Χρόνο με τον χρόνο τα στατιστικά των καπνιστών σε διεθνές επίπεδο φαίνεται να ακολουθούν αύξουσα πορεία. Στην Ελλάδα, παρά την αξιοσημείωτη μείωση του ποσοστού των καπνιστών, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, το ποσοστό των καπνιστών ανέρχεται στο 37%, κατατάσσοντας την στην πρώτη θέση με το μεγαλύτερο ποσοστό καπνιστών στην Ευρώπη.
Το μεγαλύτερο μέρος των επιπτώσεων που προκαλεί το κάπνισμα είναι γνωστό στην πλειοψηφία των πολιτών εκσυγχρονισμένων κρατών. Επιστήμονες, κατά την διάρκεια των χρόνων, εξετάζουν και επισημαίνουν την βλαβερή επίδραση του καπνίσματος τόσο για την υγεία του ατόμου όσο και για την δημόσια υγεία.
Ένας τέτοιος επιστήμονας ήταν και ο πρωτοπόρος Ρίτσαρντ Ντολ, ο πιο σπουδαίος επιδημιολόγος του 20ου αιώνα που, με την ενδελεχή έρευνα του, κατάφερε να αποδείξει για πρώτη φορά την σύνδεση του καρκίνου του πνεύμονα με το κάπνισμα.
Η πορεία του Ρίτσαρντ Ντολ
Γεννήθηκε σε μια περιοχή στα προάστια του Λονδίνου στις 28 Οκτωβρίου του 1912. Θα σπουδάσει Ιατρική, όπως ο πατέρας του, και θα εργαστεί στο Υγειονομικό Σώμα του Βρετανικού Στρατού, σε ένα πλωτό νοσοκομείο, κατά την διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Αργότερα, θα εργαστεί στο Συμβούλιο Ιατρικών Ερευνών και θα γίνει καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ενώ παράλληλα θα διατηρήσει τις βαθιά σοσιαλιστικές ιδέες του, προσδιορίζοντας μάλιστα τον εαυτό του ως «δημοκράτη σοσιαλιστή». Η ενασχόληση του εκείνο το διάστημα με την επιστήμη της επιδημιολογίας θα του επιτρέψει να ασχοληθεί με ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων υγείας, όπως το AIDS κ.α.
Την πορεία του, όμως, θα στιγματίσει για πάντα το καταιγιστικό πόρισμα του για τον καρκίνο του πνεύμονα ως συνέπεια του καπνίσματος. Σε μια περίοδο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν τα ποσοστά των ανθρώπων με καρκίνο του πνεύμονα στην Βρετανία είχαν λάβει τρομακτικές διαστάσεις, ο Ρίτσαρντ Ντολ, παρά το γεγονός πως απέδιδε αρχικά τα ποσοστά αυτά στην ασφαλτόστρωση των δρόμων και τις καρκινογόνες ενέργειες της πίσσας, θα δημοσιεύσει τελικά, την μελέτη του για την σύνδεση του καρκίνου με το κάπνισμα. Η έρευνα αυτή όχι μόνο θα θεωρηθεί πρωτοποριακή για την ιατρική κοινότητα, αλλά θα καταφέρει να δώσει επιστημονικά αποδεδειγμένες απαντήσεις για την κατάσταση της υγείας πολλών εκατομμυρίων ανθρώπων.
Τα χρόνια της έρευνας
Η αύξηση στα ποσοστά θανάτων στην Βρετανία, εξαιτίας της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου, ιδιαίτερα κατά το διάστημα 1922-1947 και ιδιαίτερα του ανδρικού πληθυσμού, προκάλεσε ισχυρούς προβληματισμούς στους επιστήμονες της εποχής για την προέλευση της ασθένειας. Οι υποψίες θα αφορούν κυρίως στην ατμοσφαιρική ρύπανση, που διαφαινόταν σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη, στην ασφαλτόστρωση των δρόμων και γενικά στην μόλυνση με την οποία έρχονταν σε επαφή οι άνθρωποι της εποχής.
