Σαλβαδόρ Νταλί: «Πού είναι το ρολόι μου;»

Ποιος άραγε δεν γνωρίζει τον Σαλβαδόρ Νταλί; Οι ιδιαίτεροι πίνακές του και η εκκεντρική εμφάνισή του συνοδεύουν μέχρι και σήμερα το όνομα του ζωγράφου που αποτέλεσε την τομή του Σουρρεαλισμού. Ή για να το θέσουμε ακόμα καλύτερα, ήταν η προσωποποίηση του Σουρρεαλισμού. Τα έργα του, κατά πολύ απομακρυσμένα από την νεοκλασσική έννοια της τέχνης, φαίνονται αποσπασματικά ή και ατελή. Και είναι ατελή, αφού και ο ίδιος αμφισβητούσε την ύπραξη της τελειότητας, λέγοντας:

«Μην φοβάστε την τελειότητα, Δεν θα την πετύχετε ποτέ».

Τα πρώτα βήματα μιας αμφιλεγόμενης προσωπικότητας

Ο Σαλβαδόρ Νταλί (Salvador Felipe Jacinto Dalí i Domènech) γεννιέται τις 11 Μαΐου το 1904, στη καταλανική πόλη Φιγέρες, ως γόνος μίας αρκετά ευκατάστατης οικογένειας. Αν και από ιδιαίτερα μικρή ηλικία ο ίδιος έδειξε τη κλίση του στις τέχνες, και κυρίως τη ζωγραφική και το σχέδιο, δεν έλαβε την υποστήριξη του νομικού πατέρα του. Στον αντίποδα του αρκετά αυταρχικού πατέρα, υπήρχε η υποστηρικτική του μητέρα, η οποία και τον ενθάρρυνε να ασχοληθεί με την τέχνη. Ωστόσο, δεν ήταν το μοναδικό παιδί της οικογένειας, καθώς είχε έναν μεγαλύτερο αδελφό και μία μικρότερη αδελφή. Ο, κατά τρία χρόνια μεγαλύτερος, αδελφός του πέθανε εννέα μήνες πριν την γέννησή του Σαλβαδόρ. Ο θάνατος ενός αδελφού που ο ίδιος δεν γνώρισε ποτέ, φαίνεται να επηρέασε βαθιά τον Νταλί, αφού στη μετέπειτα καριέρα του θα αναφερθεί πολλές φορές σε αυτόν, πιστεύοντας πως ο ίδιος ήταν η μετεμψύχωσή του.

Από το 1916 φοιτά στο Δημόσιο Σχολείο Ζωγραφικής της πόλης του, ενώ έρχεται γρήγορα σε επαφή με ανθρώπους του χώρου. Καθοριστική ήταν επίσης και η γνωριμία της οικογένειάς του με την οικογένεια του ζωγράφου Ramon Pichot, ο οποίος τον έφερε σε επαφή με τα έργα των Φουτουριστών και με περιοδικά τέχνης, που εκδίδονταν την εποχή.

Advertisements

Τα μετέπειτα χρόνια

Το 1921, η μητέρα του Σαλβαδόρ Νταλί πεθαίνει. Η απώλεια της γυναίκας που τον στήριξε όσο κανείς άλλος, συγκλονίζει τον δεκαεξάχρονο Νταλί, ο οποίος αρκετά χρόνια αργότερα θα πει για εκείνη:

 «ήταν το μεγαλύτερο χτύπημα που είχα βιώσει στη ζωή μου. Την λάτρευα … Δεν μπορούσα να παραιτηθώ από την απώλεια ενός πλάσματος, στο οποίο στηρίχθηκα για να κάνω αόρατες τις αναπόφευκτες κηλίδες της ψυχής μου».

Ο θάνατος της αγαπημένης του μητέρας και ο γάμος του πατέρα του με την ήδη παντρεμένη αδελφή της, τον απομακρύνουν από το πατρικό του σπίτι και τη πόλη του. Το 1922, μετακομίζει στη Μαδρίτη και εγγράφεται στη Σχολή Καλών Τεχνών της πόλης. Στη σχολή δεν φαίνεται να περνά απαρατήρητος εξαιτίας του ιδιαίτερα εκλεπτυσμένου παρουσιαστικού του και του τρόπου ντυσίματός του, που έφερε μία αισθητική του αγγλικού στυλ του περασμένου αιώνα.

