Ο Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος υπήρξε δεσπόζουσα μορφή της Γαλλικής Επανάστασης και επικεφαλής της περιόδου της Τρομοκρατίας. Ηγήθηκε της επανάστασης και άλλαξε την όψη της Γαλλίας, ενώ αναδιαμόρφωσε την κοινωνία και επέβαλλε ένα αιματηρό και τυραννικό σύστημα για να εξασφαλίσει την επιτυχία της. Αυτός και οι Ιακωβίνοι συνεργάτες του επιδίωκαν να εγκαθιδρύσουν ένα καθεστώς ρεπουμπλικανικής «αρετής». Οι άνθρωποι του γαλλικού έθνους παροτρύνονταν να ταυτιστούν με το ρεπουμπλικανικό έθνος ως ενσάρκωση του καλύτερου εαυτού τους. Ο Ροβεσπιέρος ήταν οπαδός της γενικής και ισότιμης παιδείας όλου του λαού, ενώ κατηγορούσε την πλουτοκρατία για υπερβολικό πλουτισμό και προειδοποιούσε το λαό για τον κίνδυνο να μην προσχωρήσει η επανάσταση υπό το βάρος των συμφερόντων των πλουσίων.
Ο Ροβεσπιέρος και τα δύσκολα παιδικά χρόνια
Ο Ροβεσπιέρος είδε το φως της ζωής στις 6 Μαΐου του 1758. Γεννήθηκε στο Αρράς στη Βόρεια Γαλλία και έζησε δύσκολα παιδικά χρόνια, λόγω του χαμού της μητέρας του και της εγκατάλειψης από τον πατέρα του. Ο πατέρας του ήταν ένας όχι και τόσο πετυχημένος δικηγόρος, με αποτέλεσμα η οικογένεια να μην έχει πολλά χρήματα. Ο Ροβεσπιέρος γνώριζε πολύ καλά πώς είναι να είσαι φτωχός. Η μητέρα του απεβίωσε στη γέννα του πέμπτου παιδιού, όταν ο Ροβεσπιέρος ήταν μόλις 6 ετών, ενώ λίγο αργότερα ο πατέρας του εγκατέλειψε αυτόν και τα αδέρφια του, φεύγοντας στο εξωτερικό.
Ουσιαστικά, ο Ροβεσπιέρος μεγάλωσε χωρίς οικογένεια. Αυτός και τα αδέρφια του ανατράφηκαν δίπλα στις θείες τους και στον παππού τους. Σύμφωνα με την αδερφή του, την Σαρλότ, ο Μαξιμιλιανός, μετά το θάνατο της μητέρας τους, ξεκίνησε να δείχνει σημάδια ψυχικής αστάθειας και εμφάνιζε χαρακτηριστικά επιπολαιότητας, ταραχής και ανασφάλειας, ενώ ήταν τελείως διαφορετικός από τα άλλα παιδιά της ηλικίας του. Ωστόσο, όταν διαπίστωσε πως αυτός ήταν πλέον ο αρχηγός της οικογένειας, όντας και ο μεγαλύτερος από τα αδέρφια του, έγινε υπεύθυνος και ωρίμασε απότομα. Το δεδομένο είναι πως ολόκληρή του η ζωή στιγματίστηκε, αισθανόμενος την ενοχή και τον άχθο του πατέρα του σε συνδυασμό με το θάνατο της μητέρας του. Αυτά πιθανόν να αντικατοπτρίζουν και την εκδημία των παιδικών του χρόνων.
Μόρφωση και σπουδές
Από νεαρή ηλικία ο Ροβεσπιέρος έδειξε πως είναι οξυδερκής και φιλομαθής. Σε ηλικία μόλις 11 ετών κέρδισε μια υποτροφία για να σπουδάσει νομικά στο Κολέγιο του Λουδοβίκου του Μεγάλου ( College Louis-le-Grand) στο Παρίσι. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του, μελέτησε και επηρεάστηκε σε εξαιρετικά μεγάλο βαθμό από τα έργα και τις ιδέες του Ρουσσώ, που διαμόρφωσαν το χαρακτήρα του και την πολιτική του δράση -ή καλύτερα τα πολιτικά του πιστεύω- αργότερα. Στα 23 του τελείωσε τις σπουδές του και άρχισε να ασκεί το επάγγελμα του δικηγόρου, όπως ο παππούς του και ο πατέρας του.