Το 1947 το Ιατρικό Ερευνητικό Συμβούλιο της Βρετανίας λαμβάνει μια ριψοκίνδυνη απόφαση και αναθέτει στον Ρίτσαρντ Ντολ και τον συνεργάτη-μέντορα του, Όστιν Μπράντφορντ Χιλ, την έρευνα για την σχέση του καπνίσματος με τον καρκίνο. Το έργο των δύο αυτών διακεκριμένων επιστημόνων αποδεικνύεται ιδιαίτερα απαιτητικό, καθώς χρειάζεται να ανακαλύψουν καινούργιες μεθοδολογίες και τρόπους έρευνας – δεν ήταν άλλωστε δυνατόν να θέσουν σε πειραματικό στάδιο ανθρώπους που θα κάπνιζαν για πέντε χρόνια προκειμένου να εξετάσουν τον καπνό και της επιπτώσεις του στον ανθρώπινο οργανισμό.
Έτσι, η έρευνα τους θα ξεκινήσει από τα νοσοκομεία του Λονδίνου: οι δύο συνεργάτες θα εντοπίσουν 1.400 ασθενείς, από τους οποίους οι μισοί θα πάσχουν από καρκίνο του πνεύμονα και οι υπόλοιποι από άλλες νόσους, και θα τους θέσουν μια πληθώρα ερωτήσεων. Οι ερωτήσεις αφορούν την προσωπική τους ζωή, το ιατρικό τους ιστορικό, την καθημερινότητα τους, την κοινωνική τους συμπεριφορά, τις συνήθειες τους, την διατροφή τους και γενικότερα οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να φωτίσει την διαφορά μεταξύ των της ομάδας ελέγχου των καρκινοπαθών από αυτής των μη.
Παρ’ όλα αυτά, ο Ρίτσαρντ Ντολ εξακολοθούσε να υπερασπίζεται την θεωρία του για την πίσσα των ασφαλτοστρωμένων δρόμων ως αιτία για την έξαρση του καρκίνου του πνεύμονα, ενώ συμπτωματικά, όπως θα δηλώσει αργότερα και ο ίδιος, σταματάει το κάπνισμα στα 2/3 της έρευνας. Τον Σεπτέμβριο του 1950, θα δημοσιεύσουν τα πρώτα στάδια της έρευνας τους στην ιατρική επιθεώρηση British Medical Journal. Η επιδημιολογική αυτή έρευνα, ναι μεν αποδείκνυε ότι οι καπνιστές έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν καρκίνο του πνεύμονα από τους μη καπνιστές, καθώς και ότι ο αριθμός τον τσιγάρων διαδραμάτιζε επίσης σημαντικό ρόλο, αλλά άφηνε στατιστικά περιθώρια αμφισβήτησης
Σε μια νέα μελέτη, σε ένα, υποθετικά, δεύτερο στάδιο της έρευνας, οι δύο επιστήμονες, θα στρέψουν το κέντρο της προσοχής τους στους γιατρούς, παίρνοντας συνέντευξη από περισσότερους από 300.000 γιατρούς από κάθε περιοχή της Μ. Βρετανίας. Η συνέντευξη είχε ως βασικό σκελετό το ερώτημα για το αν και πόσο κάπνιζαν, περιμένοντας τελικά να εξακριβώσουν ποιος από τους γιατρούς θα πέθαινε πρώτος και από τι. Από το 1954, η έρευνα τους θα αρχίσει επιτέλους να θεμελιώνει την αδιαπραγμάτευτη αξιοπιστία της: 36 από τους καπνιστές βρετανούς γιατρούς της μελέτης, πέθαναν από καρκίνο του πνεύμονα και, μάλιστα, ο θάνατος τους συνδέθηκε άμεσα και με την συχνότητα του καπνίσματος.
Η έρευνα θα καταφέρει τελικά να εξακριβώσει την συσχέτιση του καπνίσματος με τον καρκίνο του πνεύμονα, σοκάροντας την ιατρική κοινότητα και παρακινώντας όλο και περισσότερους μελετητές να ασχοληθούν με το φαινόμενο.
