25η Νοεμβρίου: Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών

Η 25η Νοεμβρίου έχει αναγνωριστεί ως Παγκόσμια ημέρα αφιερωμένη στην Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών ή όπως είναι γνωστή διεθνώς, VAWG (Violence against women and girls). Σύμφωνα με τον ορισμό που δόθηκε για πρώτη φορά το 1995 κατά τη διάρκεια της 4ης Παγκόσμιας Διάσκεψης Γυναικών των Ηνωμένων Εθνών:

«Ο όρος «βία κατά των γυναικών» περιλαμβάνει κάθε πράξη βίας που στηρίζεται στο φύλο και έχει ως αποτέλεσμα ή είναι δυνατό να έχει ως αποτέλεσμα, την σωματική, σεξουαλική ή ψυχολογική βλάβη ή πόνο για τις γυναίκες, συμπεριλαμβανομένων των απειλών τέτοιων πράξεων, τον εξαναγκασμό ή την αυθαίρετη στέρηση της ελευθερίας είτε αυτό προκύπτει στην δημόσια είτε στην ιδιωτική ζωή». (Πλατφόρμας Δράσης του Πεκίνου, παρ. 113).

[…]

«Η βία κατά των γυναικών είναι η έκφραση της ιστορικά διαπιστωμένης ανισότητας στις σχέσεις ισχύος μεταξύ ανδρών και γυναικών, που οδήγησε στην κυριαρχία των ανδρών επί των γυναικών και στις διακρίσεις σε βάρος των γυναικών, με αποτέλεσμα τη παρεμπόδιση της ανάπτυξής τους». (Πλατφόρμα Δράσης του Πεκίνου, παρ.118).

Advertising

Advertisements

Οι πρώτες προσπάθειες για την εξάλειψη της ανισότητας

Η βία κατά των γυναικών αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες μάστιγες του σύγχρονου κόσμου, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή χιλιάδων ενήλικων ή ανήλικων γυναικών ανά την υφήλιο. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 40 με 50 τοις εκατό των γυναικών των κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αναφέρει, έστω μία μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης, στον εργασιακό τους χώρο. Στην Ελλάδα, η έρευνα της ActionAid (Ιούλιος 2020) αποδεικνύει πως το φαινόμενο παρατηρείται και στη χώρα μας, αφού 9 στις 10 εργαζόμενες καταθέτουν ότι έχουν πέσει θύματα απόπειρας σεξουαλικής παρενόχλησης ή βιασμού στο χώρο εργασίας τους. Παράλληλα, περισσότερα από 2 εκατομμύρια κοριτσιών κινδυνεύουν να επιβληθούν σε ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων, φαινόμενο που παρατηρείται κυρίως σε χώρες της Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.

Στα παραπάνω στοιχεία έρχονται να προστεθούν συμβάντα που ακούμε καθημερινά είτε μέσω του κοινωνικού μας περιβάλλοντος είτε δια μέσου των διάφορων ΜΜΕ. Οι πρόσφατες κινητοποιήσεις των γυναικών στη Πολωνία, ενάντια στην απόφαση της κυβέρνησης σχετικά με την κατάργηση των αμβλώσεων, σε συνδυασμό με την έκρηξη των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας κατά τη διάρκεια της καραντίνας (σύμφωνα με τον UN Women: 1 στις 3 γυναίκες υπέστη σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση από τον σύντροφό της, κατά τη διάρκεια του εγκλεισμού λόγω του Covid-19) δείχνουν πως τα φαινόμενα έμφυλης βίας και ανισότητας αυξάνονται δραματικά.

Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση των διακρίσεων, με βάση το φύλο, ξεκινούν επίσημα το 1979 με την διακήρυξη της Σύμβασης για την Εξάλειψη όλων των Μορφών Διακρίσεων κατά των Γυναικών (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination Against Women ἠ CEDAW). Η σύμβαση υπεγράφη από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, ενώ λίγα χρόνια αργότερα, το 1983, θεσπίστηκε το Διεθνές Νομοσχέδιο για τις γυναίκες, το οποίο και επέγραψαν 189 κράτη. Την σύμβαση επικύρωσε και η Ελλάδα, το 1983, με τον Νόμο 1342 (Ν.1342/1983).

Ωστόσο, δεν έλειψαν και τα κράτη, που αν και επικύρωσαν την σύμβαση, δεν αποδέχονται κάποια από τα άρθρα της. Περισσότερες από 50 χώρες δείχνουν να μην συμφωνούν πλήρως με το περιεχόμενο της διακήρυξης και 38 χώρες απορρίπτουν το άρθρο 29, το οποίο αφορά την επίλυση των διαφορών που προκύπτουν μεταξύ των κρατών, αναφορικά με τη σύμβαση. Αξίζει να σημειωθεί πως οι ΗΠΑ και το Παλάου, μολονότι έχουν υπογράψει, δεν έχουν προχωρήσει στην ολική επικύρωση της σύμβασης.

Επιπλέον, χώρες όπως το Κράτος του Βατικανού, το Ιράν, η Σομαλία, το Σουδάν και η Τόνγκα έχουν αρνηθεί την υπογραφή της διακήρυξης της σύμβασης του 1979.

Τι θεωρείται βία κατά των γυναικών

Βάσει των ορισμών που υιοθετήθηκαν από τη Διάσκεψη του Πεκίνου του 1993 αλλά και των πρώτων άρθρων της Σύμβασης του 1979, η βία κατά των γυναικών περιλαμβάνει:

• Βία από τον σύντροφο (ψυχολογική και σωματική κακοποίηση, συζυγικός βιασμός, γυναικοκτονία).
• Σεξουαλική βία και παρενόχληση (βιασμός, εξαναγκασμός σε σεξουαλικές πράξεις, παιδική σεξουαλική κακοποίηση, εξαναγκασμός για σύναψη γάμου, παρενόχληση στον δρόμο, καταδίωξη, παρενόχληση μέσω διαδικτύου).
• Σωματεμπορία/ Trafficking (δουλεία και σεξουαλική εκμετάλλευση).
• Ακρωτηριασμός γυναικείων γεννητικών οργάνων/ Female genital mutilation (ΑΓΓΟ/ FGM).
• Παιδικός γάμος.

  

Λόγω των αυξανόμενων κρουσμάτων, χώρες της Ευρώπης όπως το Βέλγιο, η Γαλλία και η Γερμανία έχουν προχωρήσει στη θέσπιση νόμων για πράξεις που αφορούν την παρενόχληση γυναικών. Το 2018 η κυβέρνηση της Γαλλίας ψήφισε σχετική νομοθεσία, ποινικοποιώντας την «αθώα», κατά πολλούς, λεκτική παρενόχληση στο δρόμο (γνωστή με τον όρο catcalling), επιβάλλοντας πρόστιμο ύψους 750 ευρώ. Ένα χρόνο αργότερα, το 2019, η γερμανική κυβέρνηση με εισήγηση της υπουργού Δικαιοσύνης Κριστίν Λάμπρεχτ, ψήφισε νόμο που ποινικοποιεί το upskirting (φωτογράφιση ή βιντεοσκόπηση κάτω από τα ρούχα μίας γυναίκας εν αγνοία της).

