Αναταραχή Φύλου, η ριζοσπαστική πολιτική της Judith Butler

Το ζήτημα του Φύλου αποτελεί προϊόν διαμαχών ανάμεσα σε επιστήμη και φιλοσοφία εδώ και αιώνες και έχει λάβει τεράστιες διαστάσεις με αποκορύφωμα τα ενεργά ακτιβιστικά και πολιτικά κινήματα αλλά και την καθιέρωση “σπουδών φύλου”, ένα δημοφιλέστατο κλάδο στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Η καθηγήτρια φιλοσοφίας Judith Butler χάραξε με το έργο της “Αναταραχή Φύλου: Ο φεμινισμός και η ανατροπή της ταυτότητας” (1990) μία τομή στην ιστορία της αντιμετώπισης του θέματος παγκοσμίως. 

Είναι κοινή παραδοχή πως οι βάσεις που έθεσε η Σιμόν Ντε Μποβουάρ το 1949 αποτέλεσαν θεμέλια για το φεμινιστικό κίνημα. Παρ’ όλα αυτά ο 20ος αιώνας διαμόρφωσε διάφορες εκφάνσεις στο θέμα του φύλου και της ταυτότητας, η οποία έπαψε να υπολογίζεται ως κάτι το σταθερό και φυσικά ως κάτι το προδιαγεγραμμένο. Οι αναλύσεις του του Ζακ Λακάν, του Μισελ Φουκώ, της Λυς Ιριγκαρέ και άλλων σε ταυτόχρονη σύνδεση με τα δημοφιλή λαϊκά κινήματα και της κοινωνικές – πολιτισμικές τάσεις, οδήγησαν τη Butler στη δημιουργία ενός δοκιμίου που αποτέλεσε εκτός από σταθμό στην αναθεώρηση του ζητήματος του φύλου, σημείο αναφοράς αλλά και “δικαίωσης” της queer κοινότητας. Η αναγνώριση της γυναίκας ως θηλυκό φύλο μονάχα, δεν αρκούσε στη σύγχρονη κοινωνία.

Ο 21ος αιώνας ερχόταν με μία απαίτηση των ίσων κοινωνικών δικαιωμάτων που δεν περιορίζονταν στα στεγανά των όρων “αρσενικό” – “θηλυκό”. Υπήρχε διαρκής αναβρασμός και καθαρή επιταγή. H Μπάτλερ δέχτηκε σφοδρές κριτικές και η ίδια παραδέχτηκε πως το βιβλίο της αποτελούσε μια “παρηγοριά” σε όλους εκείνους που δεν αναγνωρίζονταν ως οντότητες εξαιτίας των κλειστών ορολογιών και καθαρών – “αμόλυντων” συνθηκών. Η Μπάτλερ στοχοποίησε τη γραμματική, τις έννοιες που δεν είναι τίποτα παραπάνω από κούφιες επινοημένες λέξεις, όσους θεωρούν παρεκκλίσεις και ασθενείς εκείνους που δεν αυτοαποκαλούνται με τους γνωστούς διαχωρισμούς – ταμπέλες και φυσικά την πλευρά που συχνά αγνοείται, την πολιτική σκοπιμότητα!

Advertisements

Η Μπάτλερ δεν πέφτει στην παγίδα της στείρας προσήλωσης στο ζήτημα με αυστηρά κοινωνικό – και μόνο κοινωνικό – πρόσημο. Ο σύγχρονος καπιταλισμός, τα μέσα που διαθέτει και οι λειτουργίες του διαθέτουν πλήθος αφηγημάτων για το έμφυλο.  Η κοινωνική συνοχή και οι βάσεις για νόρμες και ιδεολογικούς μηχανισμούς, όπως τα έχει πλάσει και επιβάλλει το υπάρχον σύστημα δεν αφήνει περιθώρια για παρεκκλίσεις που πιθανόν να οδηγήσουν σε αμφισβήτηση αξιών και αργότερα αυτόνομες δράσεις. Όλα στο τέλος συγκλίνουν στον άνθρωπο και τα ίδια του τα δημιουργήματα (κοινωνικά, οικονομικά, πολιτικά, πολιτισμικά), τα οποία εκείνος και μόνο μπορεί ξανά να ανατρέψει θέτοντας τομές. 

Η Αναταραχή Φύλου είναι μια μελέτη με συγκρίσεις, καταλήξεις και προτάγματα. Είναι μια εκτενής ανάλυση της ρευστότητας του έμφυλου θέματος, με αναφορές στις επιστήμες της φιλοσοφίας, της κοινωνιολογίας, της ψυχολογίας της βιολογίας και της ιατρικής. Αποτέλεσε ανανεωτική πρόταση και σήμερα αποτελεί θεμέλιο της ελεύθερης έκφρασης της σεξουαλικής – και όχι μόνο – ταυτότητας. Με δυναμικό τρόπο ισορροπεί ανάμεσα στην ακαδημαϊκή τοποθέτηση και την ακτιβιστική αφύπνιση.