Ας κάνουμε μια υπόθεση. Ας πούμε ότι βρίσκεστε σε ένα πάρτι με πολύ κόσμο. Πριν από 1,5 χρόνο η υπόθεση αυτή θα έμοιαζε απολύτως φυσιολογική, αλλά καλύτερα ας ξεχάσουμε ό,τι συνέβη τον τελευταίο χρόνο. Πίσω στο πάρτι λοιπόν. Καθώς κυλάει η βραδιά, η μουσική αυξάνεται. Προκειμένου να ακούσετε τι λέει ο συνομιλητής σας (ώστε να μη χαμογελάσετε αμήχανα ελπίζοντας ότι δεν ήταν ερώτηση) χρειάζεται να γείρετε πολύ κοντά του και να δώσετε προσοχή. Ενώ όμως τα επίπεδα θορύβου είναι ήδη πολύ ψηλά, ακούτε τυχαία μια συζήτηση της οποίας πρωταγωνιστής είστε εσείς.
Η εύλογη ερώτηση που ακολουθεί είναι:
Πώς γίνεται ανάμεσα σε τόσους περισπασμούς να ακούσετε μια συζήτηση που πραγματοποιείται μακριά από εσάς;
Στην ερώτηση αυτή έρχεται να απαντήσει ο Βρετανός γνωστικός επιστήμονας, Edward Collin Cherry. Ο ψυχολόγος αυτός, του οποίου η συνεισφορά επικεντρώθηκε στην ακουστική προσοχή, βάφτισε αυτό το φαινόμενο ως: το φαινόμενο του κοκτέιλ πάρτι/the coctail party effect, το 1953. Η προσοχή (attention) είναι μια από τις πιο σημαντικές πτυχές της ύπαρξης των ανθρώπων και πολλών ζώων. Χωρίς αυτή την επικέντρωση και το φιλτράρισμα η ζωή μας θα ήταν χαοτική. Πνιγμένη από ένα ατελείωτο χείμαρρο καταιγιστικών ερεθισμάτων (Davidson, 2012).
Αντικείμενο της μελέτης του Edward Collin Cherry αποτέλεσε ο τρόπος με τον οποίο οι ελεγκτές της εναέριας κυκλοφορίας λάμβαναν αποφάσεις για το ποια πληροφορία είναι ζωτικής σημασίας. Παρ’ όλο που άκουγαν τις φωνές πολλών πιλότων την ίδια στιγμή επικέντρωναν την προσοχή τους μόνο σε μια.
Η δεξιότητα αυτή οφείλεται στην ικανότητα του εγκεφάλου να εστιάσει την ακουστική προσοχή σε ένα ερέθισμα ενώ παράλληλα φιλτράρει μια σειρά από άλλα ερεθίσματα.
Έτσι, ένας ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας διαχωρίζει τα διαφορετικά ερεθίσματα σε διαφορετικές ροές. Αμέσως μετά αποφασίζει ποιες ροές είναι πιο σχετικές με αυτές. Η ασύλληπτη αυτή ικανότητα του εγκεφάλου, μας επιτρέπει να εστιάζουμε στις σημαντικές πληροφορίες και να αγνοούμε τις υπόλοιπες.
Ωστόσο, η ικανότητα προσοχής του κάθε ατόμου είναι περιορισμένη.
Παρά τις ατομικές διαφορές, η χωρητικότητα αλλά και η διάρκεια της δεν είναι απεριόριστες. Αυτό το καταλαβαίνει πολύ εύκολα κάποιος μαθητής. Αν έχετε περάσει από αυτήν την ιδιότητα σίγουρα έχετε πιάσει τον εαυτό σας να χάνεται κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας. Παρόλο που έχετε επικεντρωμένη την προσοχή σας στο μάθημα, ασυνείδητα, δε παρακολουθείτε κάποια σημεία της διδασκαλίας. Το φαινόμενο αυτό οφείλεται σε ένα από τα δύο χαρακτηριστικά της προσοχής, τον περιορισμό της διάρκειας της.
Δεύτερον, η προσοχή μας είναι εύκολο να διασπαστεί. Αυτός είναι και ο λόγος που οι μαθητές θα μαθαίνουν πάντα λιγότερα από αυτά που έχουν την πρόθεση να τους διδάξουν οι εκπαιδευτικοί. Είναι μάταιο να μετρήσουμε τα ερεθίσματα που αποσπούν την προσοχή των μαθητών. Είναι εκατομμύρια και μερικά από αυτά είναι: οι συμμαθητές του αντίθετου φύλου (κυρίως στην εφηβεία), οι ήχοι που έρχονται από έξω και το τι συμβαίνει πίσω από την πόρτα. Εκατομμύρια είναι και τα ερεθίσματα που μπορούν να αποσπάσουν την προσοχή μας κατά τη διάρκεια μιας συζήτησης διακρίνοντας αυτούς με δεξιότητες επιλεκτικής ακρόασης από άλλους.
Η θεωρία της επιλεκτικής προσοχής ή αλλιώς το φαινόμενο του κοκτέιλ πάρτι επιτρέπει σε πολλούς ανθρώπους να “συντονιστούν” σε μια φωνή και να “συντονίζουν” όλους τους άλλους. Αντίθετα, η αδυναμία συντονισμού των διαφορετικών ερεθισμάτων αναφέρεται ως πρόβλημα κοκτέιλ πάρτι ή κώφωση κοκτέιλ πάρτι.
