Ο επίσημος εορτασμός της επετείου του Πολυτεχνείου καθιερώνεται το 1981, και από τότε μέχρι και σήμερα, 44 χρόνια μετά την αιματοβαμμένη υπεράσπιση των ιδανικών μιας ολόκληρης χώρας, κάθε χρόνο όταν πλησιάζει η 17η Νοεμβρίου, πλήθος κόσμου συγκεντρώνεται σε πλατείες, δρόμους και πανεπιστήμια, εκφράζοντας τον πόθο τους για το ανώτατο ιδανικό όλων. Τα σχολεία γεμίζουν ποιήματα, κόκκινα λουλούδια, όλα στη μνήμη των πεσόντων. Όλα για τη μνήμη εκείνων που -προτάσσοντας τα στήθη τους- έδιωξαν μακριά τα μαυρισμένα τανκς.
Χρονικό
Στις 21 Απριλίου του 1967 η Ελλάδα βρισκόταν υπό τη δικτατορική διακυβέρνηση του στρατού. Κατά το καθεστώς αυτό, καταργούνται οι ατομικές ελευθερίες, ενώ εξορίζονται, φυλακίζονται και βασανίζονται πολιτικοί και πολίτες με κριτήριο τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Επιπλέον το καθεστώς αυτό, απαγορεύει τις φοιτητικές εκλογές στα πανεπιστήμια, στρατολογεί υποχρεωτικά τους φοιτητές και επιβάλλει μη εκλεγμένους ηγέτες των φοιτητικών συλλόγων στην Eθνική Φοιτητική Ένωση Eλλάδας. Ως ένδειξη διαμαρτυρίας, το 1970 αυτοπυρπολείται δημόσια στη Γένοβα της Ιταλίας ο φοιτητής Γεωλογίας, Κώστας Γεωργάκης.
Στις 13 Φεβρουαρίου, στη συγκέντρωση φοιτητών ενάντια στα νέα μέτρα στο Πολυτεχνείο εισβάλλουν αστυνομικοί, παραβιάζοντας το πανεπιστημιακό άσυλο, και συλλαμβάνουν και βασανίζουν πολλούς φοιτητές, από τους οποίους έντεκα παραπέμθηκαν σε δίκη.
Στις 21 Φεβρουαρίου, με αφορμή τα γεγονότα της 13/2, περίπου τέσσερις χιλιάδες φοιτητές της Νομικής Σχολής, καταλαμβάνουν το κτήριο της σχολής, ενώ ζητούν ανάκληση του νόμου 1347, που αναφέρεται στην επιβολή στράτευσης νέων, χρησιμοποιώντας το χαρακτηριστικό επίθετο αντιδραστικός. Ταυτόχρονα, 88 φοιτητές είχαν ήδη στρατολογηθεί με τη βία. Ενώ η αστυνομία έλαβε εντολή να επέμβει, δεν παραβίασε το πανεπιστημιακό άσυλο. Παρ’ όλα αυτά, στους γύρω δρόμους πολλοί φοιτητές υπέστησαν αστυνομική βία.
Στις 14 Νοεμβρίου ξεκινάει συγκέντρωση, με αίτημα να δοθεί άδεια για την πραγματοποίηση Γενικών Συνελεύσεων και για την διεξαγωγή φοιτητικών εκλόγων το Δεκέμβριο, καθώς ήταν προγραμματισμένες για τα τέλη του επόμενου χρόνου. Το ίδιο απόγευμα, πάρθηκε η απόφαση για αποχή από τα μαθήματα και για έναρξη κινητοποιήσεων. Έξω από το Πολυτεχνείο ξεκινά να συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου. Καταφθάνει άμεσα εισαγγελέας, ο οποίος απειλεί τους φοιτητές με κυρώσεις, αν δε διαλυθούν. Οι φοιτητές παραμένουν μέσα στο Πολυτεχνείο και αποφασίζουν να μείνουν και τη νύχτα. Η κατάληψη πια είναι γεγονός. Συγκροτείται Συντονιστική Επιτροπή από 24 άτομα, εκ των οποίων 22 ήταν φοιτητές και 2 ήταν εργάτες. Με σκοπό την επικοινωνία με τον ελληνικό λαό, έξω από το Πολυτεχνείο στήνουν ραδιοφωνικό πομπό, που κατασκευάστηκε μέσα σε λίγες ώρες στα εργαστήρια της σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών. Εκφωνητές ορίστηκαν η Μαρία Δαμανάκη και ο Δημήτρης Παπαχρήστου. Επιπλέον, οργανώνεται εστιατόριο και νοσοκομείο, ενώ ξεκινάει και η περιφρούρηση των πυλών.
