Ο βιετναμέζικης καταγωγής ποιητής και συγγραφέας Ocean Vuong έσκασε σαν κομήτης στο παγκόσμιο λογοτεχνικό στερέωμα όταν, το 2019, κυκλοφόρησε το αυτοβιογραφικό του μυθιστόρημα με τίτλο «Στη γη είμαστε πρόσκαιρα υπέροχοι» (Gutenberg, 2021). Το βιβλίο, το οποίο προκάλεσε μεγάλη αίσθηση με το περιεχόμενό του και του εξασφάλισε παγκόσμια φήμη, διαδέχθηκαν δύο ποιητικές συλλογές, «Νυχτερινός ουρανός με τραύματα εξόδου» (Gutenberg 2021) και «Ο χρόνος είναι μάνα» (Gutenberg, 2023) για να έρθουμε στο σήμερα και στο τελευταίο του μυθιστόρημα «Ο Αυτοκράτορας της Χαράς» (Gutenberg 2025), σε μετάφραση του Δημήτρη Μαύρου. Στο τελευταίο του αυτό πόνημα, ο συγγραφέας ανατέμνει το «Αμερικανικό Όνειρο» και καταφέρνει να αποτυπώσει με συγκλονιστική ευαισθησία την καθημερινότητα και την ανθεκτικότητα της ανθρώπινης φύσης.
Βρισκόμαστε στην Ανατολική Χαρά, μια επινοημένη πόλη του Κονέκτικατ. Κεντρικός ήρωας του βιβλίου ο Χάι, ένα δεκαεννιάχρονο αγόρι βιετναμέζικης καταγωγής, το οποίο αποφασίζει να βάλει τέλος στη ζωή του πηδώντας από τη γέφυρα του Βασιλιά Φίλιπ, μια σιδηροδρομική γέφυρα που πήρε το όνομά της από αρχηγό των ιθαγενών Γουάμπανοαγκ. Το αγόρι σώζει -κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή- μια ηλικιωμένη γυναίκα λιθουανικής καταγωγής, η Γκραζίνα, η οποία κατοικεί σε ένα παρακείμενο ετοιμόρροπο σπίτι και βρίσκεται στα πρώτα στάδια της άνοιας. Η αναπάντεχη συνάντησή τους θα σημάνει την απαρχή μιας ιδιόμορφης συγκατοίκησης αλλά και μιας βαθιάς φιλίας που διατρέχει όλο το κείμενο και συγκινεί με τη δύναμη και την αυθεντικότητά της.
Ο Χάι, που στα βιετναμέζικα σημαίνει «ωκεανός», θα αναλάβει τη φροντίδα της ανοϊκής γυναίκας με αντάλλαγμα την παραχώρηση ενός δωματίου στο σπίτι της και, φορώντας κάθε μέρα το ξεχασμένο μπουφάν του φίλου του Νώε -που έφυγε πρόωρα από τη ζωή- θα διασχίσει με το ποδήλατό του τους παγωμένους δρόμους της Ανατολικής Χαράς, μέχρι που θα βρει δουλειά σε ένα εστιατόριο fast food. Η σχέση που θα αναπτύξει με τους νέους του συναδέλφους τις ατέλειωτες ώρες αυτής της κακοπληρωμένης δουλειάς, όπως και η φιλία του με την Γκραζίνα, λειτουργούν ως βαλβίδα σωτηρίας για τον μελαγχολικό νέο και συμβάλουν καταλυτικά στη σύσταση μιας «νέας οικογένειας», αφού οι σχέσεις του με την μητέρα του έχουν διαρρηχθεί τα τελευταία χρόνια, οδηγώντας τους στην αποξένωση και τη μοναξιά.
