Γιατί έχει επιτυχία το “Καφέ της Χαράς” ακόμα και στις επαναλήψεις; Γιατί έχει απήχηση ακόμα και στις μικρότερες ηλικίες; Μήπως είναι μια σαπουνόπερα από την ανάποδη; Μια σαπουνοπεροκωμωδία με καρτουνίστικα στοιχεία παρμένα από το γαλάζιο στρουμφοχωριό ή από τους συμπαθέστατους χαρακτήρες των εφτά νάνων;
Ο Chris Barker θα έλεγε ότι η εν λόγω τηλεοπτική σειρά έχει στοιχεία σαπουνόπερας. Βέβαια ο Πώποτας και η “πρωτευουσιάνα” δεν είναι σίγουρα ο Ρίτζ και η Καρολάιν αλλά μπορούν, τηρουμένων των αναλογιών, να έχουν παρόμοια διλήμματα. Το δίλημμα, υποστηρίζει ο Barker, υποφώσκει στο δραματικό στοιχείο της σαπουνόπερας, το μελόδραμα ένα από τα δύο σημαντικά συστατικά του είδους. Το έτερο είναι ο ρεαλισμός, η αναπαράσταση του πραγματικού κόσμου, α) ως προς τους χαρακτήρες, οι οποίοι άλλοτε είναι οικείοι και εύκολα αναγνωρίσιμοι από το κοινό άλλοτε απρόβλεπτοι αλλά ενδιαφέροντες με συμβολή στην προώθηση της υπόθεσης, β) ως προς τους τόπους, που εκτυλίσσεται η ιστορία δίνοντας την αίσθηση γεωγραφικού χώρου αλλά και την αίσθηση της κοινότητας, η οποία επιτείνεται με σκηνές από συναντήσεις και συζητήσεις σε δημόσιους χώρους, όπου όλοι οι χαρακτήρες μπορούν να βρεθούν και γ)ως προς τους προβληματισμούς, προσδίδοντας στη σαπουνόπερα έναν ρόλο φορέα της κουλτούρας, της ιστορίας και των προβλημάτων ενός τόπου.
Ένα από τα στοιχεία, που κάνει, κατά τον Barker, τη σαπουνόπερα ιδιαίτερο είδος είναι η θεματολογία, προσανατολισμένη να προσδίδει δυναμική στην αφήγηση και ενδιαφέρον στο συναισθηματικό κομμάτι. Με επίκεντρο τις διαπροσωπικές σχέσεις-γάμοι, διαζύγια, χωρισμοί, διαφωνίες-, την οικογένεια-συνήθως την ιδεώδη οικογένεια, που αναζητούν οι χαρακτήρες -και τους αγώνες των γυναικών για ανεξαρτησία-πρόσφατο και περιορισμένα θιγόμενο θέμα – η σαπουνόπερα είναι ένα είδος από όπου οι γυναίκες αντλούν ευχαρίστηση.
Από τα νούμερα των μετρήσεων τηλεθέασης φαίνεται ότι και το «Καφέ της Χαράς» είναι μια σειρά από όπου οι περισσότεροι από τους τηλεθεατές αντλούν χαρά. Η συνταγή της επιτυχίας έχει κοινά σημεία, με αυτά που αναφέρει ο Barker, τα οποία έχουν δοκιμαστεί επιτυχώς σε ξένες σαπουνόπερες μεγάλης διάρκειας;
Πράγματι υπάρχουν αρκετές αντιστοιχίες -κατά αναλογία- με τα προαναφερόμενα σημεία. Αρκετά κοινωνικά θέματα-προβλήματα έχουν παρουσιαστεί με ρεαλιστικό τρόπο κατά τη διάρκεια προβολής της σειράς από τα οποία αναδύονται διάφορα διλήμματα, όπως η εγκυμοσύνη εκτός γάμου, η στειρότητα και η υιοθεσία, η συζυγική απιστία, οι μονογονεϊκές οικογένειες, ο γάμος σε κρίση, οι σχέσεις γονέα-παιδιού, η ομοφυλοφιλία και η ψυχική ασθένεια, όπου φαίνεται μια προσπάθεια αποστιγματισμού. Γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω ότι επίκεντρο της θεματολογίας είναι οι διαπροσωπικές σχέσεις και η οικογένεια.