Το μεσημέρι της 15ης Νοεμβρίου, όλο και περισσότερος κόσμος συγκεντρώνεται στους γύρω δρόμους. Οι περισσότεροι είναι απλοί πολίτες, εργάτες, ακόμα και ανήλικοι μαθητές. Συγκρούονται με την αστυνομία και πολλοί από αυτούς καταφέρνουν να μπουν στο Πολυτεχνείο. Ταυτόχρονα, ο ραδιοφωνικός πομπός ισχυροποιείται. Το ίδιο απόγευμα, φτάνουν και 300 φοιτητές από την Πάτρα. Η Χούντα αντιδρά για πρώτη φορά, στέλνοντας μυστικούς πράκτορες έξω από το Πολυτεχνείο και ελεύθερους σκοπευτές στα γύρω κτήρια.
Στις 16 Νοεμβρίου φτάνει στο Πολυτεχνείο μια επιτροπή αγροτών από τα Μέγαρα κι ενώνεται με τους φοιτητές. Οι αστυνομικές δυνάμεις αυξάνονται και επιτίθενται στο έξω από το Πολυτεχνείο συγκεντρωμένο πλήθος με γκλομπς και δακρυγόνα. Αργότερα, γίνεται και χρήση όπλων από την αστυνομία. Στις 7:00 το απόγευμα, ανακοινώνεται η είδηση για τον πρώτο νεκρό. Οι συγκρούσεις συνεχίζονται και πληθαίνουν. Οι νεκροί και οι τραυματίες αυξάνονται.
Στις 17 Νοεμβρίου η Χούντα αντιδρά για μια ακόμα φορά. Ο δικτάτορας Παπαδόπουλος, διαπιστώνοντας την ανικανότητα των αστυνομικών δυνάμεων να καταλύσουν την εξέγερση, επιστρατεύει -τα ξημερώματα του Σαββάτου- τρεις μοίρες ΛΟΚ και μία μοίρα αλεξιπτωτιστών. Τρία άρματα μάχης κατευθύνονται προς το Πολυτεχνείο, τα δυο αποκλείουν τις πλαϊνές πύλες, ενώ το άλλο τοποθετείται απέναντι από την κεντρική πύλη.
Η Συντονιστική Επιτροπή ζητά διαπραγματεύσεις και καλεί συνεχώς τους στρατιώτες να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους. Μάταια όμως, καθώς το αίτημά τους απορρίπτεται. Στις 3:00 τα ξημερώματα δίνεται εντολή ένα από τα τρία άρματα να εισβάλλει. Έτσι και γίνεται. Το τανκ γκρεμίζει την πύλη, παρασέρνοντας μία σκαρφαλωμένη στον περίβολο κοπέλα, που κρατά την ελληνική σημαία. Η μονάδα των ΛΟΚ εισβάλει στο Πολυτεχνείο από την πεσμένη πύλη και κυνηγά τους φοιτητές. Οι αστυνομικές δυνάμεις επιτίθενται. Τους κυνηγούσαν επίσης πεζοναύτες και ΕΣΑτζήδες. Πολλοί βρίσκουν καταφύγιο σε γειτονικές πολυκατοικίες, πολλοί συνελήφθησαν και μεταφέρθηκαν στη Γενική Ασφάλεια και στην ΕΣΑ. Άξιο αναφοράς αποτελεί το γεγονός ότι ορισμένοι από τους στρατιώτες προσπάθησαν να προστατεύσουν τους φοιτητές.
Στις 11 το πρωί, η Χούντα επιβάλλει στρατιωτικό νόμο.
Στις 25 Νοεμβρίου η Χούντα ανατρέπεται με πραξικόπημα.
