Η Κόνιτσα καταλαμβάνει το βορειοδυτικό τμήμα της περιφέρειας Ηπείρου και καλύπτει μια επιφάνεια 1.000 km2 περίπου. Στα βορειοδυτικά κυριαρχεί ο ορεινός όγκος του Γράμμου, που αποτελεί το φυσικό όριο της ευρύτερης περιοχής της Κόνιτσας με το Νομό Καστοριάς και την Αλβανία. Στο κέντρο και στα ανατολικά δεσπόζει το δεύτερο σε ύψος βουνό της Ελλάδας, ο Σμόλικας και λίγο πιο πέρα στέκει η Βασιλίτσα, χωρίζοντας την Ήπειρο από τη Δυτική Μακεδονία. Στα νοτιοανατολικά βρίσκεται η μεγαλόπρεπη χαράδρα του Αώου, που σχηματίζεται ανάμεσα από την Τραπεζίτσα και την απόκρημνη Τύμφη, αποτελώντας το όριο της ευρύτερης περιοχής της Κόνιτσας με το διπλανό Ζαγόρι. Τέλος στα νότια στέκεται ο επιβλητικός ορεινός όγκος της Νεμέρτσικας και του γειτονικού Δούσκου.
Ανάμεσα από τα πανέμορφα και συνάμα άγρια αυτά βουνά κυλούν ορμητικά τα νερά τριών μεγάλων ποταμών και πλήθους παραποτάμων τους. Οι τρεις μεγάλοι ποταμοί: Αώος, Βοϊδομάτης και Σαραντάπορος, ενώνονται στον κάμπο της Κόνιτσας και των γύρω χωριών και ως ένας ποταμός πλέον, Αώος, κατευθύνουν βιαστικά τα νερά τους για τις ακτές της Αδριατικής, διαμέσου της Αλβανίας.
Η ποικιλομορφία του φυσικού περιβάλλοντος της ευρύτερης περιοχής της Κόνιτσας αντανακλάται σχεδόν ξεκάθαρα στα χαρακτηριστικά και στις συνήθειες των ανθρώπων που από αρχαιοτάτων χρόνων κατοικούν εδώ, συνθέτοντας ένα μωσαϊκό από 47 οικισμούς, οι οποίοι μοιράζονται σε 41 δημοτικά διαμερίσματα. Ο Δήμος της Κόνιτσας, απαρτίζεται από τέσσερις διακριτές ανθρωπογεωγραφικές ενότητες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά η κάθε μία, όπου κυρίαρχο ρόλο παίζει –όπως άλλωστε και στο παρελθόν- η ίδια η πόλη της Κόνιτσας. Οι ενότητες αυτές είναι οι εξής: στα νότια η πόλη της Κόνιτσας και τα γύρω από τον κάμπο της χωριά, στα ανατολικά τα χωριά της λάκκας Αώου, στα βορειοδυτικά τα μαστοροχώρια και στα μεγάλα υψόμετρα των βουνών τα βλαχοχώρια.
Αναπόσπαστο τμήμα του Δήμου της Κόνιτσας είναι τα Μαστοροχώρια, που βρίσκονται κατά μήκος της κοιλάδας του Σαραντάπορου. Πρόκειται για χωριά που οι κάτοικοί τους, εξειδικεύτηκαν στην τέχνη της οικοδομικής και άλλων παρεμφερών επαγγελμάτων. Ορισμένα από τα χωριά επιδόθηκαν συλλογικά σε κάποιες δραστηριότητες με τέτοια επιτυχία, ώστε τελικά να ταυτίζονται ιστορικά μ’ αυτές. Οργανωμένοι σε ομάδες, τα ονομαζόμενα μπουλούκια, οι περισσότεροι άντρες των χωριών αυτών ταξίδευαν σε όλη τη σημερινή Ελλάδα, τις γύρω περιοχές και κράτη και ακόμα μακρύτερα φτάνοντας μέχρι την Αμερική, το Κογκό, την Αβησσυνία, το Σουδάν και την Περσία. Ορισμένοι από αυτούς και περισσότερο όσοι κατάγονταν από τα χωριά Γοργοπόταμος και Χιονιάδες, εξειδικεύονταν στην τέχνη της ξυλογλυπτικής και της ζωγραφικής αντίστοιχα και συμπλήρωναν τα έργα των μαστόρων στολίζοντας εκκλησιές με τέμπλα και αγιογραφίες και σαράγια κι αρχοντικά με ξυλόγλυπτα και περίτεχνες τοιχογραφίες.
