Η εξέλιξη της μαστογραφίας

Ο καρκίνος του μαστού είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου και η κύρια αιτία θανάτου στις γυναίκες παγκοσμίως. Η έγκαιρη και αποτελεσματική διάγνωση είναι καίριας σημασίας για την επιβίωση και τη μείωση της θνησιμότητας. Η ανάπτυξη της μαστογραφίας έθεσε τα θεμέλια και αποτελεί έως και σήμερα το απαραίτητο διαγνωστικό εργαλείο για άμεση πρόληψη και επέμβαση.

Η πρώτη απεικόνιση ανθρώπινου σώματος με ακτινογραφίες ήταν η απεικόνιση του χεριού της Άννας, γυναίκας του φυσικού Βίλχελμ Κόνραντ Ρέντγκεν. O Ρέντγκεν ανακάλυψε τις ακτίνες Χ το 1895, κάτι που του απέδωσε και το βραβείο Νόμπελ. Χρειάστηκαν όμως αρκετά χρόνια μέχρι να γίνει η πρώτη προσπάθεια απεικόνισης του μαστού.

Η ιστορία της μαστογραφίας ξεκινά το 1913, με τον Γερμανό χειρουργό Albert Salomon, ο οποίος προσπάθησε να δει αν απεικονίζεται ο καρκίνος του μαστού σε μια ακτινογραφία. Πραγματοποίησε 3.000 ακτινογραφίες σε δείγματα μαστών από μαστεκτομές και συνέκρινε τα αποτελέσματά του με αυτά που είχαν προκύψει από βιοψίες. Στην εργασία του με τίτλο “Συνεισφορές στην Παθολογία, στην Κλινική Ιατρική του καρκίνου του μαστού”, ανέφερε την ύπαρξη διαφορετικών τύπων καρκίνου και την εξάπλωση τους στους μασχαλιαίους λεμφαδένες. Παρά της έρευνας του, λόγω του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου πέρασαν πολλά χρόνια ώσπου να συνεχιστούν οι μελέτες.

Το 1930, έγινε η πρώτη προσπάθεια απεικόνισης του καρκίνου του μαστού πριν το χειρουργείο μαστεκτομής. Ο Stafford Warren προσπάθησε να βγάλει τις ακτινογραφίες, τοποθετώντας τις γυναίκες σε πλάγια στάση πάνω στο κρεβάτι και με το ένα χέρι σηκωμένο. Εκτέλεσε την μέθοδό του σε 119 γυναίκες. Ο Warren τόνισε την ανάγκη απεικόνισης και των 2 μαστών,για καλύτερη διάγνωση.

Η τεχνική συμπίεσης μαστών ξεκίνησε από τον ακτινολόγο Raoul Leborgne από την Ουρουγουάη το 1949. Η τεχνική αυτή χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα, με δύο πλάκες να συμπιέζουν τον μαστό της γυναίκας. Ο Lebοrgne ήταν ο πρώτος ακτινολόγος που ασχολήθηκε με την σημασία των μικροασβεστώσεων για τη διάκριση καλόηθων και κακόηθων ασθενειών.

To 1950, η Helen Ingleby, παθολόγος, συσχέτισε τα αποτελέσματα του μαστού με την ηλικία, την εμμηνορροϊκή κατάσταση των γυναικών, σε συνδυασμό με την ακτινολογική απεικόνιση. Μαζί με τον Ghershon-Cohen, ανέλυσαν τις συγγενείς ανωμαλίες του μαστού και τη διακύμανσή του ανάλογα με την ηλικία, την έμμηνο ρύση, την εγκυμοσύνη και τη γαλουχία. Την ίδια χρονιά, ο Robert Egan, ακτινολόγος από το Χιούστον, πρότεινε μια νέα τεχνική με ενισχυτικές πινακίδες και φιλμ για καλύτερη απεικόνιση του μαστού. Από το 1956 ως και το 1959, κατάφεραν να απεικονίσουν 53 μορφές κρυφού καρκίνου σε δείγματα 2000 γυναικών που δεν εμφάνιζαν σύμπτωμα, αλλά ούτε και ψηλαφητό εύρημα. Αυτή ήταν η στιγμή που αποτέλεσε σημαντικό βήμα για την πρόληψη.