Η πρωτοβουλία, για την νομική δίωξη του θύτη για πράξεις που αφορούν το upskirting, οφείλεται σε δύο Γερμανίδες φοιτήτριες κινηματογράφου. Στο κείμενο που συνέταξαν οι ίδιες και υπέγραψαν περισσότερα από 90.000 άτομα δηλώνουν ότι: «το upskirting δεν είναι κάτι επιπόλαιο, είναι σεξουαλική παρενόχληση. Ένας νόμος θα έστελνε ένα ισχυρό μήνυμα ότι δεν είναι καθόλου αποδεκτό». Επιπροσθέτως, μία εκ των δύο φοιτητριών, η Χάνα Ζάιντελ, ούσα θύμα παρενοχλήσεων στα 13 και στα 16 της χρόνια, αναφέρει:

«Είναι ένα διπλό τραύμα: πρώτα σου συμβαίνει κάτι φρικτό κι έπειτα σε κατηγορούν γι’ αυτό. Ο δράστης μού είπε πως φταίω εγώ γιατί φορούσα φούστα, άρα ήθελα να με φωτογραφίσει… Με επηρέασε τόσο που για χρόνια δεν φορούσα φορέματα γιατί δεν ένιωθα ασφαλής. Δεν θέλω άλλη έφηβη να νιώσει έτσι».

Παρόμοιες καμπάνιες έχουν γίνει και σε άλλες χώρες της Ευρώπης όπως στη Μεγάλη Βρετανία, ενώ ανάλογες νομοθεσίες έχουν εγκριθεί από τα κοινοβούλια πολλών κρατών, συμπεριλαμβανομένων της Φιλανδίας, Ινδίας, Νέα Ζηλανδίας και Αυστραλίας. Αντιστοίχως, σε κάποιες πολιτείες των ΗΠΑ έχουν επιβληθεί ποινές φυλάκισης στους δράστες έως και 4 χρόνια.

Συστηματοποίηση των πρακτικών βίας

Με βάση τα στοιχεία που δημοσιεύει ετησίως ο ΟΗΕ, 2 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια κινδυνεύουν να υποστούν ακρωτηριασμό των γεννητικών τους οργάνων (ΑΓΓΟ ή FGM). Το ποσοστό των γυναικών και κοριτσιών άνω των 15 ετών, στις οποίες έχει επιβληθεί η παραπάνω πρακτική, ανέρχεται στα 200 εκατομμύρια παγκοσμίως, παρά την απαγόρευση της κλειτοριδεκτομής σε πολλά κράτη του κόσμου. Σύμφωνα με τον ορισμό που έχει δώσει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας το 2018, ως ΑΓΓΟ περιγράφεται:

«Ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων (ΑΓΓΟ), που αναφέρεται και ως ‘περικοπή των γυναικείων γεννητικών οργάνων’ ή ‘γυναικεία περιτομή, είναι μια μορφή βίας με βάση το φύλο η οποία περιλαμβάνει κάθε διαδικασία που συνεπάγεται τη μερική ή ολική αφαίρεση των εξωτερικών γυναικείων γεννητικών οργάνων ή άλλο τραυματισμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων για μη ιατρικούς λόγους». 

Advertising

Η μακραίωνη πρακτική παρατηρείται κυρίως σε 30 χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής αλλά και σε ορισμένες περιοχές της Λατινικής Αμερικής και της Ασίας. Οι λόγοι εφαρμογής του ΑΓΓΟ είναι πολλοί και ασαφής. Ως κυρίαρχη αιτία, πίσω από την συγκεκριμένη πράξη, αναφέρονται οι διάφοροι πολιτισμικοί και κοινωνικοί λόγοι, οι οποίοι σχετίζονται με τη θρησκεία. Σε πολλές, ωστόσο, περιοχές ο ακρωτηριασμός ταυτίζεται με την ομορφιά και την γυναικεία αγνότητα, αποτελώντας μέρος μίας ολόκληρης τελετής. Φυσικά, οι επιπτώσεις στην υγεία των κοριτσιών που υποβάλλονται σε κλειτοριδεκτομή είναι σοβαρές, ενώ πολλές από τις γυναίκες χάνουν τη ζωή τους λόγω της ακατάσχετης αιμορραγίας και της απουσίας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.