Το απαράμιλλο και πλούσιο φυσικό περιβάλλον, οι γραφικοί οικισμοί, τα διάσπαρτα μνημεία, οι άνθρωποι με τον ανοιχτό χαρακτήρα τους και η πλούσια παράδοση με όλες τις εκφάνσεις της καθιστούν την ευρύτερη περιοχή της Κόνιτσας έναν από τους περισσότερο προσφιλείς προορισμούς των Ελλήνων και ξένων περιηγητών. Ο πραγματικός πληθυσμός του Δήμου ανέρχεται στους 9.294 κατοίκους (απογραφή 2001), 5ος μεγαλύτερος δήμος του Νομού Ιωαννίνων. Ο δε μόνιμος πληθυσμός το 2001 ανέρχεται σε 7.648 κατοίκους και σύμφωνα με τα προσωρινά αποτελέσματα της Απογραφής Πληθυσμού του 2011, μειώθηκε στους 6.390 κατοίκους.
Με βάση τα στοιχεία των απογραφών από το 1951-2001, ο πληθυσμός του Δήμου έχει μειωθεί κατά 1/3 ενώ κατά το ίδιο διάστημα ο πληθυσμός του Νομού έχει αυξηθεί κατά 11% περίπου. Η μεγάλη μείωση του πληθυσμού πραγματοποιήθηκε την δεκαετία του 1960, την περίοδο της έντονης μετανάστευσης προς τα αστικά κέντρα και το εξωτερικό: από 14.405 κατοίκους το 1961, ο πληθυσμός του δήμου στην επόμενη απογραφή του 1971 ανήλθε στους 10.037 κατοίκους σημειώνοντας μείωση της τάξης του 30% ενώ κατά την ίδια περίοδο ο πληθυσμός του νομού μειώθηκε κατά 13%. Σε πολλά χωριά του δήμου, η μείωση ήταν της τάξης του 50-60%.
Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί ίσως το πιο σημαντικό πρόβλημα για το Νομό Ιωαννίνων και για την Ήπειρο, το οποίο είναι πολύ πιο έντονο για την περιοχή του Δήμου Κόνιτσας. Τα ποσοστά του πληθυσμού των ηλικιών 0 – 14 και 15 – 29 ετών (11% και 18,2% αντίστοιχα) είναι πολύ χαμηλότερα από τα αντίστοιχα του Νομού (13,5% και 23,1% αντίστοιχα). Αντίθετα, το ποσοστό των ηλικιακών ομάδων 45-64 και ιδίως άνω των 65 (25,6% και 26,9% αντίστοιχα) είναι σαφώς υψηλότερα (24,2% και 19,3%).
Ακολουθώντας την γενική τάση της χώρας, ο πρωτογενής τομέας έχει αποδυναμωθεί σε όφελος του τριτογενούς τομέα. Το ποσοστό των απασχολούμενων στον Δήμο στον πρωτογενή τομέα μειώθηκε από 27,9% σε 22,6% – αντίθετα, τα αντίστοιχα ποσοστά για τον τριτογενή τομέα διαμορφώθηκαν σε 44,5% και 49,4%. Ειδικότερα, οι κλάδοι που συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο τμήμα του οικονομικά ενεργού πληθυσμού του Δήμου, κατά την τελευταία απογραφή, είναι η γεωργία-κτηνοτροφία-θήρα-δασοκομία (24,2%), οι κατασκευές (16,2%) και η δημόσια διοίκηση και άμυνα, υποχρεωτική κοινωνική ασφάλιση (10,9%).
