Το παρόν άρθρο, με τίτλο Πώς εντοπίζεις ένα οικείο πρόσωπο σε ένα πλήθoς; παρουσιάζει τα ευρήματα μιας νέας έρευνας η οποία υπογραμμίζει τον κρίσιμο ρόλο της δυναμικής της κίνησης στην αναγνώριση των οικείων ανθρώπων, πέρα από τα στατικά χαρακτηριστικά του προσώπου ή του σώματος.
Τα πρόσωπα, οι φωνές και οι κινήσεις του σώματος φέρουν μοναδικά, ιδιοσυγκρασιακά μοτίβα κίνησης –ή «δυναμικά δακτυλικά αποτυπώματα»– τα οποία βοηθούν στην αναγνώριση ατόμων, ακόμη και υπό δύσκολες συνθήκες.
Όταν εντοπίζεις ένα οικείο πρόσωπο σε ένα πλήθος, πιθανότατα βασίζεσαι σε κάτι περισσότερο από τα στατικά χαρακτηριστικά, όπως το σχήμα της μύτης του ή το χρώμα των ματιών του. Ο τρόπος που γέρνει το κεφάλι του, χαμογελάει αστραπιαία ή ακόμη και ο τρόπος που περπατάει προς το μέρος σου, μπορεί να αποκαλύψει εξίσου πολλά –αν όχι περισσότερα– για το ποιος είναι.
Μια νέα έρευνα ρίχνει φως στο πώς η δυναμική κίνηση –από τις ανεπαίσθητες χειρονομίες του προσώπου μέχρι τις κινήσεις ολόκληρου του σώματος και τα φωνητικά μοτίβα– δημιουργεί αυτό που ορισμένοι επιστήμονες ονομάζουν «δυναμικό δακτυλικό αποτύπωμα»: μια μοναδική, βασισμένη στην κίνηση, υπογραφή ταυτότητας που χρησιμοποιούμε για να αναγνωρίσουμε όσους γνωρίζουμε.
Για δεκαετίες, η έρευνα για την αντίληψη του προσώπου επικεντρώθηκε σε στατικά χαρακτηριστικά — σε στιγμιότυπα των ματιών, της μύτης και του στόματος– ως βάση για την αναγνώριση. Αλλά, οι επιστήμονες γνωρίζουν πλέον ότι ο τρόπος που κινείται ένα πρόσωπο παρέχει επίσης κρίσιμες πληροφορίες.
Οι κινήσεις μπορούν να αποκαλύψουν τρισδιάστατες δομικές λεπτομέρειες του προσώπου, διευκολύνοντας την αναγνώρισή του.
Πέραν αυτού, τα άτομα αναπτύσσουν τα δικά τους ιδιοσυγκρασιακά μοτίβα κίνησης, όπως ένα μοναδικό χαμόγελο ή ένα συνηθισμένο σήκωμα των φρυδιών, τα οποία τα συνδέουμε με την ταυτότητά τους.
Αυτό το πλεονέκτημα εκτείνεται πέρα από τα πρόσωπα. Το βάδισμα –ο τρόπος που περπατάει ένα άτομο– είναι μια άλλη ατομική και εκπληκτικά σταθερή υπογραφή. Μελέτες δείχνουν ότι ακόμη και οι απλές απεικονίσεις μοτίβων βαδίσματος με φως μπορούν να αποκαλύψουν ποιος είναι κάποιος.
Ομοίως, οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τις χειρονομίες, τη στάση του σώματος και τις κινήσεις του κεφαλιού ως πρόσθετα δυναμικά σημάδια.
Αυτά τα δυναμικά σημάδια μπορούν να είναι ιδιαίτερα χρήσιμα σε δύσκολες καταστάσεις –όπως όταν ο φωτισμός είναι κακός ή τα στατικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου είναι εν μέρει κρυμμένα. Φαίνεται επίσης ότι βοηθούν όταν οι ικανότητες στατικής αναγνώρισης είναι μειωμένες, όπως παρατηρείται σε άτομα με προσωπαγνωσία, τα οποία εξακολουθούν να επωφελούνται από τα σημάδια κίνησης.
Ένα βασικό ερώτημα είναι αν τα χαρακτηριστικά μοτίβα κίνησης πρέπει να είναι διακριτικά ή απλώς οικεία. Μερικοί άνθρωποι κινούνται φυσικά με ασυνήθιστους, εύκολα αναγνωρίσιμους τρόπους, ενώ άλλοι κινούνται με τρόπους πιο κοντά στον μέσο όρο. Οι ερευνητές αρχίζουν να διερευνούν πώς αυτές οι ατομικές διαφορές στην κίνηση επηρεάζουν την αναγνώριση.
Τα πρώτα ευρήματα υποδηλώνουν ότι οι πιο διακριτικές κινήσεις βελτιώνουν την αναγνώριση, αλλά η υπερβολή μπορεί επίσης να ενισχύσει τη μάθηση, τουλάχιστον στις κινήσεις του σώματος, όπως οι χειρονομίες των χεριών.
Η μελλοντική έρευνα θα πρέπει να προσδιορίσει πόσο σταθερά είναι αυτά τα δυναμικά δακτυλικά αποτυπώματα με την πάροδο του χρόνου και σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Για παράδειγμα, η κόπωση, η διάθεση ή η σκόπιμη υπερβολή μπορεί να αλλοιώσει τις τυπικές κινήσεις κάποιου, ενδεχομένως εμποδίζοντας την αναγνώριση. Η κατανόηση του ποιες πτυχές της κίνησης παραμένουν σταθερές –και ποιες κυμαίνονται– είναι κρίσιμη για τον ορισμό του τι συνιστά μια αξιόπιστη δυναμική υπογραφή ταυτότητας.
Συμπεράσματα
Ο τρόπος που κινούμαστε είναι εξίσου σημαντικός για το ποιοι είμαστε όσο και η εμφάνισή μας. Από τις χαρακτηριστικές εκφράσεις του προσώπου μέχρι τον ιδιαίτερο τρόπο που βηματίζουμε, τα δυναμικά σημάδια παρέχουν πλούσιες, ιδιοσυγκρασιακές πληροφορίες που μας βοηθούν να αναγνωρίζουμε τα οικεία πρόσωπα —ακόμα και όταν τα στατικά σημάδια είναι διφορούμενα.
Αυτά τα δυναμικά δακτυλικά αποτυπώματα φαίνεται να μαθαίνονται με την πάροδο του χρόνου και μπορεί να εκτείνονται σε όλο το πρόσωπο, τη φωνή και το σώμα, προσφέροντας μια ολιστική, βασισμένη στην κίνηση, υπογραφή ταυτότητας. Ενώ απομένει πολλή δουλειά για να κατανοήσουμε τη σταθερότητα, τη διακριτικότητα και τις νευρωνικές βάσεις αυτών των σημείων, το αυξανόμενο σύνολο ερευνών υπογραμμίζει μια θεμελιώδη αλήθεια: η ταυτότητα δεν είναι στατική, αλλά σε κίνηση.
Βιβλιογραφία
Karen, L., & Rachel, B. (2025). Something in the way they move: characteristics of identity present in faces, voices, body movements, and actions. Frontiers in Psychology, 16. Doi: 10.3389/fpsyg.2025.1645218