Στη Μαδρίτη γνωρίζει πολλούς ανθρώπους των τεχνών όπως τον Pepín Bello, τον Luis Buñuel, καθώς και μέλη της  avant-garde ομάδας Ultra. Φυσικά, η σημαντικότερη γνωριμία του ήταν με τον Federico García Lorca, με τον οποίο θα συνδεθούν μέχρι τον θάνατο του ποιητή, το 1936.

Η φοίτησή του στη σχολή της Μαδρίτης σταματά το 1926, μετά την αποβολή που του επιβλήθηκε για τη δήλωσή του, ότι κανένας από τους καθηγητές της σχολής δεν είναι άξιος για να κρίνει το δικό του έργο. Ωστόσο, η καλλιτεχνική του πορεία δεν διακόπτεται, καθώς συνεργάζεται με τον Buñuel σε δύο ταινίες. Μάλιστα το σενάριο της ταινίας «Ανδαλουσιανός Σκύλος», που για πολλούς αποτελεί την κινηματογραφική εφαρμογή του υπερρεαλισμού, είναι γραμμένο από τον Νταλί.

Το 1929, ο Νταλί γνωρίζει τη ρωσικής καταγωγής Ελένα Ντμτρίεβνα Ντελούβινα, γνωστή και ως Gala, με την οποία παντρεύεται λίγα χρόνια αργότερα.

Το καλλιτεχνικό του ύφος

Παράλληλα, ταξιδεύει στο Παρίσι, όπου συναντά τον Πικάσο, ενώ εκθέτει και έργα του στη Βαρκελώνη. Εκείνη την εποχή ξεκινά να δημιουργεί το δικό του καλλιτεχνικό στυλ, επινοώντας την λεγόμενη Παρανοϊκο-κριτική μέθοδο στη ζωγραφική του. Όντας ο ίδιος αρκετά επηρεασμένος από το έργο του Φρόυντ  -σχετικά με τα νοήματα των ονείρων και το υποσυνείδητο- δημιουργεί συνθέσεις, οι οποίες φαινομενικά είναι αφηρημένες ή και ασυνάρτητες. Έτσι, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε, ότι η μέθοδος του Νταλί στηρίζεται στην ανθρώπινη ικανότητα της συνειρμικής σκέψης.

Σύμφωνα με αυτή, το άτομο μπορεί να συνδέει εικόνες και αντικείμενα, που δεν είναι απολύτως σχετικά μεταξύ τους, φτάνοντας στη δημιουργία ενός κολάζ εικόνων. Η συγκεκριμένη μέθοδος που, εκτός από τις φροϋδικές θεωρίες, προέρχεται και από το υπερρεαλιστικό αυτοματισμό, αποτέλεσε τομή για την τέχνη. Δεν είναι άλλωστε λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι τα έργα του Σαλβαδόρ Νταλί είναι η οπτικοποίηση του ασυνείδητου.

Το 1931, εκθέτει στο Παρίσι. Εκεί, για πρώτη φορά παρουσιάζεται στο κοινό ο διασημότερός του ίσως πίνακας «Επιμονή της Μνήμης» («The Persistance of Memory»). Τον επόμενο χρόνο εκθέτει για πρώτη φορά στις ΗΠΑ, κερδίζοντας τις εντυπώσεις με τους πίνακές του, που ο ίδιος περιέγραφε ως «χειροποίητες ονειρικές φωτογραφίες». Το 1936, σχεδιάζει τα λογότυπα για τα γλειφιτζούρια Chupa Chups, ενώ το λογότυπο του μουσικού διαγωνισμού της Eurovision, είναι επίσης δικό του σχέδιο.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει, ότι η ταινία του 1945, Spellbound, είναι προϊόν της συνεργασίας του Νταλί με τον Α. Χίτσκοκ.