Ιστορία
Το έντονο γεωγραφικό ανάγλυφο και ο ρους των ποταμών Αωού, Βοϊδομάτη και Σαραντάπορου καθορίζει την ιστορική και πολιτισμική πορεία του τόπου, ενώ η ανθρώπινη δραστηριότητα ευνοείται από την ύπαρξη δασών, λιβαδιών στα υψίπεδα, πεδινών εκτάσεων, συνεχούς ροής νερού, παραποτάμιας βλάστησης και πλούσιας πανίδας.
Πόλη με την ονομασία Κόνιτσα δεν απαντάται στις αρχαίες και βυζαντινές πηγές μέχρι τα τέλη του 14ου αιώνα. Τα λιγοστά στοιχεία που δείχνουν ανθρώπινη δραστηριότητα στη θέση Παλαιογορίτσα κατά την ρωμαϊκή και παλαιοχριστιανική περίοδο, μειώνουν τις πιθανότητες κατοίκησης στη θέση της σημερινής πόλης τουλάχιστον κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, αν και δεν αποκλείεται η χρήση του Κάστρου ήδη από την Ρωμαιοκρατία.
Νέα στοιχεία προέκυψαν για την ιστορία της Κόνιτσας μετά την σημαντική αποκάλυψη μέσα στον οικισμό, όταν κατά τη διάρκεια εκσκαφών βρέθηκαν δυο κιβωτιόσχημοι τάφοι, δυο χάλκινα όπλα και ένα αγγείο. Τα ευρήματα χρονολογούνται από την ΙΒ΄Εφορία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων στην Πρώιμη εποχή του Σιδήρου (1100 – 900 π.Χ.) και σχετίζονται με τα σημαντικά ευρήματα του μολοσσικού νεκροταφείου του Λιατοβουνίου..
Είναι η πρώτη φορά που έρχονται στο φως τόσο σημαντικές αρχαιότητες μέσα στην πόλη της Κόνιτσας, γεγονός που αλλάζει τα μέχρι τώρα δεδομένα για το παρελθόν της πόλης, το οποίο μετατίθεται, με στοιχεία πλέον, πολλούς αιώνες πίσω.
Για πρώτη φορά η Κόνιτσα αναφέρεται με την σημερινή της ονομασία στο Χρονικό των Ιωαννίνων. Η αναφορά σχετίζεται με την οχύρωση του Κάστρου της στα 1380 από τον «Δεσπότη» των Ιωαννίνων Θωμά Πρελούμπο, που το ενισχύει για να αντιμετωπίσει τις επιδρομές του αρνησίθρησκου τοπάρχη Ισαήμ από το Λεσκοβίκι. Την υστεροβυζαντινή περίοδο στην Κόνιτσα υπάρχουν τουλάχιστον δύο οικισμοί, ο ένας στη θέση Λάκα κάτω από το Κάστρο και ο δεύτερος ψηλότερα στη θέση Παλαιοχώρι, όπου σήμερα βρίσκεται η αγορά και η πλατεία.
Αν και δεν παραδίδεται άμεσα από τις πηγές, πιστεύεται ότι η πρώτη κατά ληψη της πόλης από τους Τούρκους έγινε στα τέλη του 14ου αιώνα, ενώ η οριστική της μαζί με των Ιωαννίνων το 1430 ή και λίγο νωρίτερα. Οι Οθωμανοί εκτιμώντας τη γεωστρατηγική θέση της δημιουργούν το Βιλαέτι της Κόνιτσας, που περιελάμβανε όλη την ευρύτερη περιοχή, υπαγόμενη στο Σαντζάκι των Ιωαννίνων.
Η εγκατάλειψη των κοντινών οικισμών, όπως τα Σέρβινα και η Παλιά Γορίτσα, μετά την κατάκτηση από τους Τούρκους, ευνοεί την ανάπτυξη της Κόνιτσας, η οποία συγκεντρώνει τον αγροτικό πληθυσμό της γύρω περιοχής και αρχίζει να εξελίσσεται σε γεωργοκτηνοτροφικό και εμπορικό κέντρο. Η εκχώρηση προνομίων σε πλούσιες οικογένειες της πόλης ήταν συνέπεια της προσχώρησής τους στον ισλαμισμό.