Ο Kleinschmidt το 1927 περιέγραψε τη σημαντικότητα της μαστογραφίας στην έγκαιρη ανίχνευση του καρκίνου του μαστού. Παρόμοια εργασία ανέδειξε και ο Walter Vogel το 1932. Το 1963 έως και το 1966, ο γιατρός Philip Strax πραγματοποιεί μια μελέτη για το πόσο μπορεί να συμβάλλει η μαστογραφία στη μείωση της θνησιμότητας. Τα αποτελέσματα της μελέτης του έδειξαν μείωση στα ποσοστά θανάτου κατά το 1/3.

---

Οι εταιρείες των ακτινολογικών μηχανημάτων κρατούσαν απόσταση. Εξαίρεση αποτέλεσε η Siemens, η οποία αποφάσισε να επενδύσει στον νέο τομέα της μαστογραφίας. Ο πρώτος μαστογράφος κυκλοφόρησε στην αγορά το 1960 με την ονομασία Sonographe στο Βέλγιο. Ήταν ακτινολογικό μηχάνημα αποκλειστικά για απεικόνιση μαστού. O Charles Gross ήταν ο πρώτος που ανέπτυξε την πρώτη συσκευή ακτίνων Χ αποκλειστικά για μαστογραφία. Μέχρι το 1970, η Siemens είχε πουλήσει 2000 περίπου μηχανήματα σε όλο τον κοσμο. Έτσι και άλλες εταιρείες ασχολήθηκαν με τον τομέα της μαστογραφίας. Το 1965, ο Charles Gross ανέπτυξε την πρώτη μονάδα αφιερωμένη στη μαστογραφία στο Στρασβούργο της Γαλλίας. O Gross πραγματοποίησε μια μελέτη με την Υπηρεσία της Δημόσιας Υγείας των ΗΠΑ, στην οποία συμμετείχαν 24 ιδρύματα και 1500 ασθενείς. Οι μελέτες του έδειξαν ότι η μαστογραφία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για διαλογή, καθώς μπορούσαν να εντοπιστούν όγκοι που δεν μπορούσαν να ανιχνευθούν με ψηλάφηση. Όμως, μέχρι τότε η μαστογραφία χρησιμοποιούνταν μόνο σε περίπλοκες περιπτώσεις, όπου υπήρχε ασάφεια στην κλινική εξέταση.

Μεταξύ 1986 και 1992, οι ομοσπονδιακές και πολιτειακές κυβερνήσεις των ΗΠΑ θέσπισαν νόμους για αποκλειστική χρήση ειδικού μαστογράφου στα νοσοκομεία για τις μαστογραφίες. Επιπλέον, όρισαν πρότυπα ποιότητας και συχνούς ελέγχους εξοπλισμού. Το 1987 ξεκίνησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση το πρόγραμμα “Η Ευρώπη κατά του Καρκίνου”, και η μαστογραφία γίνεται ευρήτερα γνωστή στο κοινό.

Ακολούθησε μια δεύτερη μεγάλη μελέτη, που έγινε σε 13 πολιτείες. Τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν το 2013, με μείωση θανάτων κατά 43%. Ο Tabar μέχρι και σήμερα θεωρείται από τους μεγαλύτερους ακτινολόγους εξειδικευμένους στην απεικόνιση μαστού, και συνεχίζει να ταξιδεύει σε όλο το κόσμο και να εκπαιδεύει νέους ακτινολόγους.