Τα συνθήματα
Ο λαός, ενωμένος με τους φοιτητές, φωνάζει:
«Απόψε πεθαίνει ο φασισμός», «Εργάτες, αγρότες και φοιτητές», «Έξω οι Αμερικάνοι», «Έξω από το ΝΑΤΟ», «Λαέ πεινάς γιατί δεν πολεμάς», «Λαέ πολέμα σου πίνουνε το αίμα», «Κάτω ο Παπαδόπουλος», «Κάτω η Χούντα», «Η Χούντα στο απόσπασμα», «Απόψε θα γίνει Ταϊλάνδη», «Λαέ, λαέ ή τώρα ή ποτέ», «Θάνατος στον τύραννο», «Θάνατος στο φασισμό», «Ουέ! Γραμματείς, Φαρισαίοι, Υποκριταί», «Οι φοιτητές δε βολεύονται, βουλεύονται», «Ψωμί, παιδεία, ελευθερία»…
Οι φοιτητές φωνάζουν:
«Μην πυροβολείτε, είμαστε αδέλφια σας» και «Ο στρατός είναι λαϊκός».
Από τα μεγάφωνα ακούγεται:
Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο. Σας μιλάει ο Ραδιοφωνικός Σταθμός των ελεύθερων αγωνιζόμενων φοιτητών, των ελεύθερων αγωνιζόμενων Ελλήνων. Εμείς οι ελεύθεροι Έλληνες φοιτητές, που για τρίτη σήμερα μέρα εξακολουθούμε τον αγώνα μας, δηλώνουμε ότι είμαστε άοπλοι. Βρισκόμαστε άοπλοι απέναντι στα τανκς. Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο…
Ο εκφωνητής απευθύνει έκκληση στα «στρατευμένα νιάτα»:
«Δε θα χτυπήσουν τα παιδιά, τα αδέλφια μας οι φαντάροι, το φρούριο της ελευθερίας, το μόνο μέρος της Ελλάδας που είναι ελεύθερο. Δεν έχουμε όπλα. Προτάσσουμε μόνο ανοιχτά τα στήθη μας. Λαέ της Αθήνας, όλοι μαζί το σύνθημα: λαός και στρατός μαζί. Δε θα χτυπήσει ο στρατός!».
Ο οδηγός του τανκ:
«Ντρέπομαι γι’ αυτό που ήμουν, γι’ αυτό που έκανα. Την ημέρα εκείνη ήμουν υπηρεσία. Στο στρατό είχα δέκα μήνες. Ήμουν εκπαιδευτής στο Κέντρο Τεθωρακισμένων, στο Γουδί. Τότε οι μαυροσκούφηδες ήταν σώμα επιλέκτων. Πήγα εθελοντικά. Μόλις άρχισαν τα επεισόδια, μπήκαμε επιφυλακή. Οι κομμουνιστές καίνε την Αθήνα, μας έλεγαν, και εμείς τους πιστεύαμε. Θυμάμαι στο στρατόπεδο, κάποιοι είχαν ραδιοφωνάκια και ακούγαμε στα κρυφά το σταθμό του Πολυτεχνείου. Παλιοκομμούνια θα καλοπεράσετε!, λέγαμε… Όταν φτάσαμε στη διασταύρωση της λεωφ.Αλεξάνδρας και της οδού Πατησίων, μας έδωσαν εντολή να σταματήσουμε. Εκεί, στην πλατεία Αιγύπτου, μείναμε περίπου μία ώρα. Ο κόσμος θυμάμαι ότι μας φώναζε: είμαστε αδέλφια, είμαστε αδέλφια. Εγώ ήθελα να τους φάω. Τους έβλεπα σαν παράσιτα»!