Τον 16ο αιώνα ιδρύονται στην Κόνιτσα δύο μεγάλα τζαμιά. Το τζαμί «Χουσείν Σιάχ» (κατεδαφίστηκε στη δεκαετία του 1920), που χτίστηκε σύμφωνα με την παράδοση στα 1500 από τον Σουλτάνο Βαγιαζήτ τον Β’ και το τζαμί «Σουλτάν Σουλειμάν», που σώζεται ερειπωμένο στη θέση Λάκα. Ιδρυτής του θεωρείται ο Σουλτάνος Σουλειμάν ο Μεγαλοπρεπής (1494-1566).
Τον 17ο αιώνα διαδίδεται στην περιοχή, μέσω των εξισλαμισμένων Αλβανών, η αίρεση των Μπεκτασήδων, που βρήκε στους μουσουλμάνους της Κόνιτσας πρόσφορο έδαφος. Ιδρύονται αρκετοί τεκέδες, που ήταν μουσουλμανικά μοναστήρια δερβίσηδων και στο συγκρότημά τους περιλαμβάνονταν τουρμπέδες (μαυσωλεία), χώροι τελετουργιών και κελιά. Στην Κόνιτσα σώζονται σήμερα μόνο τέσσερις τουρμπέδες, δηλαδή μαυσωλεία που χτίζονταν πάνω από τάφους σημαντικών μορφών και επιφανών κληρικών.
Το β΄ μισό του 17ου αιώνα κάτοικοι της Διπαλίτσας (Μολυβδοσκέπαστη) και της Οστανίτσας (Αηδονοχώρι), διωγμένοι από αλβανικά φύλα, εγκαθίστανται στην ασφαλέστερη Κόνιτσα, η οποία συνεχίζει να ακμάζει αφού στα τέλη του 17ου αιώνα είχε υποδιοικητή (Μουσελίμη) και ιεροδικαστή (Καδή). Την έντονη παρουσία και υπεροχή του ελληνικού στοιχείου στην πόλη δηλώνει η λειτουργία ελληνικού σχολείου τουλάχιστον από τις αρχές του 18ου αιώνα και η συχνή παρουσία εδώ του Επισκόπου Βελλάς.
Η κυριαρχία του Αλή Τεπελενλή Πασά των Ιωαννίνων, στα τέλη του 18ου αιώνα και στις αρχές του 19ου αιώνα επιβάλλει ηρεμία στην περιοχή και ευνοεί την περαιτέρω ανάπτυξη της Κόνιτσας. Αντιφατική προσωπικότητα ο Αλής, πέρα από τις θηριωδίες του, προστάτευσε τα γράμματα, τις τέχνες, το εμπόριο και πραγματοποίησε μεγάλο οικοδομικό έργο. Στην Άνω Κόνιτσα σώζεται ερειπωμένο το αρχοντικό, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε η μητέρα του Χάμκω, κόρη του Ζεινέλ-Μπέη. Την ίδια περίοδο χτίζονται μεγάλα αρχοντικά από τους περίφημους ντόπιους μαστόρους, σύμφωνα με την λιτή αρχιτεκτονική παράδοση του τόπου, με ελαφρώς διαφοροποιημένα χαρακτηριστικά σε σχέση με αυτά της περιοχής Ζαγορίου.
Ο ναός των Αγίων-Αποστόλων στη Λάκα και ο Μητροπολιτικός ναός του Αγίου-Νικολάου είναι οι μόνοι που σώζονται εντός του οικισμού από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Ο πρώτος ανακαινίστηκε στα 1791, στο εσωτερικό του όμως σώζονται από παλαιότερες φάσεις δύο στρώματα τοιχογραφιών και φορητές εικόνες, που χρονολογούν το μνημείο τουλάχιστον δύο αιώνες νωρίτερα. Ο Μητροπολιτικός ναός χτίστηκε στα 1842 στον τύπο της τρίκλιτης θολωτής Βασιλικής. Οι φορητές εικόνες του Τέμπλου και αρκετές στον υπόλοιπο ναό είναι έργα Χιοναδιτών ζωγράφων από το β’ μισό του 19ου αιώνα. Πολλές από αυτές φιλοτεχνήθηκαν «δια συνδρομής και εξόδων» του Ιερομόναχου Χρύσανθου Λαενά.
