Η 24η Οκτωβρίου του 1929 ή αλλιώς «Μαύρη Πέμπτη» αποτελεί μία ημερομηνία σταθμό στην Παγκόσμια ιστορία. Η «Μαύρη Πέμπτη» σηματοδοτεί το Κραχ στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, και αποτελεί προάγγελο της Παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης που θα ακολουθήσει κυρίως στις ΗΠΑ, ρίχνοντας στην φτώχεια και την εξαθλίωση πάνω από 12 εκατομμύρια ανθρώπους, ενώ παράλληλα η κρίση θα διασχίσει τον Ατλαντικό, επιφέροντας παρόμοιες οικονομικές δυσχέρειες και κρίσεις και στο ευρωπαϊκό τοπίο.
Το οικονομικό πλαίσιο πριν τη «Μαύρη Πέμπτη»
Αμέσως μετά την λήξη του A’ Παγκοσμίου Πολέμου, η παγκόσμια κοινότητα αρχίζει και ανακτά το χαμένο έδαφος και η οικονομική δραστηριότητα αρχίζει και ανακάμπτει με γρήγορο ρυθμό. Τόσο στην Αμερική αλλά και στην Ευρώπη, παρατηρείται έντονα το φαινόμενο της αστικοποίησης, πράγμα που τονίζει την ανάπτυξη του βιομηχανικού τομέα της παραγωγής.
Η μετανάστευση προς τα αστικά κέντρα και η άνθιση της βιομηχανικής παραγωγής, επιφέρει μια πτώση της γεωργικής ενασχόλησης, ενώ παράλληλα ενισχύονται εμπορικές και χρηματοοικονομικές συναλλαγές στο χρηματιστήριο. Η τότε αντίληψη που πλανιόταν πάνω από την Αμερική, προσέγγιζε την ενασχόληση με το χρηματιστήριο, ως μία δραστηριότητα, η οποία δεν γινόταν να καταρρεύσει, και πως όσοι είχαν εμπλοκή με την συγκεκριμένη χρηματοοικονομική ενασχόληση, δεν θα μπορούσαν να χάσουν.
Αυτή την άποψη αντανακλούσε και η συνολική οικονομική δραστηριότητα στο Αμερικάνικο χρηματιστήριο, η οποία από το 1920, μέχρι και το Κραχ την «Μαύρη Πέμπτη» το 1929, είχε σημειώσει άλμα 400%. Από το 1920, όπου και ο Dow Jones βρίσκεται στις 100 περίπου μονάδες, θα φτάσει το 1926 στις 381,87 μονάδες.
Το πρώτο Κραχ του χρηματιστηρίου ως προάγγελος της «Μαύρης Πέμπτης»
Ενώ στην Αμερικανική κοινότητα επικρατεί όπως είδαμε η άποψη της αέναης οικονομικής άνθισης του χρηματιστηρίου, τον Μάρτιο του 1929 θα σημειωθεί ένα πρώτο «ρήγμα» στο χρηματιστήριο. Το συγκεκριμένο ταρακούνημα θα προέλθει, από μία σχετικά ομαδοποιημένη οικονομική δραστηριότητα επενδυτών, οι οποίοι θα αρχίσουν να πωλούν ένα μέρος μετοχών, αποδυναμώνοντας με την ξαφνική τους δράση το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.
Προκειμένου να μειωθούν οι πιθανότητες ενός γενικευμένου Κραχ στο χρηματιστήριο, οι τράπεζες ανακοινώνουν, την τόνωση του χρηματιστηρίου, με αρκετά εκατομμύρια δολάρια, οδηγώντας έτσι, σε ένα σχετικά προσωρινό και «νεκρό» οικονομικό χρονικό διάστημα, όπου έχει παύσει η πτώση του χρηματιστηρίου. Παρότι όμως το πρόβλημα έχει αντιμετωπιστεί έστω και σε προσωρινό επίπεδο, οι κραδασμοί που έχει επιδείξει, βγάζουν στην επιφάνεια πολλές αμφιβολίες σε ότι αφορά πιθανά οικονομικά μελλοντικά προβλήματα.