[..] «Μας είπαν να πάμε κοντά στο Πολυτεχνείο, αλλά όχι μπροστά στην πόρτα. Αυτό κάναμε. Σταματήσαμε λίγα μέτρα πιο πέρα. Φτάνοντας μπροστά στην πόρτα, έστριψα το άρμα προς το Πολυτεχνείο, με γυρισμένο το πυροβόλο προς τα πίσω. Θυμάμαι ότι σηκώθηκα από τη θέση μου και εγώ και το άλλο πλήρωμα. Δεκάδες φοιτητές κρέμονταν από τα κάγκελα, ενώ εκατοντάδες βρίσκονταν στον προαύλιο χώρο. Έδειχναν πανικόβλητοι. Τότε, ήρθε ο οδηγός εδάφους του άρματος και μου λέει: Θα μπούμε μέσα, θα ρίξουμε την πύλη. Ετοιμάσου! Πήρα θέση και ξεκίνησα. Δέκα εκατοστά πριν από την πόρτα, σταμάτησα. Σταμάτησα σκόπιμα. Αν έμπαινα με ταχύτητα, θα σκότωνα δεκάδες άτομα, που εκείνη τη στιγμή ήταν κρεμασμένα στα κάγκελα. H καγκελόπορτα έπεσε αμέσως. Πίσω από τη σιδερένια πύλη ήταν σταθμευμένο το Μερσεντές, το οποίο είχαν βάλει εκεί οι φοιτητές, για να φράξουν την είσοδο. Το έκανα αλοιφή. H αριστερή ερπύστρια το έλιωσε. Με το που έπεσε η πύλη του Πολυτεχνείου, εισέβαλαν οι αστυνομικοί, για να συλλάβουν τους φοιτητές. Λίγο αργότερα, κατέβηκα και εγώ από το άρμα και μπήκα στο χώρο του Πολυτεχνείου. Δεν υπήρχε νεκρός. Θα μπορούσε όμως και να υπάρχουν νεκροί. Στο προαύλιο του Πολυτεχνείου ήταν πολύ χτυπημένοι, θυμάμαι ότι είδα πολλούς τραυματίες, ενώ τρεις-τέσσερις ήταν σωριασμένοι κάτω, ακίνητοι. Δε ξέρω αν ήταν νεκροί. Δεν κοίταξα να δω. Κάποια στιγμή ένας φοιτητής όρμησε κατά πάνω μου και μου είπε: Τι κατάλαβες τώρα που μπήκες; Αφήνιασα. Έβγαλα το πιστόλι, και προτάσσοντάς το, γύρισα και του είπα ουρλιάζοντας: Σκάσε, ρε κωλόπαιδο, μη σε καθαρίσω. Αυτός ο φοιτητής δε ξέρει πόσο τυχερός στάθηκε εκείνη τη στιγμή… Αν έλεγε μια κουβέντα παραπάνω, θα τον σκότωνα! Τέτοιος ήμουν. Ένας φασίστας».
[..] «Όταν γυρίσαμε στο Γουδί, το άρμα έμοιαζε με περίπτερο. Όσο σκέφτομαι ότι οι φοιτητές μας έδιναν σάντουιτς και τσιγάρα, μετά απ’ όσα τους κάναμε… Δε μπορώ να το συχωρέσω αυτό το πράγμα στον εαυτό μου. Σκέφτομαι τι πήγα και έκανα! Όταν γυρίσαμε στο στρατόπεδο, έγινα ήρωας. Οι στρατιωτικοί μου έδιναν συγχαρητήρια. Τότε αισθανόμουν ότι ήμουν κάποιος, ότι έκανα κάτι καλό, κάτι μεγάλο. Είχα γίνει ο ήρωας που διέλυσε τους εχθρούς της πατρίδας, τα παλιοκουμμούνια, όπως λέγαμε τότε τους φοιτητές. Αυτά μου έλεγαν, αυτά πίστευα. Ένιωθα περήφανος. Ήμουν και εγώ φασίστας. Ντρέπομαι γι’ αυτό που ήμουν, γι’ αυτό που έκανα. Στη θέση μου θα μπορούσε να βρεθεί ο καθένας, έφεδρος στρατιώτης ήμουν άλλωστε. Δε με απαλλάσσει όμως αυτό. Μέχρι που μπήκα μέσα, πίστευα αυτό που έκανα. Στη συνέχεια, έγινε ο εφιάλτης της ζωής μου».
Συλλήψεις και νεκροί
Την επίσημη ανακοίνωση της Αστυνομίας, στις 17 Νοεμβρίου του 1973, περί σύλληψης 840 ατόμων, θα καταρρίψει η ανάκριση των αξιωματούχων της αστυνομίας μετά τη Μεταπολίτευση, η οποία θα αναφέρει παραπάνω από 2.400 συλλήψεις.
Τα ονόματα των θυμάτων, σύμφωνα με έρευνα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών:
1. Σπυρίδων Κοντομάρης του Αναστασίου, 57 ετών, δικηγόρος (πρώην βουλευτής Κερκύρας της Ένωσης Κέντρου), κάτοικος Αγίου Μελετίου, Αθήνα. Στις 16.11.1973, γύρω στις 20.30-21.00, ενώ βρισκόταν στη διασταύρωση οδών Γεωργίου Σταύρου & Σταδίου, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια που έριχνε η Αστυνομία κατά των διαδηλωτών, με αποτέλεσμα να υποστεί έμφραγμα του μυοκαρδίου. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ., όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
2. Διομήδης Κομνηνός του Ιωάννη, 17 ετών, μαθητής, κάτοικος Λευκάδος 7, Αθήνα. Στις 16.11.1973, μεταξύ 21.30 και 21.45, ενώ βρισκόταν μαζί με άλλους διαδηλωτές στη διασταύρωση των οδών Αβέρωφ & Μάρνη, τραυματίστηκε θανάσιμα στην καρδιά από πυρά που έριξαν εναντίον του άνδρες της φρουράς του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ. και από εκεί, νεκρός πλέον, στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών (όπως λεγόταν τότε το Γενικό Κρατικό Νοσοκομείο).