Η εσχατιά της αμερικανικής εμπειρίας έρχεται στο προσκήνιο μέσα από τη συναναστροφή του Χάι με τους ανθρώπους που τον περιτριγυρίζουν και μοιράζονται μαζί του την καθημερινότητά τους σε αυτό το βραδυφλεγές μυθιστόρημα, όπου ο Ocean Vuong έχει επιλέξει να θέσει την πλοκή σε δεύτερη μοίρα, ώστε να δώσει χώρο στα βαθύτερα νοήματα του βιβλίου να αναδυθούν πίσω από τις λέξεις. Ο συγγραφέας τολμά να γράψει ένα μεγαλύτερης έκτασης μυθιστόρημα με κεντρικό θεματικό άξονα το κατακερματισμένο «Αμερικανικό Όνειρο» όπως το βίωσε και ο ίδιος λόγω της μετοίκησής του από το Βιετνάμ στις ΗΠΑ σε νεαρή ηλικία. Ενδεδυμένος πάντα με την ιδιότητα του ποιητή, ο Vuong εργαλειοποιεί την αυτομυθοπλασία, με αποτέλεσμα τα προσωπικά του βιώματα να μετατρέπονται σε ψηφίδες μιας συλλογικής εικόνας: το alter ego του, ο Χάι, είναι ένα παιδί που μεγαλώνει σε μια χώρα που του παρουσιάστηκε σαν άλλη Γη της Επαγγελίας, αλλά αντί για ένδοξος τόπος εκπλήρωσης των ονείρων του, έχει μετατραπεί σε ένα ασφυκτικό μέρος γεμάτο νάρκες, ανασφάλεια και φόβο. Το «αμερικανικό όνειρο» της δικής του ζωής δεν είναι το λαμπερό αφήγημα που θα περίμενε κανείς να διαβάσει, αλλά ένα μωσαϊκό από θραύσματα αναμνήσεων και βιωμάτων, πληγών και καταχρήσεων, ψεμάτων, ήττας και απώλειας. Η αποδόμησή του δεν γίνεται μέσω έντονων σκηνών με πολιτικό υπόβαθρο, αλλά χτίζεται αργά μέσω απλών καθημερινών στιγμών των ηρώων, ενός βλέμματος, μιας παύσης ή της σιωπηρής αποδοχή μιας μικροταπείνωσης, μιας φαινομενικά ασήμαντης στιγμής που όμως αντικατοπτρίζει μια ολόκληρη ζωή.
«Ο Αυτοκράτορας της χαράς», αυτό το μυθιστόρημα με τον τόσο ειρωνικό και ταυτόχρονα μελαγχολικό τίτλο, θίγει μια πλειάδα θεμάτων, καθώς εμπεριέχει όλα όσα ενίοτε απαρτίζουν τον ανθρώπινο βίο: καταχρήσεις, ασθένειες, απώλεια και πένθος, μνήμη και λήθη, έρωτας, φιλία, οικογένεια, ταυτότητα, μετανάστευση, βία και ρατσισμός συνθέτουν έναν ιδιότυπο λογοτεχνικό καμβά, όπου το παρελθόν συγκρούεται αναπόφευκτα με το παρόν, θρυμματίζοντας όνειρα και ζωές. Μεγάλη βαρύτητα αποκτά και η μορφή της Γκραζίνα, της ηλικιωμένης γυναίκας που υποθάλπει τον ψυχικά τραυματισμένο Χάι, αφού μέσω αυτής, ο Ocean Vuong υφαίνει το τραύμα του πολέμου και το βάρος της μνήμης. Οι παραισθήσεις της, οι θρυμματισμένες αναμνήσεις της και η σταδιακή φθορά που επιφέρει η άνοια στο νου και το σώμα της, γίνονται όχημα ώστε να αναδειχθεί το εύθραυστο αλλά και το ανθεκτικό αποτύπωμα της ανθρώπινης επιβίωσης.
Η λυρική γραφή του Vuong, υπόσχεται ένα ταξίδι που ξεπερνά τα στενά όρια της ανάγνωσης και μετατρέπεται σε κάτι βιωματικό, αφού οι αναγνώστες παύουν να είναι παθητικοί δέκτες της ιστορίας και μετατρέπονται σε συνοδοιπόροι μιας αφήγησης στην οποία οι ήρωες, όπως συμβαίνει και στην πραγματική ζωή, άλλωστε, βρίσκουν ανακούφιση στη συντροφικότητα και τις μικρές πράξεις καλοσύνης, στιγμές που αναβοσβήνουν σαν φάροι ελπίδας και επισημαίνουν την αέναη ανάγκη των ανθρώπων για σύνδεση κι επικοινωνία. Με αυτό το τόσο τρυφερό και συγκινητικό του μυθιστόρημα, ο Ocean Vuong μας υπενθυμίζει πως η χαρά δεν είναι αυτοκρατορική κληρονομιά και προνόμιο των λίγων, αλλά μικρές στιγμές ευτυχίας που δικαιούμαστε όλοι.
Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Gutenberg. Βρείτε το εδώ.