Μετά το μικρό Κραχ του χρηματιστηρίου, η βιομηχανική παραγωγή δείχνει μια τάση μείωσης, όπως και ο Αμερικανικός κατασκευαστικός τομέας, ενώ παράλληλα, η υπερβολική προφορά χρήματος δημιουργεί πληθωριστικές πιέσεις, και παράλληλα πολλά νοικοκυριά με χρέη, λόγω του οικονομικού ανοίγματος που πραγματοποίησαν.
Η ελεύθερες πτώσεις των χρηματιστηρίων που οδήγησαν στην «Μαύρη Πέμπτη»
Ήδη από τον Σεπτέμβριο του 1929, αρχίζουν και παρατηρούνται συχνότερα «σκαμπανεβάσματα» στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, και απότομες πτώσεις σε ένα καθεστώς μεγάλης μεταβλητότητας. Η αυξημένη μεταβλητότητα, θα επιφέρει ορισμένες απότομες πτώσεις στις τιμές πολλών μετοχών στα μέσα του μήνα, και θα επηρεάσουν το χρηματιστήριο του Λονδίνου, το οποίο και θα καταρρεύσει και με την σειρά του θα τροφοδοτήσει την μείωση τον οικονομικών δραστηριοτήτων από πλευράς Αμερικανών επενδυτών προς το εξωτερικό. Οι αγορές αρχίζουν να χάνουν τις σχετικές ισορροπίες τις οποίες είχαν αρχίσει να βρίσκουν μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και παρατηρούνται έντονες αυξομειώσεις στις τιμές που επικρατούν στο διεθνές εμπόριο.
Η «Μαύρη Πέμπτη» θα ξημερώσει στις 24 Οκτωβρίου το 1929 στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης. Μέσα σε μία μέρα θα σημειωθεί έντονη πτώση της τάξης του 12% στον Dow Jones, που για την εποχή σήμαινε μια απώλεια 14 δις από την αγορά, ποσό που μέχρι το τέλος εκείνης της εβδομάδας έφτασε τα 30 δις, καθώς πολλοί επενδυτές αρχίζουν και ρευστοποιούν μαζικά, φοβούμενοι μια περεταίρω κάμψη στις τιμές των μετοχών.
Για να μπορέσουμε να αντιληφθούμε το οικονομικό μέγεθος που επέφερε το Κραχ την «Μαύρη Πέμπτη» στην Νέα Υόρκη, θα πρέπει να το τονίσουμε πως η συγκεκριμένες απώλειες που αναφέραμε, ήταν σχεδόν δεκαπλάσιες του προϋπολογισμού της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Οι συντονισμένες προσπάθειες της J.P Morgan, της National City Bank και της Chase National Bank με οικονομικές «ενέσεις» των περίπου 250 εκατομμυρίων δολαρίων δεν μπορούν να σταματήσουν την ελεύθερη πτώση του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης.
Οι άμεσες συνέπειες που έφερε η «Μαύρη Πέμπτη»
Ήδη μέσα στο έτος που ακολούθησε, χιλιάδες αποταμιευτικοί λογαριασμοί θα ξεκινήσουν να αδειάζουν, ενώ χιλιάδες επιχειρήσεις θα οδηγηθούν σε πτώχευση, ενώ όσες επιβιώσουν από το οικονομικό κύμα, θα προχωρήσουν σε εκατομμύρια απολύσεις εργαζομένων, ενώ οι οικονομική εξαθλίωση θα οδηγήσει και πολλούς ανθρώπους σε αυτοκτονίες. Ενδεικτικά αξίζει να αναφέρουμε πως πάνω από 14 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν την δουλειά τους μόνο στην Αμερική, ενώ 23.000 άνθρωποι αυτοκτόνησαν μόνο το 1930, και 85.000 επιχειρήσεις πτώχευσαν.
