για ελευθερία. Δεν είναι πλέον ικανές να οργανωθούν σε μια ειρηνική συμβίωση.»
Από το 1933 ως το 1939 ο Ράιχ έζησε στη Σκανδιναβία: μετά τη Δανία και τη Σουηδία οι οποίες τον απέλασαν διαδοχικά, το 1934 αποδέχτηκε πρόσκληση του Ινστιτούτου της Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου του Όσλο και εγκαταστάθηκε στη Νορβηγία. Το 1939 καθώς η Νορβηγία ετοιμαζόταν να εμπλακεί στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Ράιχ μετανάστευσε εκ νέου, στις ΗΠΑ. Εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη, και δίδαξε στη Νέα Σχόλη Κοινωνικής Έρευνας. Παράλληλα, άρχισε να εκδίδει τα βιβλία του στα Αγγλικά και να εκπαιδεύει Αμερικανούς γιατρούς στις θεραπευτικές του τεχνικές. Με το βιβλίο του “Η Λειτουργία τουΟργασμού” επιχείρησε να παρουσιάσει τα μέχρι τότε ευρήματά του στο Αμερικανικό κοινό.
Με αφορμή ένα άρθρο της Μίλντρεντ Έντι Μπρέιντι στο περιοδικό The New Republic, ο Ράιχ αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων, καθώς ανέφερε πως ο Ράιχ ήταν μια τυπική περίπτωση αγύρτη ο οποίος νοίκιαζε συσσωρευτές οργόνης σε ασθενείς υποσχόμενος τους θεραπεία από κάθε ασθένεια. Μετά την αρχική διερεύνηση της υπόθεσης o ΟΤΦ χαρακτήρισε εσωτερικά τον Ράιχ «απατεώνα πρώτου μεγέθους». Εντούτοις, η προσπάθεια εντοπισμού δυσαρεστημένων χρηστών δεν απέφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Μεταξύ του 1952 και του 1953 ο ΟΤΦ οργάνωσε την επανάληψη κάποιων από τα πειράματα που είχε δημοσιεύσει ο Ράιχ. Ο ΟΤΦ υπέβαλε αγωγή Περιοριστικών Μέτρων εναντίον του Ράιχ τον Φεβρουάριο του 1954. Η απάντηση του Ράιχ ήταν ένα υπόμνημα προς τον αρμόδιο δικαστή στο οποίο ανέφερε ότι δεν επιθυμούσε την πραγματοποίηση αυτής της δίκης, διότι τα δικαστήρια δεν είναι αρμόδια να δικάσουν επιστημονικά ζητήματα, με αποτέλεσμα η απόφαση να βγει ερήμην του κατηγορουμένου και προέβλεπε την καταστροφή των συσσωρευτών οργόνης και αρκετών εκ των συγγραμμάτων του, καθώς και την απαλοιφή κάθε αναφοράς στην οργόνη από τα υπόλοιπα έντυπά του.
Τον Ιανουάριο του 1955 ο μαθητής του Ράιχ, Μάικλ Σίλβερτ έστειλε συσσωρευτές οργόνης και βιβλία από το Ρέιντζλι στη Νέα Υόρκη. Ο Ράιχ και ο Σίλβερτ κατηγορήθηκαν για περιφρόνηση του δικαστηρίου και οδηγήθηκαν σε δίκη, όπου βρέθηκαν ένοχοι στις 7 Μαΐου του 1956, ο Ράιχ καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης δύο ετών και φυλακίστηκε τον Μάρτιο του 1957. Πέθανε από ανακοπή καρδιάς μέσα στο κελί του στην Πενσιλβάνια, στις 3 Νοέμβρη του ίδιου έτους. Τάφηκε στο Όργονον σύμφωνα με την επιθυμία του.
Τα βιβλία του, όμως; Ο μαθητής του Φρόυντ έγραψε το «Άκου, Ανθρωπάκο» το 1946 και το δημοσίευσε το 1948. Πρόκειται για την κραυγή αγωνίας ενός μεγάλου στοχαστή, που βλέπει τα σπέρματα του φασισμού και του ολοκληρωτισμού μέσα στον κοινό, καθημερινό άνθρωπο.
