H επανάσταση των γαρυφάλλων μετρά ήδη περίπου πενήντα χρόνια από την 25η Απριλίου του 1974, που εκδηλώθηκε στην Πορτογαλία. Πρόκειται για ένα στρατιωτικό πραξικόπημα που είχε ως απώτερο στόχο την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος. Ωστόσο, το στράτευμα δεν προχώρησε στην επιβολή της δικτατορίας, αλλά στην ανατροπή της σε διάστημα λίγων ωρών.
Το υπόβαθρο πίσω από την Επανάσταση των γαρυφάλλων
Ήδη από το 1926, η Πορτογαλία βρισκόταν σε καθεστώς δικτατορίας που είχαν επιβάλει οι στρατιωτικοί, ανατρέποντας με αυτόν τον τρόπο το μέχρι τότε δημοκρατικό πολίτευμα της χώρας. Ο επικεφαλής Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ, ο οποίος αρχικά ήταν και υπουργός οικονομικών της χώρας , ενώ μετέπειτα υπήρξε και πρωθυπουργός στην Πορτογαλία, ήταν η προσωπικότητα που ξεχώρισε στο διάστημα της χούντας. Ωστόσο, το 1968 εγκαταλείπει την διακυβέρνηση της Πορτογαλίας εξαιτίας ενός σοβαρού προβλήματος υγείας που αντιμετώπιζε. Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του, δημιούργησε ένα καθεστώς το οποίο ονόμασε «Νέο Κράτος». Ύστερα από την απομάκρυνσή του από την πολιτική σκήνη, ανέλαβε τα πολιτικά δεδομένα της χώρας ο διάδοχός του, ο καθηγητής Νομικής Μαρσέλο Καετάνο, ο οποίος ήταν στη διακυβέρνηση της Πορτογαλίας μέχρι και το 1974, δηλαδή τη χρονιά που ξεκινά και η επανάσταση.
Η κατάσταση της χώρας
Στα χρόνια της δεκαετίας του 1970, δηλαδή λίγα μόλις χρόνια πριν από την έναρξη της επανάστασης, η Πορτογαλία ήταν σε άσχημη κατάσταση. Η οικονομία ήταν ήδη εξασθενημένη λόγω των μακροχρόνιων πολεμικών συγκρούσεων με την Αφρική. Επιπλέον, η άμεση ανάγκη για διατήρηση των εδαφών της στη Μαύρη Ήπειρο καταλάμβανε μεγάλο μερίδιο από το συνολικό προϋπολογισμό, μερίδιο της τάξης του 40% περίπου. Η πλειονότητα του πληθυσμού ήταν αντιμέτωπη με σοβαρά οικονομικά προβλήματα και οι περισσότεροι ήταν στα όρια της φτώχειας. Επιπλέον, πέρα από το τεράστιο οικονομικό πρόβλημα της Πορτογαλίας, αρκετοί νέοι έπρεπε να υπηρετήσουν στα ένοπλα σώματα.
Το χρονικό της Επανάστασης των γαρυφάλλων
Όπως ήταν φυσικό, πληθώρα πολιτών ήταν δυσαρεστημένοι με την πολιτική και οικονομική κατάσταση στην Πορτογαλία. Ανάμεσά τους και αρκετοί στρατιωτικοί, οι οποίοι πέρα από τις άθλιες συνθήκες επιβίωσης ήταν και αντιμέτωποι με μια συνεχόμενη και επαναλαμβανόμενη υποτίμηση στο καθεστώς «Νέο Κράτος». Παράλληλα, το Κομμουνιστικό κόμμα της Πορτογαλίας ανακτούσε διαρκώς ισχυρή παρουσία στη χώρα. Αποτέλεσμα όλων των παραπάνω ήταν η δημιουργία ενός κινήματος, το «Κίνημα των Ενόπλων Δυνάμεων» (ΚΕΔ) , που είχε ως απώτερο σκοπό να ανατρέψει τα δεδομένα της χώρας, τόσο στον τομέα των οικονομικών, αλλά κυρίως της πολιτικής ζωής της Πορτογαλίας.
Η εξέγερση
Η εξέγερση είχε δύο τραγούδια, τα οποία και αποτέλεσαν τα συνθήματα της επανάστασης. Αυτά ήταν το τραγούδι με τίτλο «Μετά το Αντίο» (E depois do adeus) , το οποίο και υπήρξε κυρίαρχο σε όλη την διάρκεια της επανάστασης, αλλά και το τραγούδι «Γκράντολα, μελαμψή πόλη» (Grandola, Vila Morena), που έγινε γνωστό στους πολίτες μέσα από την συχνότητα του ραδιοφώνου, καθώς έπαιζε και σε όλα τα ραδιόφωνα της χώρας το βράδυ της εξέγερσης. Ο επικεφαλής της εξέγερσης ήταν ο ταγματάρχης Οτέλο Σαράιβα ντε Καρβάλιο. Οι στρατιωτικοί παρότρυναν τους πολίτες να μη βρεθούν σε εξωτερικούς χώρους και να παραμείνουν στην ασφάλεια του σπιτιού τους.
Ωστόσο, παρά την άμεση ενημέρωση των στρατιωτικών, οι πολίτες αποφάσισαν να μη μείνουν αδρανείς και να είναι στο πλευρό του στρατεύματος, βάζοντας γαρύφαλλα στις κάννες των όπλων. Στο διάστημα των έξι μόλις ωρών, το δικτατορικό καθεστώς ήταν υπό κατάρρευση. Ο δικτάτορας Καετάνο εγκατέλειψε όχι μόνο την εξουσία, αλλά και την Πορτογαλία, και συνέχισε τη ζωή του στη Βραζιλία.