Παράλληλα το Κραχ του 1929 δεν γινόταν να μην επηρεάσει τον τραπεζικό κλάδο. Υπολογίζεται ότι οι καταθέσεις εξαιτίας της κατάρρευσης του χρηματιστηρίου μειώθηκαν κατά 140 δις δολάρια, αποδυναμώνοντας τις κεφαλαιακές επάρκειες των τραπεζών, οι οποίες μειώθηκαν κατά 10.000. Οι μετοχές του χρηματιστηρίου που διακινούνταν, πλέον ήταν σαν να μην άξιζαν το μελάνι στο οποίο γράφτηκαν. Ενδεικτικά αξίζει να τονιστεί πως μέχρι και το 1932, οι μετοχές που διακινούνταν είχαν χάσει πάνω από το 70% της αξίας τους που είχαν πριν το Κραχ.
Για να διαπιστώσουμε το μέγεθος της ζημιάς, την όλη γιγάντωση του φαινομένου του χρηματιστηρίου που αύξησε τον δείκτη του Dow Jones από τις σχεδόν 100, στις 400 μονάδες, ακολούθησε μία μείωση του δείκτη στις 41 μονάδες, δηλαδή τις μισές από ότι πριν ξεκινήσει το «ράλι» των αγορών. Η αμερικάνικη αγορά χρειάστηκε αρκετές δεκαετίες, και πιο συγκεκριμένα το 1954, κατάφερε να «ισοφαρίσει» τα επίπεδα προ «Μαύρης Πέμπτης» στο χρηματιστήριο.
Οι έμμεσες πολιτικές συνέπειες του Κραχ
Αναμφίβολα το Κραχ του χρηματιστηρίου της Νέας Υόρκης την «Μαύρη Πέμπτη» ήταν το έναυσμα μίας γιγάντιας οικονομικής κρίσης που ξεκινάει από το 1930 και διαρκεί μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας, και την αρχή του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Για πάρα πολλούς τα γεγονότα αυτά δεν είναι τόσο ασυσχέτιστα. Βλέπετε, πως η οικονομική εξαθλίωση που βίωσε η γερμανική κοινωνία προερχόταν από το Κραχ αρχικά, και μετέπειτα από την οικονομική κρίση που επέφερε.
Στην Γερμανική κοινωνία, αλλά και όπως σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, επικρατεί υψηλή ανεργία, σε συνδυασμό με μεγάλο πληθωρισμό και ταπεινωμένη αγοραστική δύναμη που γονατίζει και την μεσαία τάξη. Στα σκαλοπάτια της παρατεταμένης φτώχειας και εξαθλίωσης, θα πατήσει η άνοδος του Ναζισμού, ο οποίος θα αποτελέσει και από τις πιο μαύρες σελίδες της ανθρωπότητας.
Δεν είναι τυχαίο, πως οι Ναζί τις ημέρες της «Μαύρης Πέμπτης» διέθεταν μόνο 175.000 μέλη, ενώ μόλις έναν χρόνο αργότερα, ο αριθμός τους αυξήθηκε στις 6.5 εκατομμύρια ψήφους, ενώ τρία χρόνια αργότερα, στην καρδιά της κρίσης που έφερε το Κραχ, θα αριθμήσουν 13,73 εκατομμύρια ψήφους και θα αναλάβουν την εξουσία.
Παρακάτω ακολουθεί σχετικό βίντεο με το Κραχ του 1929.
Για το συγκεκριμένο άρθρο αξιοποιήθηκαν οι παρακάτω πηγές:
Εκείνη η «Μαύρη Πέμπτη» που άλλαξε τον κόσμο, από: www.penna.gr, Τελευταία πρόσβαση 08/10/2021
Κραχ της Γουόλ Στριτ(1929) από el.wikipedia.org, Τελευταία πρόσβαση 08/10/2021
Η άνοδος των φασιστικών κομμάτων, από: www.philenews.com, Τελευταία πρόσβαση 08/10/2021