3. Σωκράτης Μιχαήλ, 57 ετών, εμπειρογνώμων ασφαλιστικής εταιρείας, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Στις 16.11.1973, μεταξύ 21.00 και 22.30, ενώ βρισκόταν μεταξύ των οδών Μπουμπουλίνας και Σόλωνος, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια που έριχνε η Αστυνομία κατά των διαδηλωτών, με αποτέλεσμα να υποστεί απόφραξη της αριστεράς στεφανιαίας. Μεταφέρθηκε ημιθανής στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ., όπου και πέθανε.
4. Toril Margrethe Engeland του Per Reidar, 22 ετών, φοιτήτρια από το Molde της Νορβηγίας. Στις 16.11.1973, γύρω στις 23.30, τραυματίστηκε θανάσιμα στο στήθος από πυρά της φρουράς του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως. Μεταφέρθηκε από διαδηλωτές στο ξενοδοχείο «Ακροπόλ» και αργότερα, νεκρή ήδη, στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ι.Κ.Α. Ανακριβώς, είχε αναφερθεί αρχικά από την Αστυνομία ως «Αιγυπτία Τουρίλ Τεκλέτ» και η παρεξήγηση αυτή επιβιώνει ακόμη σε κάποιους «καταλόγους νεκρών».
5. Βασίλειος Φάμελλος του Παναγιώτη, 26 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, από τον Πύργο Ηλείας, κάτοικος Κάσου 1, Κυψέλη, Αθήνα. Στις 16.11.1973, γύρω στις 23.30, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά της φρουράς του Υπουργείου Δημοσίας Τάξεως. Μεταφέρθηκε από διαδηλωτές στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ. και από εκεί, νεκρός πλέον, στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών.
6. Γεώργιος Σαμούρης του Ανδρέα, 22 ετών, φοιτητής Παντείου, από την Πάτρα, κάτοικος πλατείας Κουντουριώτου 7, Κουκάκι. Στις 16.11.1973 γύρω στις 24.00, ενώ βρισκόταν στην ευρύτερη περιοχή του Πολυτεχνείου (Καλλιδρομίου και Ζωσιμάδων), τραυματίστηκε θανάσιμα στον τράχηλο από πυρά της αστυνομίας. Μεταφέρθηκε στο πρόχειρο ιατρείο του Πολυτεχνείου, όπου απεβίωσε. Από εκεί μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ι.Κ.Α. Ανακριβώς, είχε αναφερθεί αρχικά από την Αστυνομία ως «Χαμουρλής».
7. Δημήτριος Κυριακόπουλος του Αντωνίου, 35 ετών, οικοδόμος, από τα Καλάβρυτα, κάτοικος Περιστερίου Αττικής. Κατά τις βράδυνες ώρες της 16.11.1973 και ενώ βρισκόταν στην περιοχή του Πολυτεχνείου, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια, και στη συνέχεια χτυπήθηκε από αστυνομικούς με συμπαγείς ράβδους, με αποτέλεσμα να πεθάνει από οξεία ρήξη αορτής, τρεις ημέρες αργότερα, στις 19.11.1973, ενώ μεταφερόταν στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ.
8. Σπύρος Μαρίνος του Διονυσίου, επονομαζόμενος Γεωργαράς, 31 ετών, ιδιωτικός υπάλληλος, από την Εξωχώρα Ζακύνθου. Κατά τις βραδυνές ώρες της 16.11.1973, ενώ βρισκόταν στην περιοχή του Πολυτεχνείου, χτυπήθηκε από αστυνομικούς με συμπαγείς ράβδους, και υπέστη κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Μεταφέρθηκε στο Θεραπευτήριο Πεντέλης, όπου πέθανε τη Δευτέρα, 19.11.1973, από οξύ αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Τάφηκε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, όπου στις 9.9.1974 έγινε τελετή στη μνήμη του.