Η άνοδος του Ροβεσπιέρου στην εξουσία και στο τιμόνι της γαλλικής επανάστασης
Μόλις ξέσπασε η Γαλλική Επανάσταση στις 14 Ιουλίου του 1789, ο Ροβεσπιέρος αναδείχθηκε ένας από τους αδιαμφισβήτητους ηγέτες της, συμμετέχοντας στην πολιτική παράταξη των «Ιακωβίνων», που απετελείτο από τα πιο ριζοσπαστικά στοιχεία της ανερχόμενης αστικής τάξης. Τα πρώτα χρόνια της επανάστασης την εξουσία ασκούσαν οι «Γιρονδίνοι», τα συντηρητικά στοιχεία των επαναστατών και ο Ροβεσπιέρος βρέθηκε απέναντί τους, καταγγέλλοντας όσα αντιλαϊκά και αντιδημοκρατικά μέσα προωθούσαν. Η ευκαιρία για τους «Ιακωβίνους» και τον Ροβεσπιέρο να αρπάξουν την εξουσία δόθηκε το 1793, μετά τον ατυχή πόλεμο της Γαλλίας κατά της Αγγλίας, Ολλανδίας και Ισπανίας και την απόπειρα εσχάτης προδοσίας του στρατηγού Ντιμουριέ. Οι ηγέτες των «Γιρονδίνων» δικάστηκαν και τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς οδηγήθηκαν στη λαιμητόμο. Τότε αρχίζει η περίοδος κυριαρχίας των Ιακωβίνων και του Ροβεσπιέρου.
Ο θάνατος του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ’ της Γαλλίας
Όταν ο Λουδοβίκος μαζί με την Αντουανέτα επιχείρησαν, χωρίς επιτυχία, να διαφύγουν από τη Γαλλία, ο Ροβεσπιέρος σε μια παθιασμένη του ομιλία τόνισε πως οι μεγαλύτεροι εχθροί του έθνους δεν ήταν οι Αυστριακοί, που απειλούσαν με πόλεμο, αλλά οι αντεπαναστάτες, όσοι ήθελαν να δουν την επανάσταση να πεθαίνει. Και ο Βασιλιάς ανήκε σε αυτούς. Ο Ροβεσπιέρος είπε χαρακτηριστικά «ο Βασιλιάς πρέπει να πεθάνει, ώστε να ζήσει η Γαλλία». Ο Λουδοβίκος καρατομήθηκε στις 21 Ιανουαρίου του 1793. Ο Ροβεσπιέρος δεν παραβρέθηκε στην εκτέλεση.
Ο Ροβεσπιέρος και η Βασιλεία της Τρομοκρατίας
Στις 17 Σεπτεμβρίου του 1793 ο Ροβεσπιέρος εφάρμοσε νόμους που επέβαλλαν το θάνατο οποιουδήποτε ήταν ύποπτος για υποστήριξη της τυραννίας. Είχε ορίσει το φόβο και την τρομοκρατία ως επίσημη τακτική της κυβέρνησης προκειμένου να προστατέψει την επανάσταση από τους εχθρούς της. Είναι μια περίοδος βίαιης καταστολής, όπου οι επαναστάτες αναστέλλουν την ισχύ του Συντάγματος και όλων των δικαιωμάτων που αυτό εγγυάται. Όσοι θεωρούνται ύποπτοι αντεπαναστατικής δραστηριότητας δικάζονται με συνοπτικές διαδικασίες και στέλνονται στη λαιμητόμο. Χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν, επειδή υπήρχαν υποψίες ότι οργάνωναν εγκλήματα κατά της ελευθερίας και της επανάστασης. Εάν κάποιος δεν συμπαθούσε τον γείτονα του (ίσως, για παράδειγμα, επειδή έκανε πολλή φασαρία ή επειδή υπήρχαν διαμάχες για κάποια εκατοστά ιδιοκτησίας) θα μπορούσε πολύ εύκολα να τον καταγγείλει ως εχθρό της επανάστασης, βάζοντας τον σε τεράστιους μπελάδες ή ακόμα και οδηγώντας τον σε θάνατο. Επιπροσθέτως, κάποιος θα μπορούσε να συλληφθεί ακόμη κι αν έκανε κάποιο σχόλιο για την ακρίβεια των τροφίμων ή ακόμη κι αν δεν έδειχνε αρκετά ενθουσιασμένος με τις επιτυχίες της επανάστασης.