Ωστόσο διαφαίνεται μέσα από τη σειρά το φεμινιστικό στοιχείο· μια γυναίκα, που καταφέρνει να σταθεί μόνη της οικονομικά και να γίνει αποδεκτή από μια κλειστή κοινωνία· ένας τόπος γεωγραφικά προσδιορισμένος με φανταστική ονομασία, όπου γίνεται προσπάθεια από τον αρχηγό –Δήμαρχο να διατηρηθεί η παράδοση και να μην αλλοιωθεί η ελληνική κουλτούρα. Ο συγκεκριμένος τόπος, όπου εκτυλίσσεται η ιστορία, το χωριό, εκλαμβάνεται καλύτερα ως κοινότητα. Συζητήσεις και συναντήσεις σε μαγαζιά και δημόσιους χώρους δείχνουν το δίκτυο των σχέσεων ανάμεσα στους χαρακτήρες. Οι χαρακτήρες, οι περισσότεροι από τους οποίους ανήκουν στην ίδια κοινωνική θέση, παρά την υπερβολή τους είναι οικείοι και εύκολα αναγνωρίσιμοι από το ελληνικό κοινό: ο συντηρητικός επαρχιώτης, η μοντέρνα αστή, η κουτσομπόλα, ο τσιγκούνης, το ψώνιο, ο συμβιβασμένος υπάλληλος, ο απατεωνάκος και άπιστος σύζυγος κ.τ.λ. Ένας συνδυασμός ρεαλιστικότητας, μελοδράματος και χιούμορ, ένα πετυχημένο αντιστάθμισμα, θα έλεγε ίσως ο Barker συνθέτουν την επιτυχία της σειράς.
Η συγκεκριμένη σειρά σημειώνει επιτυχία και στις μικρές ηλικίες. Η παρουσία δυο μικρών παιδιών ως χαρακτήρων, μερικοί χαρακτήρες που μοιάζουν στη συμπεριφορά με καρτουνίστικους ήρωες και η εμφάνιση τους ταιριάζει απόλυτα με την ιδιαίτερη, άγνωστη από τα βιώματά των παιδιών ιδιοσυγκρασία τους, η φανταστική ονομασία του χωριού, που δεν ξέρουμε πού ακριβώς βρίσκεται (όπως τα μέρη σε όλα τα παιδικά προγράμματα), η απουσία βωμολοχιών και το εύκολα κατανοητό χιούμορ είναι μερικά από τα στοιχεία, που είναι ελκυστικά για τους μικρότερους τηλεθεατές.
Για τους μεγαλύτερους, από την άλλη μεριά, τηλεθεατές η όλη υπόθεση, όπως είναι δομημένη από άποψη χώρου, χαρακτήρων, αστεϊσμών και πειραγμάτων, είναι ιδωμένη κατά κάποιον τρόπο ως επιστροφή στο στυλ του παλιού καλού κινηματογράφου, με γνήσιο χιούμορ, χωρίς απαγορευμένες λέξεις και ακατάλληλες σκηνές. Ο χώρος, το χωριό, παλιό βίωμα των μεγαλύτερων σε ηλικία τηλεθεατών ξυπνά μνήμες και νοσταλγία. Οι «αστέρες»-γνωστοί ή μη πρωταγωνιστές-, «η αύρα» -καλλιτεχνική και πολιτιστική αξία-, «η εκτέλεση παραγωγής»-η σκηνοθεσία, η ενδυματολογία, η ηθοποιία κ.τ.λ-, η προηγούμενη επιτυχημένη δουλειά του σεναριογράφου και ηθοποιού, που πρωταγωνιστεί στη συγκεκριμένη σειρά είναι παράγοντες, που συνεκτιμώνται για την αξιολόγηση της.
Βιβλιογραφία:
- Chris Barker, Global television-an introduction-, Blackwell publishers,1997
- Τσαλίκογλου Φωτεινή, Ψυχολογία της καθημερινής ζωής- η κουλτούρα του εφήμερου-,εκδ.Καστανιώτη, Αθήνα 1999
- McQuail-Windahl, Σύγχρονα μοντέλα επικοινωνίας για τη μελέτη της μαζικής επικοινωνίας, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα 2001
