Η μυκηναϊκή κοινωνία ήταν αυστηρά ιεραρχική. Εκτιμούσε την οικογένεια και απέδιδε υψηλότερο κοινωνικό κύρος σε όσους ασχολούνταν με θρησκευτικές ή στρατιωτικές δραστηριότητες, καθώς και τη διοίκηση των ανακτόρων. Οι κατώτερες τάξεις περιλάμβαναν τεχνίτες που εργάζονταν ή παρείχαν αγαθά και υπηρεσίες στα ανάκτορα, καθώς και τις γυναίκες και τους δούλους.
Μετά τις ανασκαφές του Χάινριχ Σλίμαν στις Μυκήνες το 1876, η εκτεταμένη έρευνα και τα αρχαιολογικά στοιχεία κατέδειξαν ότι η μυκηναϊκή κοινωνία της Ύστερης Εποχής του Χαλκού ήταν πολύπλοκη. Διέθετε έναν ζωντανό καλλιτεχνικό πολιτισμό, ανώτερη στρατιωτική δύναμη και προηγμένη γραφειοκρατία. Πολλά από όσα γνωρίζουμε για τη μυκηναϊκή κοινωνία προέρχονται από την ανάλυση πινακίδων με Γραμμική Β γραφή που χρησιμοποιούνταν για την καταγραφή διοικητικών πρακτικών στα ανάκτορα, συμπεριλαμβανομένων των απογραφών εργαστηρίων και των συναλλαγών. Οι πινακίδες της Γραμμικής Β που έχουν μεταφραστεί παρέχουν βασικές πληροφορίες για τη μυκηναϊκή κοινωνία, συμπεριλαμβανομένων των τίτλων και των αρμοδιοτήτων των ανακτορικών αξιωματούχων, της τεκμηρίωσης της ιδιοκτησίας γης και των νομικών διαφορών, της πιθανής παρουσίας τοπικών διοικητικών οργάνων.
Οι απαρχές της αριστοκρατίας στη μυκηναϊκή κοινωνία
Οι πρώιμοι Μυκηναίοι κατά τη Μέση Εποχή του Χαλκού (περίπου 2000- 1600 π.Χ.) ζούσαν σε απλούς οικισμούς που ήταν σε μεγάλο βαθμό ομοιόμορφοι σε όλη την Ελλάδα και δεν διέθεταν διακριτή κοινωνική διαστρωμάτωση. Οι κάτοικοι αυτών των οικισμών συντηρούνταν κυρίως με τη βιοποριστική γεωργία και την καλλιέργεια οικόσιτων ζωικών προϊόντων ή με το κυνήγι. Καθώς η μυκηναϊκή κοινωνία προχωρούσε προς πιο σύνθετες μορφές διακυβέρνησης, η κοινωνική διαστρωμάτωση αυξήθηκε και αναδύθηκε μια κυρίαρχη τάξη. Η κυρίαρχη αυτή τάξη κυριαρχούσε στα πολιτικά δρώμενα.
Η πολιτική ελίτ
Η σημαντικότερη πολιτική προσωπικότητα της μυκηναϊκής κοινωνίας ήταν ο άναξ, ο οποίος ήταν ο αρχηγός του παλατιού και του ευρύτερου βασιλείου. Η εξουσία του και η σχετική εξουσία του παλατιού είχαν εκτεταμένη επιρροή στις κοινωνικές τάξεις, συμπεριλαμβανομένων της αριστοκρατίας, των τεχνιτών και των δούλων. Επιπλέον, το παλάτι ασκούσε έλεγχο σε μεγάλες γεωγραφικές περιοχές, που περιελάμβαναν ολόκληρες πόλεις και χωριά. Εκτός από τον έλεγχο των ανακτορικών υποθέσεων, υπάρχουν ενδείξεις ότι ο άναξ είχε περιστασιακή εμπλοκή με θρησκευτικές τελετές, με αποτέλεσμα να θεωρείται μερικές φορές ιερέας-βασιλιάς.
Τα ανασκαφικά κατάλοιπα των μυκηναϊκών ανακτόρων υποδεικνύουν την παρουσία οχυρωμένων τειχών, ακροπόλεων και διαφόρων τοιχογραφιών που τεκμηριώνουν σκηνές μάχης και μυκηναϊκών πολεμικών επιχειρήσεων. Αυτή η τάση για πόλεμο και στρατιωτικά επιτεύγματα αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του μυκηναϊκού πολιτισμού και της κοινωνίας κατά την Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Αυτές οι μιλιταριστικές τάσεις καθιέρωσαν μια κυρίαρχη κουλτούρα που εκτιμούσε την αρρενωπότητα και τον ανδρισμό, γεγονός που αποδεικνύεται από τις άφθονες απεικονίσεις μάχης, όπλων και κυνηγών στη μυκηναϊκή τέχνη.