Στα 1870-71 χτίζεται το μονότοξο γεφύρι του Αώου από συνεργείο του πρωτομάστορα Ζιώγα Φρόντζου από την Πυρσόγιαννη.
Η Κόνιτσα απελευθερώθηκε τον Φεβρουάριο του 1913. Με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1925, οι περισσότερες μουσουλμανικές οικογένειες της Κόνιτσας μετανάστευσαν στην Τουρκία και στη θέση τους εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες από την Καππαδοκία. Το 1940-41 δέχεται επίθεση από τους Ιταλούς και ταυτόχρονα επιδρομές Αλβανοσυμμοριτών, ενώ πλήρωσε ακριβό τίμημα στον εμφύλιο πόλεμο όπου αφανίστηκαν ολόκληρες οικογένειες.
Νερόμυλοι
Νερόμυλος Μπουραζανίου: Ο νερόμυλος του Μπουραζανίου ανήκει στο Δημοτικό Διαμέρισμα Αηδονοχωρίου του Δήμου Κόνιτσας και βρίσκεται στα ΒΔ του νομού Ιωαννίνων κοντά στα ελληνοαλβανικά σύνορα. Μέσα σ ένα εξαιρετικό φυσικό τοπίο με πλούσια βλάστηση και πολλές πηγές που καταλήγουν στον ποταμό Αωό, ο νερόμυλος Μπουραζανίου έχει συνδέσει την ιστορία του με τις κοινωνικοοικονομικές εκφάνσεις της ζωής των κατοίκων του Αηδονοχωρίου και της γύρω περιοχής. Στον εν λειτουργία νερόμυλο και νεροτριβή στο Μπουραζάνι μπορείτε να παρατηρήσετε τον μηχανισμό και την λειτουργία της μυλόπετρας, τη χρήση της νεροτριβής, του μαντανιού, καθώς επίσης την λειτουργία της γεννήτριας παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος. Όλα αυτά με την παρουσία του τρεχούμενου νερού ως κινητήριος δύναμη.
Νερόμυλος Καπέτη: Νερόμυλος Βυζαντινού ή ανατολικού τύπου που κτίστηκε το 1846. Είναι βυζαντινού ή ανατολικού τύπου, χτισμένος σε πλαγιά ώστε να εκμεταλεύεται την δύναμη του νερού κατά την πτώση του. Η φτερωτή είναι οριζόντια. Λειτουργούσε μέχρι τα τέλη του 70΄. Σήμερα μετά την επισκευή του μπορεί να προσφέρει και πάλι τις υπηρεσίες του.
Νεροπρίονο: Στο χωριό Άρματα Κονίτσης, διατηρείται αναστηλωμένο ένα παλιό υδροπρίονο (νεροπρίονο), μια από τις ελάχιστες παρόμοιες κατασκευές που διασώζονται ακόμη στην Ελλάδα. Η κατασκευή αυτή, εκμεταλλευόμενη τη δύναμη του νερού κόβει τους κορμούς των δέντρων. Επίσης δίπλα από το νεροπρίονο κατασκευάστηκε και μια νεροτριβήπου χρησιμοποιείται για το πλύσιμο των ρούχων και των σκεπασμάτων.
