Η Μάγκνα Κάρτα (Magna Charta Libertatum) δηλαδή ο Αγγλικός καταστατικός χάρτης δικαιωμάτων και υποχρεώσεων, εκδόθηκε στις 15 Ιουνίου 1215. Αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά έγγραφα που παραχωρήθηκαν ποτέ, στην ιστορία του κράτους δικαίου. Ήταν η πρώτη φορά που έμπαινε φραγή στην βασιλική εξουσία. Η Μάγκνα Κάρτα υποχρέωνε τον βασιλιά Ιωάννη τον Ακτήμονα, να αποκηρύξει κάποια από τα δικαιώματα του και να δεσμεύεται από τους νόμους που θα προστάτευαν τους υπηκόους του, κυρίως από κάθε παράνομη και αδικαιολόγητη κράτηση και φυλάκιση. Μπροστά στην απειλή του εμφυλίου πολέμου, αναγκάστηκε να την υπογράψει. Η Μάγκνα Κάρτα αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο για την θεσμοθέτηση της «Έκκλησης για δικαίωμα» πολύ αργότερα το 1628 και της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στην συνέχεια.
Η θεσμοθέτηση της Μάγκνα Κάρτα
Ο βασιλιάς Ιωάννης της Αγγλίας ή Ιωάννης ο Ακτήμων (1166 – 1216) ήταν ο πέμπτος γιος του Ερρίκου Β΄της Αγγλίας και της Ελεονώρας της Ακουιτανίας. Παρά τις μεγάλες εκτάσεις που κληρονόμησε ο πατέρας του, ο ίδιος στην πρώτη διανομή δεν πήρε τίποτα. Γι’ αυτό και πήρε το προσωνύμιο ο «Ακτήμων». Οι προκάτοχοι του Ιωάννη κυβερνούσαν τυραννικά και αυθαίρετα κάτι που διατήρησε και ο ίδιος κατά την βασιλεία του. Σχετικά με την διοίκηση της χώρας, ήταν πολύ δραστήριος και κατάφερε να ρίξει την εξουσία των τοπικών βαρόνων.
Η Μάγκνα Κάρτα ως ανάχωμα στη βασιλική εξουσία
Η Μάγκνα Κάρτα, απασφάλιζε τη «ρήτρα 61» ή «ρήτρα ασφαλείας» σε περίπτωση ανυπακοής του βασιλιά Ιωάννη. Ένα συμβούλιο που αποτελούνταν από 25 βαρόνους παρακολουθούσαν τον βασιλιά σχετικά με το αν συμμορφωνόταν στο καταστατικό τoυ χάρτη. Αν ο βασιλιάς δεν ακολουθούσε το καταστατικό, εντός 40 ημερών οι βαρόνοι αποκτούσαν το δικαίωμα να καταλάβουν τα κάστρα και τα εδάφη του βασιλείου. Σύμφωνα με τον ιστορικό Γουίλφριντ Γουόρεν, η ρήτρα αυτή αργά ή γρήγορα θα οδηγούσε σε εμφύλιο πόλεμο. Επιπλέον οι βαρόνοι είχαν δημιουργήσει μεταξύ τους κρυφές συμμαχίες και ίντριγκες.
Ιωάννης της Αγγλίας: Ένας σκληρός και αυταρχικός δυνάστης
Ο αρχιδιάκονος του Μπρέκον και ιστορικός, Γεράλδος της Ουαλίας, όταν ρώτησε τον Ερρίκο Β’, τι περιγράφει ο πίνακας στη σάλα του Ουίντσεστερ, εκείνος απάντησε:
«Oι τρεις νεοσσοί είναι οι τρεις γιοι μου που επιθυμούν να με καταδιώξουν ως το θάνατο μου. Ο τέταρτος που παρακολουθεί και δεν μετέχει είναι αυτός που θα μου δώσει το τελειωτικό χτύπημα».
Και όντως, οι τέσσερις γιοι του Ερρίκου Β΄ συνωμότησαν εναντίον του πατέρα τους εκτός από τον Ιωάννη τον Ακτήμονα. Όταν άλλαξε γνώμη ο Ερρίκος Β’, πέθανε από μαρασμό από την πίκρα που είχε πάρει. Ο βασιλιάς Ιωάννης ο Ακτήμων σύμφωνα με τους σύγχρονους ιστορικούς, ήταν ένας έξυπνος άνθρωπος με διοικητικά προσόντα και εμφανή στρατιωτική ηγεσία. Αλλά ήταν σκληρός και αυταρχικός.
Η Μάγκνα Κάρτα ως προστασία για τα δικαιώματα των υπηκόων
Η Μάγκνα Κάρτα, μπορεί να προστάτευε πρώτα από όλα τα δικαιώματα των ευγενών όμως δεν έπαυε να προστατεύει και τα δικαιώματα των πολιτών. Όπως γινόταν εκείνα τα χρόνια, δυστυχώς πρώτοι οι ευγενείς και ο κλήρος διαπραγματεύτηκαν τα δικαιώματα τους. Ο μονάρχης δεν μπορούσε να κάνει πλέον ότι θέλει. Για πρώτη φορά η εκκλησία είχε το δικαίωμα να μην υφίσταται κυβερνητικές αποφάσεις και οι πολίτες να κληρονομούν περιουσία και να προστατεύονται από την αυθαίρετη φορολογία. Οι χήρες που είχαν περιουσιακά στοιχεία στην κατοχή τους, είχαν το δικαίωμα να μην ξαναπαντρευτούν. Η δωροδοκία και οι παραβάσεις καθήκοντος από τους ανώτερους αξιωματούχους, ήταν πράξεις ποινικά κολάσιμες.