Τα γραπτά του αποτελούν ανεκτίμητες πηγές για την κατανόηση των σχέσεων που υπάρχουν ανάμεσα στο Μαρξισμό και τη ψυχανάλυση, χωρίς να απαιτούν την εξειδικευμένη προσέγγιση ή γνώση ενός σπουδαστή ψυχολογίας. Οι περισσότεροι ψυχαναλυτές, είτε είναι σπουδαστές, είτε επαγγελματίες, είτε απλοί ερασιτέχνες, δεν αναγνωρίζουν ούτε τον ιστορικό ρόλο, ούτε τις εργασίες του Ράιχ. Αυτό το γεγονός έκανε δυνατό πολλοί αναγνωρισμένοι διανοούμενοι, όπως αυτοί της «Σχολής της Φρανκφούρτης», να λεηλατήσουν με ευκολία τα έργα του χωρίς να αποδίδουν έστω την ελάχιστη αναγνώριση στο Ράιχ και ακόμα περισσότερο, χωρίς να αντιλαμβάνονται την επιρροή της σκέψης του στις εργασίες του.
Όσον αφορά το «Άκου Ανθρωπάκο», το πιο γνωστό βιβλίο του, ο Βίλχεμ Ράιχ προσπαθεί να ταρακουνήσει την κοινωνία και να την κατηγορήσει για όλα όσα της συμβαίνουν. Μας κατηγορεί –όλο το βιβλίο είναι στο β’ ενικό, απευθύνοντας τον λόγο στον αναγνώστη- για την έλλειψη προσωπικής αλλά και ανθρώπινης ταυτότητας, τονίζει όλα τα λάθη που κάνουμε και προσπαθεί να ταρακουνήσει, να αφυπνίσει κι αν είναι δυνατόν, να αλλάξει όλες τις παλαιομοδίτικες και αναχρονιστικές ιδέες που έχει το ανθρώπινο είδος, καταρρίπτοντας όλες τις νόρμες. Ο συγγραφέας δεν είχε σκοπό να το εκδώσει, το κρατούσε φυλαγμένο και επτασφράγιστο για ιδία χρήση, αποτελούσαν όλες αυτές οι σελίδες μύχιες σκέψεις του και θα έλεγα ένα ξέσπασμα αλλά συνάμα και μία κατάθεση ψυχής για αυτά που του συνέβησαν αλλά και για αυτά που επρόκειτο να συμβούν στα χρόνια που θα επακολουθούσαν. Σαν ένας άλλος προφήτης, σύγχρονος αυτήν την φορά, έρχεται το 1947, όταν και δημοσιεύτηκε το εν λόγω κείμενο , να ταράξει τα νερά της ηθικής που κοιμούνταν τον ύπνο του αδίκου και όχι του δικαίου. Δεν είναι ένα ευχάριστο παραμυθάκι, το αντίθετο, είναι ένα θρίλερ με κύριο θέμα την ζωή μας.
Κατά την γνώμη μου, ο καθένας μας πρέπει –και δεν λέω ποτέ πρέπει σε τέτοια θέματα- να διαβάσει Βίλχεμ Ράιχ για να καταλάβει καλύτερα το σώμα του, το μυαλό του, την ψυχή του. Ένας άνθρωπος που κατακρίθηκε για τις προχωρημένες ιδέες και μεθόδους του, σήμερα είναι πιο επίκαιρος από ποτέ.
«Σε φοβάμαι, ανθρωπάκο. Σε τρέμω, επειδή από σένα εξαρτάται το μέλλον της ανθρωπότητας. Σε φοβάμαι επειδή το κυριότερο μέλημα σου στη ζωή είναι να δραπετεύεις από τον εαυτό σου. Είσαι άρρωστος, ανθρωπάκο, άρρωστος βαριά. Δε φταις εσύ γιʼ αυτό, μα έχεις υποχρέωση να γιατρευτείς. Θα ʽχες από καιρό αποτινάξει τα δεσμά σου, αν δεν ενθάρρυνες ο ίδιος την καταπίεση και δεν τη στήριζες άμεσα με τις πράξεις σου».