Παλιά κτίρια της περιοχής
Αναγνωστοπούλειος Γεωργική Σχολή: Βρίσκεται στα βορειοδυτικά της πόλης, στο κέντρο ενός εκτεταμένου αγροκτήματος, που σήμερα σε ένα μεγάλο μέρος του έχει φυτευτεί αμπελώνας. Χτίστηκε το 1925 με δαπάνες και σύμφωνα με τη διαθήκη του εκ Παπίγκου Ζαγορίου μεγάλου ευεργέτη παγκόσμιας εμβέλειας Μιχαήλ Αναγνωστόπουλου (1838-1906), ο οποίος διετέλεσε για πολλά έτη διευθυντής της Σχολής Κωφαλάλων Perkins στη Βοστώνη των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό πέτρινο κτίριο με λειτουργικούς χώρους και σπουδαία αρχιτεκτονική. Το κεντρικό κτίριο συνοδεύεται από υπερσύγχρονες για την εποχή τους εγκαταστάσεις εκτροφής ζώων. Λειτούργησε για αρκετά χρόνια ως Γεωργική Σχολή κατά τη διάρκεια των οποίων εφαρμόστηκαν πρότυποι μέθοδοι γεωργικής εκπαίδευσης σύμφωνα με τα ευρωπαικά και αμερικανικά μοντέλα. Αργότερα το κτίριο δόθηκε σε διάφορες χρήσεις, κυρίως ως εκπαιδευτήριο (Τεχνική Σχολή, Τεχνικό & Επαγγελματικό Λύκειο κά). Σήμερα το επιβλητικό αυτό κτίριο και το μεγαλύτερο μέρος του εκτεταμένου αγροκτήματος παραμένουν στην ουσία αναξιοποίητα.
Οικία Κλέαρχου Παπαδιαμάντη: Το κτίριο ήταν η κύρια κατοικία του Κλέαρχου Παπαδιαμάντη και τώρα στεγάζει το Ίδρυμα Παπαδιαμάντη. Το Ίδρυμα Κλέαρχος Παπαδιαμάντης ιδρύθηκε στην Κόνιτσα το 1981 και έκτοτε διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στα πολιτιστικά δρώμενα της περιοχής. Οι δραστηριότητες του Ιδρύματος Κλέαρχος Παπαδιαμάντης είναι πολυποίκιλες και εστιάζουν σε τομείς πολύ σημαντικούς για τον άνθρωπο όπως ο πολιτισμός, η παιδεία, το περιβάλλον, η υγεία και η κοινωνική αλληλεγγύη. Κύριο σκοπό του Ιδρύματος αποτελεί η εκπολιτιστική ανάπτυξη της ιδιαίτερης πατρίδας του ευεργέτη, της Κόνιτσας. Από την ίδρυσή του έως και σήμερα, το Ίδρυμα Κλέαρχος Παπαδιαμάντης έχει ολοκληρώσει πληθώρα δράσεων στην περιοχή της Κόνιτσας και συνεχίζει το κοινωφελές του έργο.
Μουσείο Φυσικής Ιστορίας «Μπουραζάνι»
Στο Μουσείο μας μπορείτε να δείτε σε φωτογραφική απεικόνιση όλα τα είδη των Φυτών, όλα τα Ορχιοειδή, τις πεταλούδες, τα Ερπετά, τα Αμφίβια, τις Λιμπελούλες και τα Ορθόπτερα της περιοχής «Μπουραζάνι». Επίσης θα παρατηρήσετε όλα τα είδη των ψαριών που υπάρχουν στον ποταμό Αώο. H χλωρίδα της περιοχής χαρακτηρίζεται από έναn εξαιρετικά μεγάλο πλούτο σε ορχιοειδή, που αντιστοιχούν στο 15% (51 φυτικά taxa της Οικογένειας Orchidaceae) του συνολικού αριθμού ειδών χλωρίδας της περιοχής. Πρόκειται, από όσο είναι γνωστό, για το μεγαλύτερο αριθμό ορχιοειδών που έχουν καταγραφεί μέχρι τώρα σε μια σχετικά μικρή περιοχή.
Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις και δραστηριότητες στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και στο Περιβαλλοντικό Πάρκο ‘Μπουραζάνι’ συμβάλουν στην έγκυρη γνώση και στην διαμόρφωση περιβαλλοντικής συνείδησης. Οι εκπαιδευτικές επισκέψεις στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας και στο Περιβαλλοντικό Πάρκο ‘Μπουραζάνι’ είναι οργανωμένες και πραγματοποιούνται τις απογευματινές ώρες και απευθύνονται σε μεμονωμένους επισκέπτες, οργανωμένα γκρουπς, μαθητές και φοιτητές.