Η οριστική ρήξη με το Υπερρεαλιστικό κίνημα

Το 1938, με απόφαση του Αντέρ Μπρετόν, ο Σλαβαδόρ Νταλί διαγράφεται από το υπερρεαλιστικό/σουρεαλιστικό κίνημα. Ο Γάλλος συγγραφέας μάλιστα παραφράζει το όνομά του σε «Avida Dollars» («Άπληστος για δολλάρια»). Λόγος της έντονης διαφωνίας υπήρξε η υποστήριξη που παρείχε ο Νταλί στον Ισπανό δικτάτορα Φράνκο, κυρίως στα χρόνια που ακολούθησαν της επιστροφής του από τις ΗΠΑ. Η υποστήριξη αυτή και η άρνησή του να επιλέξει συγκεκριμένο στρατόπεδο, προκαλούν αρκετά ερωτηματικά, τόσο για την πρότερη σύνδεσή του με τον Λόρκα, τα έργα του οποίου ήταν απαγορευμένα από το δικτατορικό καθεστώς, όσο και για τις επαφές που είχε στα νεανικά του χρόνια με τον κομμουνισμό και τα αναρχικά κινήματα. Ωστόσο, ο ίδιος αυτοπροσδιοριζόταν ως «αναρχο-μοναρχικός».

Εκτός από τον Φράνκο, ο Νταλί είχε εκφραστεί και για τον Α. Χίτλερ, αναφέροντας:

«Ονειρευόμουν συχνά τον Χίτλερ ως γυναίκα. Η σάρκα του, την οποία είχα φανταστεί πιο λευκή από λευκή, με σαγήνευε… Δεν υπήρχε κανένας λόγος να σταματήσω να το λέω και για μένα ο Χίτλερ ενσάρκωνε την τέλεια εικόνα του μεγάλου μαζοχιστή, που θα εξαπολύσει έναν παγκόσμιο πόλεμο αποκλειστικά για την απόλαυση του να χάσει και να ταφεί κάτω από τα ερείπια μιας αυτοκρατορίας».

Παρόλα αυτά, δεν είχε τοποθετηθεί ποτέ επίσημα για τις πολιτικές του πεποιθήσεις, ούτε είχε εκφραστεί θετικά για το ναζιστικό γερμανικό κόμμα.

Το τέλος και η υστεροφημία

Ο Σαλβαδόρ Νταλί αφήνει τη τελευταία του πνοή το 1989, εξαιτίας ενός σοβαρού καρδιακού επεισοδίου. Ενταφιάζεται στη γενέτηρά του, ενώ ο τάφος του βρίσκεται στο μουσείο της πόλης. Λέγεται πως μία από τις φράσεις που είπε πριν πεθάνει ήταν «Πού είναι το ρολόι μου;», αναφερόμενος ίσως στον γνωστότερο από τους πίνακές του ή στο αγαπημένο του αξεσουάρ, ένα ρολόι τσέπης.

Το αναμφισβήτητα σπουδαίο ταλέντο του, η εκκεντρική του εμφάνιση και προσωπικότητα αλλά και τα κείμενα που άφησε πίσω του, συμπεριλαμβανομένης της αυτοβιογραφίας του, θα θυμίζουν πάντα έναν άνθρωπο που δεν είχε, και προφανώς δεν ενδιαφέρονταν, για τα όρια. Ίσως το πρωτοσέλιδο της Le Mode για τον θάνατό του, να χαρακτηρίζει όλη την καλλιτεχνική πορεία και ψυχοσύνθεσή του:

«Έτσι τελείωσε ο Νταλί, κλόουν και ιδιοφυϊα του 20ου αιώνα».

Ακολουθεί βίντεο με συνέντευξη του Σαλβαδόρ Νταλί στην αμερικανική τηλεόραση, το 1971.

Πηγές ἀρθρου:

Salvador Dalí. Ανακτήθηκε από en.wikipedia.org (τελευταία πρόσβαση 29/04/2021).

Α century of salvador dalí. Ανακτήθηκε από thedali.org (τελευταία πρόσβαση 29/04/2021).