Η νέα εποχή
Το 1957 η έγκριτη επιθεώρηση του British Medical Journal, καθώς και το Ιατρικό Ερευνητικό Συμβούλιο της Βρετανίας διακηρύσσουν τα επιδημιολογικά πορίσματα των δύο επιστημόνων αδιαμφισβήτητης εγκυρότητας. Η άμεση και έντονη δράση του Ρίτσαρντ Ντολ κατά του καπνίσματος ενίσχυσε σε μεγάλο βαθμό τα αντικαπνιστικά κινήματα. Έλαβε τιμητικές διακρίσεις, αναρίθμητα βραβεία και το 1971 χρίστηκε «σερ» από την βασίλισσα Ελισάβετ.
Μπορεί, όμως, ο Ντολ να είχε καταφέρει να αποκτήσει ιδιαίτερα τιμητικούς τίτλους για την προσφορά του στην ανθρωπότητα, όμως δεν επαναπαύθηκε στιγμή σε αυτό. Παρά τις έντονες, και πολλές φορές παράνομες αντιδράσεις της βιομηχανίας του καπνού, όχι μόνο κατέθετε ως μάρτυρας κατηγορίας σε δίκες κατά τους, αλλά και παρακινούσε τις κυβερνήσεις να απαγορεύσουν την διακίνηση διαφημίσεων που προωθούσαν τα τσιγάρα. Όπως σημειώνει και ο ίδιος: «Το γεγονός ότι τόσες πολλές παθήσεις -σοβαρότερες και μικρότερες- συνδέονται με το κάπνισμα είναι ένα από τα πλέον αξιοσημείωτα ιατρικά ευρήματα του αιώνα μας».
Η δράση του στον τομέα της ιατρικής δεν σταματά για πολλά ακόμα χρόνια. Αναλαμβάνει ως πρόεδρος σε προπαρασκευαστικά συμβούλια, όπως για παράδειγμα στη Διεθνή Εταιρία Έρευνας του Καρκίνου, το 2002, όπου θα συστήσει για πρώτη φορά συμβούλιο για τις επιπτώσεις του παθητικού καπνίσματος. Το 2004 μάλιστα, δημοσιεύει μια έρευνα η οποία παρουσιάζει πως οι μισοί από τους ανθρώπους που αρχίζουν το κάπνισμα σε νεαρή ηλικία συνήθως πέφτουν ευκολότερα και θύματα της ασθένειας.
Κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, θα ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, θα γράψει πολύ και θα δώσει πολλές ομιλίες, με σκοπό να εμπνεύσει τους νέους ερευνητές ως μέντορας. Ακόμα και μερικές βδομάδες πριν από τον θάνατό του, θα συνεχίσει να πηγαίνει καθημερινά στη Μονάδα Επιδημιολογίας Καρκίνου.
Η διαχρονικότητα των ερευνών του, το οξυδερκές και ακούραστο πνεύμα του, καθώς και το επιστημονικό ήθος του, θα τον θέσουν, στα μάτια πολλών ανθρώπων, ως άξιο υποψήφιο για βραβείο Νόμπελ – ένα βραβείο που τελικά δεν θα του δοθεί ποτέ.
Ο Ρίτσαρντ Ντολ πέθανε στις 24 Ιουλίου το 2005, 4 χρόνια μετά την αγαπημένη του αφήνοντας πίσω του μια σπουδαία παρακαταθήκη σε πολλούς τομείς της ιατρικής επιστήμης και κατ’ επέκταση στην εξέλιξη της ίδιας της ανθρωπότητας.
Ακολουθεί βίντεο – αφιέρωμα στον σπουδαίο επιδημιολόγο:
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Ρίτσαρντ Ντολ, ανακτήθηκε από https://www.sansimera.gr/biographies/137, τελευταία πρόσβαση 22/7/19
Ρίτσαρντ Ντολ: O καπνιστής γιατρός που πάλεψε με το κατεστημένο για να πείσει ότι το τσιγάρο προκαλεί καρκίνο, ανακτήθηκε από http://www.se-skepseis.gr/archives/112800, τελευταία πρόσβαση 22/7/19
Στο 37% το ποσοστό καπνιστών στην Ελλάδα – Το υψηλότερο στην Ευρώπη, ανακτήθηκε από https://www.healthpharma.gr/epistimonika/sto-37-to-pososto-kapniston-stin-ellada-to-ypsilotero-stin-eyropi/, τελευταία πρόσβαση 22/7/19