9. Νικόλαος Μαρκούλης του Πέτρου, 24 ετών, εργάτης, από το Παρθένι Θεσσαλονίκης, κάτοικος Χρηστομάνου 67, Σεπόλια, Αθήνα. Κατά τις πρωινές ώρες της 17.11.1973, ενώ βάδιζε στην πλατεία Βάθης, τραυματίστηκε στην κοιλιά από ριπή στρατιωτικής περιπόλου. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου πέθανε τη Δευτέρα 19.11.1973.
10. Αικατερίνη Αργυροπούλου σύζυγος Αγγελή, 76 ετών, κάτοικος Κέννεντυ και Καλύμνου, Άγιοι Ανάργυροι Αττικής. Στις 10.00 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην αυλή του σπιτιού της, τραυματίστηκε στην πλάτη από σφαίρα. Διακομίστηκε στην κλινική «Παμμακάριστος» (Κάτω Πατήσια), όπου νοσηλεύτηκε επί ένα μήνα, και κατόπιν μεταφέρθηκε στο σπίτι της, όπου πέθανε -συνέπεια του τραύματος της- μετά από ένα εξάμηνο (Μάιος 1974).
11. Στυλιανός Καραγεώργης του Αγαμέμνονος, 19 ετών, οικοδόμος, κάτοικος Μιαούλη 38, Νέο Ηράκλειο Αττικής. Στις 10.15 το πρωί της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν μαζί με άλλους διαδηλωτές στην οδό Πατησίων, μεταξύ των κινηματογράφων «ΑΕΛΑΩ» και «ΕΑΛΗΝΙΣ», τραυματίστηκε από ριπή πολυβόλου που έριξε εναντίον τους περίπολος πεζοναυτών, που επέβαινε εντός τεθωρακισμένου οχήματος. Μεταφέρθηκε στο Κ.Α.Τ., όπου πέθανε μετά από 12 μέρες, στις 30.11.1973.
12. Μάρκος Καραμανής του Δημητρίου, 23 ετών, ηλεκτρολόγος, από τον Πειραιά, κάτοικος Χίου 35, Αιγάλεω. Στις 10.30 περίπου της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην ταράτσα πολυκατοικίας επί της πλατείας Αιγύπτου 1, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά της στρατιωτικής φρουράς που ενέδρευε στην ταράτσα του Ο.Τ.Ε. (αυτουργός ο ανθυπολοχαγός Ιωάννης Αυμπέρης, 573ου Τάγματος Πεζικού). Μεταφέρθηκε στην κλινική «Παντάνασσα» (πλατεία Βικτωρίας), όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
13. Αλέξανδρος Σπαρτίδης του Ευστρατίου, 16 ετών, μαθητής, από τον Πειραιά, κάτοικος Αγίας Λαύρας 80, Αθήνα. Στις 10.30 με 11.00 περίπου το πρωί της 17.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Κότσικα, τραυματίστηκε θανάσιμα στην κοιλιά από πυρά της στρατιωτικής φρουράς που ενέδρευε στην ταράτσα του Ο.Τ.Ε. (αυτουργός ο ανθυπολοχαγός Ιωάννης Δυμπέρης, 573ου Τάγματος Πεζικού). Με διαμπερές τραύμα, μεταφέρθηκε στο Κ.Α.Τ., όπου τον βρήκε νεκρό ο πατέρας του.
14. Δημήτριος Παπαϊωάννου, 60 ετών, διευθυντής ταμείου αλευροβιομηχάνων, κάτοικος Αριστομένους 105, Αθήνα. Γύρω στις 11.30 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην πλατεία Ομονοίας, προσβλήθηκε από δακρυγόνα αέρια που έριχνε η Αστυνομία. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ., όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του, συνεπεία εμφράγματος.
15. Γεώργιος Γεριτσίδης του Αλεξάνδρου, 47 ετών, εφοριακός υπάλληλος, κάτοικος Ελπίδος 29, Νέο Ηράκλειο Αττικής. Στις 12.00 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν μέσα στο αυτοκίνητο του στα Νέα Λιόσια, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά που διέσχισαν τον ουρανό του αυτοκινήτου. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου πέθανε αυθημερόν.