Ένα από τα πολλά θύματα που πιάστηκαν στον ιστό της Τρομοκρατίας του Ροβεσπιέρου ήταν και η Μαρία Αντουανέτα, η οποία μετά από δίκη καταδικάστηκε σε θάνατο στην γκιλοτίνα, λόγω σπατάλης δημόσιου χρήματος. Την ίδια τύχη είχαν και οι πρώην αντίπαλοι του Ροβεσπιέρου στην Εθνοσυνέλευση, οι Γιρονδίνοι. Ο Ροβεσπιέρος είχε μεταμορφωθεί σε οιωνεί δικτάτορα ή, για την ακρίβεια, σε παρανοϊκό ολιγάρχη. Κατάφερε πράγματι να σώσει την επανάσταση και πολλές καταστάσεις βελτιώθηκαν, όπως για παράδειγμα η ποσότητα και η ποιότητα των τροφίμων, αλλά μεγάλη ανάσα δόθηκε και με την επικράτηση της γαλλικής δημοκρατίας στη μάχη του Φλερύς(1794). Έτσι, πολλοί σύμμαχοι του Ροβεσπιέρου, όπως ο Δαντόν, κορυφαίος ρήτορας της εποχής και επίσης ηγετική φιγούρα της γαλλικής επανάστασης, του πρότειναν να αμβλύνουν τα βίαια μέτρα, διότι υπήρχε ο κίνδυνος να ξεσπάσει εμφύλιος πόλεμος. Ωστόσο, ο Ροβεσπιέρος καταδίκασε τον Δαντόν και όσους τον ακολουθούσαν σε θάνατο, κατηγορώντας τον για διαφθορά και προδοσία.
Να τιμωρείς τους εχθρούς είναι καλοσύνη. Να τους συγχωρείς, όμως, είναι βαρβαρότητα.
Όλοι αυτοί οι θάνατοι και τα όλο και πιο βάρβαρα και παρανοϊκά μέτρα οδήγησαν το λαό της Γαλλίας στην καλλιέργεια μιας άρνησης της δεσποτείας του Ροβεσπιέρου, καθώς και στην πεποίθηση ότι είχε αρχίσει να «τα χάνει». Η εμφύτευση αυτής της πεποίθησης στη σκέψη των ανθρώπων του γαλλικού έθνους εμφανίστηκε όταν ο Ροβεσπιέρος επιχείρησε να αντικαταστήσει τον παλιό καθολικό θεό με ένα νέο: τη θεά της λογικής και της αρετής, το Ανώτατο Όν, όπως την ονόμασε. Και υποστήριξε αυτή τη λατρεία του Ανώτατου Όντος, προσφέροντας την παρακάτω εικόνα στο Παρίσι, όπου παρατηρούμε ένα βουνό να έχει στηθεί στο κέντρο της πόλης με τους ανθρώπους να χορεύουν και να ψάλλουν και από την κορφή του βουνού να αναδύεται ο Ροβεσπιέρος, φορώντας τήβεννο.