Ωστόσο, περιπτώσεις συστηματικής παρέμβασης στο δικαίωμα αυτοδιάθεσης του σώματος των γυναικών εμφανίζονται και σε χώρες του λεγόμενου δυτικού κόσμου. Τον Οκτώβριο του 2020, το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πολωνίας επέβαλλε αυστηρότερες προϋποθέσεις, σχετικά με τη διαδικασία της άμβλωσης. Το Δικαστήριο, με τη σύμφωνη γνώμη της πολωνικής κυβέρνησης, απεφάνθη πως οι αμβλώσεις που αφορούν γενετικές δυσπλασίες του εμβρύου είναι αντισυνταγματικές, αφήνοντας να εννοηθεί ότι νόμιμες κρίνονται οι αμβλώσεις μόνο σε περιπτώσεις βιασμού. Σε αυτό το σημείο αξίζει να σημειωθεί, πως οι περιπτώσεις ανατομικού προβλήματος του εμβρύου, ο κίνδυνος της υγείας της εγκύου αλλά και τα περιστατικά αιμομιξίας ή βιασμών, ήταν οι μοναδικοί λόγοι νόμιμων αμβλώσεων στη χώρα, βάσει του ψηφισμένου νόμου του 1993.

Αυτή η απαγόρευση, που κατά πολλούς είχε και τη σύμφωνη γνώμη της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, οδήγησε πλήθος κόσμου στις διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν σε πολλές πόλεις της χώρας. Η γενική γνώμη φαίνεται να τάσσεται κατά της συνταγματικής απόφασης, αφού το 66 τοις εκατό των πολιτών είναι αντίθετοι στην απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, ενώ το 69 τοις εκατό των ερωτηθέντων προτείνει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το θέμα. Λόγω των πιέσεων και της διεθνούς κατακραυγής η πολωνική κυβέρνηση αποφάσισε να αποσύρει την εν λόγω απόφαση.

Όμως, η απαγόρευση των αμβλώσεων δεν αφορά μόνο τη Πολωνία. Τριανταένα κράτη, ανάμεσά τους η Αίγυπτος, η Βραζιλία, το Ιράκ, η Ουγκάντα, η Σαουδική Αραβία, η Ινδονησία, το Σουδάν, το Νότιο Σουδάν, η Λιβύη, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και οι ΗΠΑ υπέγραψαν και προσκόμισαν στον ΟΗΕ διακήρυξη κατά των αμβλώσεων, κίνηση που δυσχεραίνει όλο και περισσότερο τη θέση των γυναικών στην κοινωνία, θέτοντας ταυτοχρόνως τη ζωή τους σε κίνδυνο, εξαιτίας των πρακτικών παράνομων αμβλώσεων που ακολουθούνται σε πολλές από τις προαναφερθείσες χώρες.

Το θέμα των αμβλώσεων στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα το θέμα των αμβλώσεων απασχολεί κατά καιρούς την κοινή γνώμη. Το 1983, η Αυτόνομη Κίνηση Γυναικών, μία ομάδα αποτελούμενη από 500 γυναίκες, προχώρησαν σε υπογραφή ενός εγγράφου, το οποίο πιστοποιούσε ότι είχαν προχωρήσει σε παράνομη άμβλωση. Επτά εξ’ αυτών κλήθηκαν σε ανάκριση. Η κίνηση αυτή πυροδότησε, το ήδη τεταμένο κλίμα, οδηγώντας σε διαδήλωση στα Προπύλαια. Κύρια συνθήματα των διαδηλωτριών ήταν «Έξω οι νόμοι από το κορμί µας» και «Όλες είμαστε παράνομες». 