Τα επακόλουθα της Επανάστασης
Αναμφίβολα, ύστερα από την επανάσταση, τα δεδομένα στην Πορτογαλία άλλαξαν ριζικά. Οι πολιτικοί κρατούμενοι ήταν πλέον ελεύθεροι, ο πληθυσμός της χώρας παρουσίασε μεγάλη αύξηση εξαιτίας της έλευσης ενός εκατομμυρίου Πορτογάλων μεταναστών από άλλες χώρες. Από την επόμενη κι όλας χρονιά έγινε η πραγματοποίηση ελεύθερων εκλογών με απώτερο σκοπό τον σχηματισμό και την ψήφιση συντάγματος. Ύστερα και από την ολοκλήρωση των εκλογών, στα πολιτικά δεδομένα της Πορτογαλίας κυριαρχούσε η πρώτη συνταγματική κυβέρνηση, η οποία ανέλαβε και τα καθήκοντά της το 1976. Παράλληλα, η χώρα αποφάσισε την άμεση ανεξαρτητοποίηση των Πορτογαλικών αποικών της στην Αφρική. Ωστόσο, η Γουϊνέα – Μπισάου έγινε ελεύθερη το 1974 και στη συνέχεια ακολούθησαν περιοχές όπως η Μοζαμβίκη, η Αγκόλα, το Σάο Τομέ ε Πρίνσιπε και τα Νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου. Το Μακάου ήταν η τελευταία περιοχή που παρέδωσε η Πορτογαλία στην Κίνα το 1999.
H επίδραση της επανάστασης στη μεγάλη οθόνη
Η επανάσταση των γαρυφάλλων, αναντίρρητα, επέδρασε παγκοσμίως και ανατάραξε τα δεδομένα τόσο της Πορτογαλίας όσο και των άλλων χωρών. Αυτό το μεγάλης σημασίας πολιτικό γεγονός αφύπνισε τους πολίτες και επέδρασε θετικά ώστε να διεκδικούν εκ νέου τα δικαιώματά τους και να κυριαρχούν στην πολιτική ζωή. Πέρα από αυτό όμως, αποτέλεσε και αφορμή για την παραγωγή μιας ταινίας, με τίτλο «Capitães de Abril» (April Captains). Η δημιουργός-σκηνοθέτης-πρωταγωνίστρια της ταινίας, Maria de Medeiros, κατάφερε να μεταφέρει στην ταινία τα πραγματικά γεγονότα που έλαβαν χώρα την 25η Απριλίου του 1974. Βασικοί πρωταγωνιστές της σειράς ήταν οι ηθοποιοί Stefano Accorsi, Maria de Medeiros, Joaquim de Almeida, Frédéric Pierrot, Fele Martínez, Manuel João Vieira.
Η ταινία αποτέλεσε συμπαραγωγή τριών χωρών: της Πορτογαλίας, της Ισπανίας και της Γαλλίας. Ωστόσο, οι συντελεστές της ταινίας αποφάσισαν ότι η φωνή του Όσκαρ στο τηλέφωνο θα ήταν η ίδια η φωνή του Οτέλο Σαράιβα ντε Καρβάλιο, που αποτέλεσε και τον επικεφαλής της επανάστασης. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε να παίξει στη μεγάλη οθόνη τον ρόλο που είχε και στην πραγματικότητα, καταφέρνοντας να είναι το κυρίαρχο πρόσωπο της επανάστασης.
Η σημασία της Επανάστασης των γαρυφάλλων σε παγκόσμιο επίπεδο
Η ημέρα της επανάστασης των γαρυφάλλων είναι για τη χώρα της Πορτογαλίας μια ημέρα υψίστης σημασίας, καθώς οι πολίτες είναι στους δρόμους με γαρύφαλλα και πραγματοποιούν πορείες και εκδηλώσεις, αποδίδοντας τον μέγιστο φόρο τιμής. Η επανάσταση στην Πορτογαλία είχε βαρύτατη σημασία για τα δεδομένα παγκοσμίως, καθώς κατάφερε να μεταδώσει το πανίσχυρο μήνυμα της αλληλεγγύης. Ο λαός μέσα από την ένωσή του απέναντι στο κοινό καλό κατάφερε να ανατρέψει το δικτατορικό καθεστώς. Παράλληλα, η επανάσταση των γαρυφάλλων αποτέλεσε το τρίτο κύμα εκδημοκρατισμού, όπως το ονόμασε ο γνωστός πολιτικός επιστήμονας Σάμιουελ Χάντιγκτον. Έτσι, η επανάσταση στην Πορτογαλία κατάφερε να αφυπνίσει και άλλες χώρες που ήταν σε παρόμοια κατάσταση και να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τη δημιουργία δημοκρατικών κινημάτων.
Ακολουθεί το τρέιλερ της ταινίας:
Πηγές:
Η επανάσταση των γαρυφάλλων, www.wikipedia.org, τελευταία πρόσβαση 23/4/2023
Η επανάσταση των γαρυφάλλων, www.rizospastis.gr, τελευταία πρόσβαση 23/4/2023
Η επανάσταση των γαρυφάλλων, www.tvxs.gr, τελευταία πρόσβαση 23/4/2023