Στόχος των εκπαιδευτικών επισκέψεων είναι να γνωρίσουμε την ιστορία της περιοχής, να ενισχυθεί η σύνδεση με την φύση και να καλλιεργηθούν στάσεις και αξίες θετικές για την διαφύλαξη του φυσικού πλούτου, όχι μόνο μέσα από την γνώση αλλά μέσα από την χαρά της παρατήρησης και της έρευνας, της συνεργασίας και της δημιουργίας.
Χειμερινά σπορ
Το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας απέχει από το Δίστρατο 14 χλμ., και διαθέτει 18 πίστες με συνολικό μήκος 19 χμ., σε υψόμετρο που φτάνει στα 2249 μ. Διαθέτει εστιατόρια, μπαρ, σαλέ και δύο ορειβατικά καταφύγια, χωρητικότητας 30 και 50 ατόμων. Λειτουργεί, επίσης, σχολή σκι και υπάρχουν καταστήματα για ενοικίαση του απαραίτητου εξοπλισμού. Εκεί ο επισκέπτης δράττεται της ευκαιρίας να επιδοθεί σε διάφορα χειμερινά σπορ, όπως το ski και το snowboard, να περιηγηθεί στο φυσικό περιβάλλον του χιονοδρομικού κέντρου κάνοντας snowscooter και να δοκιμάσει την κατάβαση μιας χιονισμένης πλαγιάς με φουσκωτή βάρκα (snowraft) – προτείνεται ως εναλλακτικός τρόπος διασκέδασης στο χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας.
Επίσης τα βουνά της Κόνιτσας θεωρούνται ο παράδεισος του πεζοπόρου και του ορειβάτη. Αυτό οφείλεται στο μεγάλο αριθμό τους και στην εκτεταμένη επιφάνειά τους σε συνδυασμό με το γεγονός του ότι το ένα αποτελεί ουσιαστικά συνέχεια του άλλου αποτελώντας έτσι μια ενιαία ενότητα. Επίσης σε αυτό συμβάλλει η μεγάλη ποικιλία του ανάγλυφου και της βλάστησης καθώς και η ύπαρξη πολλών παλιών μονοπατιών που είναι ακόμα σε καλή κατάσταση. Το πιο σημαντικό στοιχείο όμως είναι η διατήρηση αρκετών αδιατάρακτων περιοχών, περιοχές δηλαδή στις οποίες δεν έχουν κατασκευαστεί δρόμοι ή άλλα έργα του ανθρώπου που θα μπορούσαν να υποβαθμίσουν την αισθητική του τοπίου και να οδηγήσουν στην εξαφάνιση σπάνια είδη χλωρίδας και άγριας πανίδας. Πολλά μονοπάτια οδηγούν προς τις κορυφές των μεγάλων βουνών ή συνδέουν τους οικισμούς μεταξύ τους. Μέχρι σχετικά πρόσφατα λειτουργούσε τέλεια ένα εκτεταμένο δίκτυο μονοπατιών που συνέδεε αφενός τα χωριά μεταξύ τους και αφετέρου τους τόπους όπου λάβαιναν χώρα οι καθημερινές ασχολίες των κατοίκων του κάθε χωριού.
Σήμερα σε καλή κατάσταση διατηρείται ένα μέρος αυτού του εκτεταμένου δικτύου και κυρίως τα μονοπάτια, τα οποία οδηγούν σε θέσεις τουριστικού ενδιαφέροντος καθώς και εκείνα που σχετίζονται με τις ασχολίες και τις δραστηριότητες των λιγοστών κατοίκων γύρω από τα χωριά και τις στάνες στα βουνά (κτηνοτροφία, γεωργία, υλοτομία, κυνήγι, αναψυχή κ.ά.). Τα υπόλοιπα μονοπάτια και κυρίως αυτά που είναι στα χαμηλότερα υψόμετρα σταδιακά μπήκαν σε αχρηστία και έκλεισαν ή αντικαταστάθηκαν από αυτοκινητόδρομους, οπότε έχασαν ένα μέρος από την περιπατητική γοητεία τους.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Μίλτος Γήτας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