16. Βασιλική Μπεκιάρη του Φωτίου, 17 ετών, εργαζόμενη μαθήτρια, από τα Αμπελάκια Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας, κάτοικος Μεταγένους 8, Νέος Κόσμος. Στις 12.00 το μεσημέρι της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν στην ταράτσα του σπιτιού της, τραυματίστηκε θανάσιμα στον αυχένα από πυρά. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών και στη συνέχεια στον «Ευαγγελισμό», όπου πέθανε αυθημερόν.
17. Δημήτρης Θεοδώρας του Θεοφάνους, 52 ετών, κάτοικος Ανακρέοντος 2, Ζωγράφου. Στη 13.00, της 17.11.1973, ενώ διέσχιζε με τη μητέρα του τη διασταύρωση της οδού Ορεινής Ταξιαρχίας με τη λεωφόρο Παπάγου στου Ζωγράφου, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά στρατιωτικής περιπόλου, με επικεφαλής αξιωματικό -πιθανόν- τον ίλαρχο Σπυρίδωνα Σταθάκη του Κ.Ε.Τ/Θ. Η περίπολος βρισκόταν ακροβολισμένη στο λόφο του Αγίου Θεράποντος. Εξέπνευσε ακαριαία, και όταν μεταφέρθηκε στο Νοσοκομείο των Παίδων, απλώς διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
18. Αλέξανδρος Βασίλειος (Μπασρί) Καράκας, 43 ετών, Αφγανός, τουρκικής υπηκοότητας, ταχυδακτυλουργός, κάτοικος Μύρων 10, Άγιος Παντελεήμονας, Αθήνα. Στη 13.00, της 17.11.1973, ενώ βάδιζε με το 13χρονο γιο του στη διασταύρωση των οδών Χέϋδεν και Αχαρνών, τραυματίστηκε θανάσιμα στην κοιλιά από ριπή μυδραλίου τεθωρακισμένου στρατιωτικού οχήματος. Μεταφέρθηκε απευθείας στο νεκροτομείο, όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
19. Αλέξανδρος Παπαθανασίου του Σπυρίδωνος, 59 ετών, συνταξιούχος εφοριακός, από το Κεράσοβο Αιτωλοακαρνανίας, κάτοικος Νάξου 116, Αθήνα. Στις 13.30 της 18.11.1973, ενώ βάδιζε με τις ανήλικες κόρες του στη διασταύρωση των οδών Δροσοπούλου και Κύθνου, απέναντι από το ΙΣΤ’ Αστυνομικό Τμήμα, βρέθηκε εν μέσω πυρών, προερχομένων από τους αστυνομικούς του Τμήματος, με αποτέλεσμα να πάθει συγκοπή. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών, όπου διαπιστώθηκε ο θάνατος του.
20. Ανδρέας Κούμπος του Στέργιου 63 ετών, βιοτέχνης, από την Καρδίτσα, κάτοικος Αμαλιάδος 12, Κολωνός. Γύρω στις 11.00 με 12.00 της 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Γ’ Σεπτεμβρίου και Καποδιστρίου, τραυματίστηκε στη λεκάνη από πυρά μυδραλίου τεθωρακισμένου στρατιωτικού οχήματος. Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ., κατόπιν στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, και τέλος στο Κ.Α.Τ., όπου και πέθανε στις 30.1.1974.
21. Μιχαήλ Μυρογιάννης του Δημητρίου, 20 ετών, ηλεκτρολόγος, από τη Μυτιλήνη, κάτοικος Ασημάκη Φωτήλα 8, Αθήνα. Στις 12.00 το μεσημέρι της 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Στουρνάρη, τραυματίστηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά περιστρόφου αξιωματικού του Στρατού (αυτουργός ο συνταγματάρχης Νικόλαος Ντερτιλής). Μεταφέρθηκε στο Σταθμό Πρώτων Βοηθειών του Ε.Ε.Σ. σε κωματώδη κατάσταση, και κατόπιν στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου πέθανε αυθημερόν.
22. Κυριάκος Παντελεάκης του Δημητρίου, 44 ετών, δικηγόρος, από την Κροκέα Λακωνίας, κάτοικος Φερρών 5, Αθήνα. Στις 12.00 με 12.30 το μεσημέρι της 18.11.1973, ενώ βάδιζε στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Γλάστωνος, τραυματίστηκε θανάσιμα από πυρά διερχομένου άρματος μάχης. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου και πέθανε στις 27.12.1973.