Θεμέλιος λίθος για μελλοντικές διατάξεις
Η Μάγκνα Κάρτα αποτέλεσε τον θεμέλιο λίθο για την θεσμοθέτηση της «Έκκλησης για δικαίωμα» το 1628. Η Έκκληση για δικαίωμα που δημιουργήθηκε από τον Σερ Έντουαρντ Κόουκ, στηριζόταν και σε προηγούμενους καταστατικούς χάρτες και αποτελούνταν από τέσσερις αρχές: 1. Χωρίς την συναίνεση του Κοινοβουλίου καμία επιβολή φόρου 2. Χωρίς αποδείξεις κανένας δεν μπορεί να φυλακιστεί 3. Κανένας στρατιώτης δεν μπορεί να στρατωνίζεται από πολίτη και 4. Εν καιρώ ειρήνης ο στρατιωτικός νόμος δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί.
Ο νόμος «Habeas corpus and subjiciendym» (1679) δηλαδή η δικαστική πράξη που προστατεύει τον πολίτη από παράνομη κράτηση και δίκη, στηρίχτηκε στις αρχές της Μάγκνα Κάρτα. Habeas corpus σήμαινε: Μπορείς να έχεις, να συλλάβεις έναν άνθρωπο για να τον υποβάλεις σε εξέταση. Έτσι καμία κυβέρνηση δεν μπορούσε να φυλακίσει κάποιον μυστικά. Κάθε σύλληψη θα πρέπει να γίνεται δημόσια. Ο νόμος απαιτεί να παραπεμφθεί ο φυλακισμένος ενώπιον του δικαστηρίου και να αποδειχθεί πως ο αυτός που τον κατακρατά έχει την νόμιμη εξουσία για μια τέτοια πράξη και κατά συνέπεια να δικαστεί ο κρατούμενος. Το αίτημα μπορεί να το υποβάλει ο φυλακισμένος ή το πρόσωπο που ενεργεί για λογαριασμό του φυλακισμένου.
Η Μάγκνα Κάρτα σήμερα στο Αγγλικό δίκαιο
Σήμερα τρεις από τις ρήτρες της Μάγκνα κάρτα παραμένουν σε ισχύ στο καταστατικό του Αγγλικού δικαίου της Αγγλίας και της Ουαλίας. Αυτές συνδέονται 1. Με την ελευθερία της Αγγλικής εκκλησίας, 2. Τις αρχαίες ελευθερίες του Λονδίνου και 3. Προστασία για τους οφειλέτες. Ο οφειλέτης εφόσον έχει άλλα μέσα για να πληρώσει δεν μπορεί να κατασχεθεί η γη του.
Οι 63 προτάσεις – ρήτρες.
Στο κείμενο που ακολουθεί θα αναφέρουμε τις πιο εξεζητημένες:
1.Κανένας άνδρας δεν θα μπορεί να συλληφθεί ή να φυλακιστεί με την κατάθεση μιας γυναίκας. Μόνη εξαίρεση αν αφορούσε τον θάνατο του συζύγου της. 2.Εκείνοι που είχαν επαναστατήσει εναντίον του βασιλιά συγχωρούνταν! 3. Αν μια χήρα δεν επιθυμούσε να ξαναπαντρευτεί και εφόσον είχε περιουσία, είχε αυτό το δικαίωμα. Το βασιλικό βέτο ίσχυε για τους γάμους. 4.Οι αξιωματούχοι του βασιλιά δεν μπορούσαν να αγοράσουν άλογα ή καροτσάκια χωρίς την συγκατάθεση του ιδιοκτήτη. Επιπλέον δεν μπορούσαν να απαιτήσουν και ξυλεία χωρίς την συγκατάθεση του. 5.Πρόβλεπε την απομάκρυνση όλων των ψαριών από τα ποτάμια. 6.Ο χάρτης δέσμευε τον βασιλιά Ιωάννη και τους κληρονόμους του!
-
Πηγή εικόνας: https://news.harvard.edu/
Η Μάγκνα Κάρτα ως προάγγελος της Οικουμενικής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων
Ως επίλογο πρέπει να τονίσουμε ξανά την σημαντικότητα της Μάγκνα Κάρτα. Δεν διασφάλισε απλά την προστασία του πολίτη – υπηκόου αλλά αποτέλεσε και προάγγελος της Αναφοράς του δικαίου 1628, της Διακήρυξης των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων του 1791, της Διακήρυξης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη (1789) και της Ευρωπαϊκης Σύμβασης για τα δικαιώματα του Ανθρώπου 1953.
Παρακάτω ακολουθεί βίντεο σχετικό με τη Μάγκνα Κάρτα.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Μια Σύντομη Ιστορία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων – Η Μάγκνα Κάρτα (1215). Ανακτήθηκε από https://gr.humanrights.com. Τελευταία πρόσβαση στις 4/7/2021.
Magna Carta. Ανακτήθηκε από https://en.wikipedia.org/. Τελευταία πρόσβαση στις 4/7/2021.
Stenton D. Magna Carta England [1215]. Ανακτήθηκε από https://www.britannica.com/. Τελευταία πρόσβαση στις 4/7/2021.
Magna Carta. Ανακτήθηκε από https://www.parliament.uk/. Τελευταία πρόσβαση στις 4/7/2021.