Τελικά, το εν λόγω νομοσχέδιο ψηφίστηκε το 1986, θέτοντας συγκεκριμένους περιορισμούς σχετικά με τον τρόπο της άμβλωσης. Ένας από αυτούς, που αναφέρεται στον Ποινικό Κώδικα του άρθρου 304, ορίζει πως η άμβλωση πρέπει να γίνεται μόνο με την σύμφωνη γνώμη της εγκύου και του μαιευτήρα-γυναικολόγου και σε οργανωμένη νοσηλευτική μονάδα, διασφαλίζοντας την όλη διαδικασία.

Παρ’ όλ’ αυτά, αν και υπάρχει η σχετική νομοθεσία, το ποσοστό τον ανηλίκων που υποβάλλονται ετησίως σε αμβλώσεις στη χώρα μας αγγίζει το 25 τοις εκατό (βάσει έρευνας του 2017). Τα παραπάνω στοιχεία, σε συνδυασμό με την απόφαση του «Κινήματος υπέρ της Ζωής» να προχωρήσει σε οργάνωση σχετικής καμπάνιας κατά των εκτρώσεων, αναρτώντας αφίσες σε πολλά σημεία των σταθμών του μετρό της Αθήνας, αποδεικνύουν την ελλιπή ενημέρωση του κοινού, αναφορικά με το συγκεκριμένο θέμα.

Αντί επιλόγου παρατίθενται χρήσιμες ιστοσελίδες, αναφορικά με τη βία κατά των γυναικών και θέματα ισότητας:

• www.womensos.gr. 
• www.ariadnenetwork.eu. 
• www.isotita.gr. 
• www.kethi.gr.
• www.diotima.org.gr .
• www.sexharassmap.espivblogs.net.
• Γραμμή SOS για τις γυναίκες θύματα βίας: 15900.

Ακολουθεί βίντεο με θέμα την παρενόχληση στον εργασιακό χώρο, υπό την επιμέλεια της ActionAid Hellas:

Πηγές άρθρου:

1. International Day for the Elimination of Violence against Women 25 November. Ανακτήθηκε από www.un.org (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
2. The Shadow Pandemic: Violence against women during COVID-19. Ανακτήθηκε από www.unwomen.org (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
3. United Nations Observances. Ανακτήθηκε από www.un.org (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
4. Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women. Ανακτήθηκε από www.un.org (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
5. Ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων: πού συμβαίνει, ποιες οι αιτίες και οι συνέπειες. Ανακτήθηκε από www.europarl.europa.eu (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
6. Τι είναι βία κατά των γυναικών. Ανακτήθηκε από www.womensos.gr (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
7. Σιεράτσκα Μ. Πολωνία: έφοδος στις εκκλησίες για τις αμβλώσεις. Ανακτήθηκε από www.dw.com (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
8. Μαργαρίτη Μ. (2019) Βία κατά των γυναικών: Ψάχνοντας τα «γιατί». Ανάκτηση από www.ert.gr (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
9. Μποζώνη Α. (2020) Αμβλώσεις στην Ελλάδα: Τι ισχύει στην χώρα μας -Η ιστορία τους. Ανάκτηση από www.thetoc.gr (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
10. Πάντζου Χ. (2019) Η Γερμανία ποινικοποιεί το «upskirting». Ανάκτηση από www.efsyn.gr (Τελευταία πρόσβαση 22/11/2020).
11. Πανταζόπουλος Γ. (2017) Αμβλώσεις στην Ελλάδα: ένα σοκ σε εξέλιξη. Ανάκτηση από www.lifo.gr (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
12. Λιοσάτος Α. (2020) Στατιστικά στοιχεία για τις εκτρώσεις στην Ελλάδα. Ας μην μας δουλεύουν όσοι δεν θέλουν να ορίζουμε το σώμα μας!. Ανακτήθηκε από www.kar.org.gr (Τελευταία πρόσβαση 23/11/2020).
13. ActionAid: Εννιά στις 10 γυναίκες παρενοχλούνται σεξουαλικά στην εργασία τους στην Ελλάδα. Ανακτήθηκε από www.lifo.gr (Τελευταία πρόσβαση 24/11/2020).