Τεχνίτες στη μυκηναϊκή κοινωνία
Καθώς η μυκηναϊκή κοινωνία ευημερούσε, η οικονομία βασιζόταν όλο και περισσότερο στο διεθνές εμπόριο, απαιτώντας εξειδικευμένους τεχνίτες. Χαρακτηριστικά, αυτοί περιελάμβαναν, μεταξύ άλλων, σιδηρουργούς και οπλουργούς, αρωματοποιούς, ναυπηγούς, φουρνάρηδες και υφαντές, αγγειοπλάστες, βοσκούς, υαλουργούς και αρτοποιούς.
Το επίπεδο του ανακτορικού ελέγχου των αγαθών διέφερε μεταξύ των κλάδων, αφήνοντας χώρο στους τεχνίτες να λειτουργούν ανεξάρτητα. Πολλοί τεχνίτες πιθανότατα παρείχαν στο παλάτι αγαθά εθελοντικά και απολάμβαναν διαφορετικά επίπεδα κοινωνικής θέσης ανάλογα με την αξία του επαγγέλματός τους. Επιπλέον, οι τεχνίτες τεκμηριώνονται σε πινακίδες ως εργαζόμενοι σε πολλούς κλάδους και, παρόλο που δεν τους δίνονται επίσημοι τίτλοι, αναφέρονται μεταξύ των αξιωματούχων, γεγονός που υποδηλώνει ότι ορισμένοι μπορεί να απολάμβαναν υψηλό κοινωνικό κύρος.
Οι υποδομές στα παλάτια ήταν επίσης αρκετά προηγμένες και θα απαιτούνταν μηχανικοί και ξυλουργοί υψηλής εξειδίκευσης για την κατασκευή των οχυρώσεων που βρέθηκαν στις τοποθεσίες, οι οποίες περιλάμβαναν δρόμους και γέφυρες, σήραγγες για το νερό και υποδομές για την εκτροπή των ποταμών.
Οι γυναίκες
Η θέση των γυναικών στη μυκηναϊκή κοινωνία καθοριζόταν σε μεγάλο βαθμό από το επάγγελμα. Πολλές γυναίκες εργάζονταν στην κλωστοϋφαντουργία ή ως λειτουργοί λατρείας που ασχολούνταν με θρησκευτικές και ταφικές τελετές, γεγονός που αποδεικνύεται από ζωγραφισμένα φέρετρα (λάρνακες) που απεικονίζουν πομπές γυναικών που θρηνούν και εκθέτουν ένα πτώμα σε μια τελετουργία.
Ωστόσο, στην Πύλο, οι γυναίκες που ορίζονταν ως λειτουργοί λατρείας είχαν τίτλους όπως ιέρεια, κλειδοκράτορας ή υπηρέτρια μιας συγκεκριμένης θεότητας. Οι γυναίκες αυτές κατείχαν υψηλότερο κοινωνικό κύρος και σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν τη δυνατότητα να ελέγχουν τις μισθώσεις γης, να αμφισβητούν ή να συμμετέχουν σε πολιτικές και νομικές διαμάχες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αποζημίωση αυτών των γυναικών δεν καταγράφεται από το ανάκτορο, γεγονός που υποδηλώνει ότι λειτουργούσαν εκτός της ανακτορικής οικονομίας στην Πύλο.
Οι δούλοι
Σκλάβοι ή υπηρέτες που αναφέρονται ως δούλοι τεκμηριώνονται επίσης στην Πύλο, κυρίως στο πλαίσιο της παραγωγής και της λατρευτικής πρακτικής. Η πλειονότητα ήταν γυναίκες, πιθανότατα κλεμμένες από στρατιωτικές επιδρομές σε όλη τη Μικρά Ασία. Οι Μυκηναίοι δούλοι μπορούσαν επίσης να είναι άνδρες ή παιδιά. Ωστόσο, πολλοί δούλοι απολάμβαναν συγκριτικά υψηλό κύρος στη μυκηναϊκή κοινωνία, ως υπηρέτες ανακτορικών ή θρησκευτικών αξιωματούχων.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
www.worldhistory.org/Mycenaean_Society/?fbclid=IwAR2D1Ie-nznZswnWMGPaXe4Vm7gG-d5BptT3Qtgv2PJUCbllKw0Q13kpt5k
www.historical-quest.com/el/histquest/465-oikonomia-kai-koinwnia-sti-mykhnaiki-epohi.html
www.archaiologia.gr/blog/issue/η-μυκηναϊκή-κοινωνία-με-βάση-τη-μελέτη/