23. Ευστάθιος Κολινιάτης, 47 ετών, από τον Πειραιά, κάτοικος Νικοπόλεως 4, Καματερό Αττικής. Χτυπήθηκε στις 18.11.1973 από αστυνομικούς με συμπαγείς ράβδους, και υπέστη κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις. Πέθανε στις 21.11.1973.
24. Ιωάννης Μικρώνης του Αγγέλου, 22 ετών, φοιτητής στο τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Πατρών, από την Άνω Αλισσό Αχαΐας. Συμμετείχε στην κατάληψη του Πανεπιστημίου Πατρών. Χτυπήθηκε μετά τα γεγονότα, υπό συνθήκες που παραμένουν ακόμη αδιευκρίνιστες. Συνέπεια της κακοποίησης του υπήρξε η ρήξη του ήπατος, εξαιτίας της οποίας πέθανε στις 17.12.1973 στο Λαϊκό Νοσοκομείο Αθηνών, όπου νοσηλευόταν. Σύμφωνα με ορισμένες ενδείξεις, ο τραυματισμός του συνέβη στην Πάτρα, άλλες όμως πληροφορίες τον τοποθετούν στην Αθήνα. Η περίπτωση του παραμένει υπό έρευνα.
Δίκη
Η δίκη τελέστηκε από τις 16 Οκτωβρίου έως και τις 30 Δεκεμβρίου 1975, με κατηγορούμενους 32 στελέχη της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 για εγκλήματα κατά της Εξέγερσης του Πολυτεχνείου, αλλά και των ημερών που ακολούθησαν. Ύστερα απο 2,5 μήνες, 350 μάρτυρες και 6μερη σύσκεψη αποφασίστηκαν τα εξής:
Δημήτριος Ιωαννίδης. 7 φορές ισόβια για ηθική αυτουργία σε 7 ανθρωποκτονίες από πρόθεση και 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε 38 απόπειρες ανθρωποκτονιών και πρόκληση διάπραξης κακουργημάτων και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.
Γεώργιος Παπαδόπουλος. 25 χρόνια κάθειρξη για απλή συνέργεια σε ανθρωποκτονίες και δεκαετής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.
Σταύρος Βαρνάβας. 3 φορές ισόβια για ηθική αυτουργία σε 3 ανθρωποκτονίες από πρόθεση και 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε 17 απόπειρες ανθρωποκτονιών και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.
Νικόλαος Ντερτιλής. Ισόβια κάθειρξη και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων για ανθρωποκτονία από πρόθεση του φοιτητή Μυρογιάννη.
Άλλοι τέσσερις ανώτατοι αξιωματικοί καταδικάστηκαν σε 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε συνολικά 12 ανθρωποκτονίες και 56 απόπειρες ανθρωποκτονιών, καθώς και σε δεκαετή στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων.
Άλλοι 12 κατηγορούμε νοιάζει τιμωρήθηκαν με ελαφρύτερες ποινές, από 5 μήνες έως 10 χρόνια κάθειρξη για διάφορες κατηγορίες, κυρίως για ηθική αυτουργία σε επικίνδυνες σωματικές βλάβες.
Όπως αναφέρει η Βικιπαίδεια,
Για όλους όσους λοιπόν πολέμησαν, έπεσαν λαβωμένοι από τις σφαίρες του φασισμού, καρφώθηκαν από το μαχαίρι του αυταρχισμού. Για μια γενιά, η οποία αναγκάστηκε να μάθει να υπερασπίζεται τα ιδανικά της, γιατί ακριβώς τα είχε και της τα πήραν. Πρέπει η δικιά μας γενιά, να απομακρύνει από το τριαντάφυλλο της δημοκρατίας τα αγκάθια του φασισμού.
Σήμερα, 17 Νοεμβρίου του 2017, ας πιούμε από το κόκκινο κρασί της δημοκρατίας και ας μεθύσουμε από το μπρούσκο της δικαιοσύνης.
Παρακάτω παρατίθεται ένα βίντεο με την προσπάθεια επικοινωνίας των φοιτητών του Πολυτεχνείου με τον υπόλοιπο λαό μέσω του αυτοσχέδιου ραδιοφωνικού πομπού.
Πηγές
http://m.news247.gr/eidiseis/afieromata/17-noemvrh-1973-to-xroniko-ths-eksegershs.1496921.html
http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=155079