---

Το 1991, τέθηκε ως προτεραιότητα η δημιουργία της ψηφιακής μαστογραφίας, ύστερα από σύσταση του Εθνικού Συστήματος Υγείας των ΗΠΑ και την γνώμη ειδικών στη διάγνωση του μαστού. Το 2000 εγκρίθηκε από τον FDA και κυκλοφόρησε το πρώτο σύστημα ψηφιακής μαστογραφίας, το Senographe 2000D. Το νέο σύστημα επιτρέπει την αποθήκευση και διαχείριση των μαστογραφιών και την επεξεργασία της εικόνας χωρίς επανάληψη των λήψεων.

Μελέτη της Αμερικανικής Ογκολογικής Εταιρείας το 2009 δηλώνει τη μείωση των θανάτων από καρκίνο μαστού κατά 30% από το 1991 ως τότε.

---

Το 2011 εγκρίθηκε το πρώτο 3D μηχάνημα μαστογραφίας (τομοσύνθεσης), το οποίο είναι καλύτερο κλινικά από την ψηφιακή, καθώς μπορεί να απεικονίσει και τους πυκνούς μαστούς. Η πρώτη τομοσύνθεση έγινε το 2011 στο Κέντρο Μαστού της Μασαχουσέτης.

Η ευαισθητοποίηση του κοινού για τον καρκίνο έκανε μεγάλο βήμα μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Παρότι είχε τονιστεί η σημαντικότητα της έγκαιρης διάγνωσης για τον καρκίνο του μαστού αρκετά χρόνια νωρίτερα, μόλις το 1960 άρχισε να εξαπλώνεται ο ρόλος της μαστογραφίας ως πιθανό εργαλείο προληπτικού ελέγχου. Το 1988, δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα δοκιμής προληπτικού ελέγχου του Μάλμε. Αυτή η μελέτη διεξήχθη σε γυναίκες ηλικίας 43 έως 69 ετών σε δείγμα 21.088 γυναικών. Απέδειξαν μια μείωση της θνητότητας σε ποσοστό 20% σε γυναίκες άνω των 55 ετών.

Αυτά τα κρίσιμα επιτεύγματα οδήγησαν στην ανάγκη κατηγοριοποίησης των βλαβών του μαστού και στη δημιουργία του συστήματος αναφοράς και δεδομένων απεικόνισης μαστού (bi-rads), το 1993, το οποίο έχει πλέον φτάσει στην 5η έκδοσή του. Το bi-rads βελτίωσε την επικοινωνία μεταξύ των χειριστών σχετικά με τις βλάβες των μαστών. Τα ευρήματα απεικόνισης μαστού χωρίζονται σε 7 κατηγορίες, από 0 έως 6. Η κατηγορία 0 υποδεικνύει την απουσία μη φυσιολογικών ευρημάτων και η κατηγορία 6 αντιπροσωπεύει κακοήθεια που έχει αποδειχθεί με βιοψία.

---

“Η ιστορία της μαστογραφίας”, Έλενα Βασιλειάδη-Δρακώτου, 2019. Ανακτήθηκε από: 3dmastografia.gr (τελευταία πρόσβαση 17/10/25)

“Παρουσιάστηκε το πρόγραμμα «Φώφη Γεννηματά» για τον προσυμπτωματικό έλεγχο για τον καρκίνο του μαστού”, ΗΔΙΚΑ. Ανάκτηση από: www.idika.gr (τελευταία πρόσβαση 17/10/2025)

“Μαστογραφία: μια επί μισό αιώνα παρεξηγημένη μέθοδο”, Dr. med, Κωνσταντίνος Πάντζαλης, Ακτινολόγος, 2016. Ανάκτηση από: pantzalis.gr(τελευταία πρόσβαση 17/10/25)

Kalaf JM. Mammography: a history of success and scientific enthusiasm. Radiol Bras. 2014, Ανάκτηση από: pmc.ncbi.nlm.nih.gov (τελευταία πρόσβαση 17/10/2025)

“History of Mammography: Analysis of Breast Imaging Diagnostic Achievements over the Last Century” Luca Nicosia, Giulia Gnocchi, Healthcare 2023, 11(11), 1596; Ανάκτηση από: doi.org (τελευταία προσβαση 17/10/25)