Εκ παραλλήλου, καταργήθηκε μέχρι και το χριστιανικό ημερολόγιο. Για τη χρονολόγηση δεν λαμβάνεται πλέον ως αφετηρία η γέννηση του Χριστού, αλλά ο Σεπτέμβριος του 1792, όταν και ανατράπηκε η μοναρχία. Οι μήνες αλλάξανε ονόματα και διαιρέθηκαν σε τρείς εβδομάδες των δέκα ημερών. Αυτό το ημερολόγιο σχεδιάστηκε σαν ένα επαναστατικό όπλο κατά του χριστιανισμού και της χριστιανικής πίστης.
Ο στόχος της περιόδου της Τρομοκρατίας ήταν να προκαλέσει φόβο στην καρδιά των εχθρών της δημοκρατίας. Το παράδοξο με τον Ροβεσπιέρο είναι πως αρχικά ήταν πολέμιος της θανατικής ποινής, αλλά τελικά κατέληξε να γίνει υπέρμαχος της τρομοκρατίας και της γκιλοτίνας.
Η πτώση και ο θάνατος του Ροβεσπιέρου
Η πτώση του Ροβεσπιέρου ξεκίνησε έπειτα από ένα μεγάλο λάθος τακτικής, συνοδευόμενο φυσικά από μια δόση παράνοιας. Ειδικότερα, έβγαλε έναν απειλητικό λόγο στη Συμβατική Εθνοσυνέλευση, λέγοντας πως διαθέτει στην κατοχή του μια λίστα με ονόματα εχθρών, εκ των οποίων πολλοί βρίσκονταν στην ίδια την Εθνοσυνέλευση. Έτσι, τα μέλη της Συμβατικής, φοβούμενοι μήπως ήταν το δικό τους όνομα στη λίστα, αποφάσισαν να στείλουν στην γκιλοτίνα τον ίδιο τον Ροβεσπιέρο. Καταδικασμένος σε θάνατο σε κοινή θέα με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που καταδίκασε χιλιάδες άτομα, δηλαδή στη λαιμητόμο, ο Ροβεσπιέρος προσπάθησε να αυτοκτονήσει, χωρίς όμως επιτυχία. Ωστόσο, κάποιοι ιστορικοί διαφωνούν με αυτή την εκδοχή και υποστηρίζουν πως ο Ροβεσπιέρος δεν προσπάθησε να αυτοκτονήσει, αλλά πυροβολήθηκε από φρουρό που προσπαθούσε να τον συλλάβει. Όπως και να έχει, αντί η σφαίρα να τον σκοτώσει ακαριαία, του έκανε θρύψαλλα το σαγόνι, προκαλώντας του αφόρητο πόνο μέχρι και την εκτέλεσή του.
Στις 28 Ιουλίου ήρθε αντιμέτωπος με την γκιλοτίνα και τον δήμιο. Ο τελευταίος του έβγαλε τον επίδεσμο που συγκρατούσε το θρυμματισμένο και διαλυμένο του σαγόνι, κάτι που έκανε τον Ροβεσπιέρο να ουρλιάξει από τον πόνο. Λίγο πριν πέσει η κοφτερή λεπίδα συνέχισε να ουρλιάζει, μέχρι που τελικά ο δήμιος απελευθέρωσε το σχοινί και η γκιλοτίνα αφαίρεσε τη ζωή του Ροβεσπιέρου, ο οποίος υπήρξε το τελευταίο θύμα του τερατώδους κόσμου που ο ίδιος είχε φτιάξει με θεμέλια την παράνοια και τον τρόμο για χάρη ενός δημοκρατικού, ειρηνικού και ρεπουμπλικανικού ιδεώδους. Ένας από τους κορυφαίους ρήτορες της ιστορίας που συνέταξε και εκφώνησε σχεδόν 1.000 λόγους είχε πλέον σιγάσει.
Στα παρακάτω βίντεο παρακολουθούμε ένα ντοκιμαντέρ της Γαλλικής επανάστασης και της Τρομοκρατίας του Ροβεσπιέρου.
Πηγές
- https://www.sansimera.gr/biographies/136
- https://www.historytoday.com/archive/birth-robespierre
- https://www.rovespieros.gr/adiafthoros-260-xronia/
