Το Κήτος είναι το πρώτο βιβλίο της Ούρσουλας Φωσκόλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κίχλη. Πρόκειται για μια συλλογή μικρών και μεγάλων πεζών που έχουν σκοπό να χρωματίσουν ανεξίτηλα τη μνήμη των αναγνωστών. Όπως προϊδεάζει κι ο τίτλος του, το βιβλίο είναι ένα «κήτος» συναισθημάτων, εικόνων, συμβολισμών κι ιστοριών που καταβροχθίζει τον αναγνώστη. Τα μικρά πεζά απαιτούν αφιέρωση σκέψης και χρόνου για την καλύτερη κατανόησή τους, για την αποκωδικοποίηση της υπερρεαλιστικής γραφής της συγγραφέως. Στα μεγάλα πεζά, η ανάγνωση ολοκληρώνεται αβίαστα, σχεδόν οργασμικά: η μαγεία τους κλιμακώνεται σταδιακά, κορυφώνονται με την τελευταία τους πρόταση, αφήνοντας μια ισχυρή αίσθηση στον αναγνώστη, άλλοτε προσφέροντας την σα δώρο κι άλλοτε σαν οράματα που μέλλουν να τον κυνηγούν.
Εκείνο που σε μαγνητίζει στο βιβλίο εκ πρώτης όψεως είναι η ομορφιά του. Η χάρτινη επένδυσή του με το γαλάζιο κήτος στο εξώφυλλο και οι διάφορες όψεις του κήτους που ανατρέχουν όλο το βιβλίο προδίδουν μια καλλιτεχνική φλέβα, πέρα της συγγραφικής. Βέβαιο είναι πως η ματιά της γραφίστριας-συγγραφέως θα συνέβαλε στη δημιουργική εικόνα του κήτους, καθώς και στις πιο μικρές λεπτομέρειες, οι οποίες φαίνεται να μελετήθηκαν προσεκτικά. Ακόμα κι ο σελιδοδείκτης που συνοδεύει το βιβλίο είναι ένα ξεχωριστό δώρο της συγγραφέως προς τον αναγνώστη.
Όσον αφορά τη δομή του βιβλίου, πρώτα έρχονται τα μικρά πεζά. Η αίσθηση που δίνουν στον αναγνώστη είναι απροσδόκητη για δυο λόγους. Ο πρώτος λόγος διακρίνεται εύκολα, καθώς η ανάγνωση προχωρεί. Ο αναγνώστης σπαράζεται από το «κήτος», καθώς οι μικρές ιστορίες εναλλάσσονται μεταξύ τους, ο αφηγητής κάθε φορά αλλάζει, το ίδιο και η γραφή, το ύφος και η γλώσσα. Δίνει την αίσθηση μιας αφήγησης πολλών προσώπων, είτε είναι πρωτοπρόσωπη, είτε τριτοπρόσωπη. Η γραφή της συγγραφέως ακροβατεί συχνά στα όρια του υπερρεαλισμού και του συμβολισμού, μπερδεύει τον αναγνώστη, τον καταπίνει μια δίνη εικόνων και νοημάτων, περίπλοκων εκφραστικών μέσων και λυρισμού, τον στροβιλίζει μέσα της μέχρι να τον παρατήσει ταραγμένο με την τελευταία λέξη της.
Ο δεύτερος λόγος είναι βαθύτερος. Είναι η στιγμή που ο αναγνώστης θα πιάσει τον εαυτό του να κρατά το λεπτό βιβλίο στα χέρια και να μην ξέρει τι να προσδοκεί από την επόμενη σελίδα. Γιατί; Κάθε σελίδα είναι και μια έκπληξη, μια νέα βουτιά στον εσωτερικό κόσμο της συγγραφέως, σε έναν κόσμο που δεν έχει απαραίτητα νόημα ή ίσως, ορθότερα, σε έναν κόσμο που αντιστοιχεί στο ασυνείδητο της συγγραφέως. Και το ασυνείδητο δεν είναι όμορφο, δεν έχει χρόνο, δεν έχει καν μορφή. Είναι σκοτεινό, οι σκέψεις άβουλες κι ανομολόγητες και συγχρόνως, ανθρώπινες. Στην κοιλιά του κήτους, λοιπόν.
Μετά τα μικρά πεζά ακολουθούν τα μεγάλα σε νέους ρυθμούς, πιο ήρεμους. Η γραφή πιο απλή, η επικοινωνία με τη συγγραφέα πιο απτή. Τώρα ο αφηγητής μοιάζει να είναι ένας, συχνά φαίνεται να είναι κι ο ίδιος σε κάθε ιστορία. Οι ιστορίες τρέχουν μπρος και πίσω στο χρόνο. Το κήτος δεν έχει καταπιεί ακόμα τον αναγνώστη. Τον φροντίζει, του δίνει νόημα ανάμεσα στις γραμμές κι ένα βαθυστόχαστο τέλος.
Καταλήγοντας κάποτε, θα πρόσθετα πως είναι ένα βιβλίο οδηγός για κάθε σταθμό της ζωής. Είτε αυτός ο σταθμός θα ο είναι έρωτας, είτε η μοναξιά, είτε ο θάνατος. Σταθμός, γιατί αποτελούν στιγμές κορύφωσης ή καταστροφής για τη ζωή του ανθρώπου. Οδηγός, γιατί ο χρόνος κυλάει και στις πλάτες του κουβαλάει κι εμάς, χωρίς να ξέρουμε τι πρόκειται να συναντήσουμε.
Τι θα μπορούσε να περιλαμβάνει μια συλλογή μικρών και μεγαλύτερων κειμένων με τίτλο που παραπέμπει σε ιστορίες διάσωσης ή καταστροφής; Ανατρεπτικές αφηγήσεις γύρω από την εσωτερική ζωή που πάλλεται έτοιμη να αναλωθεί ή να ανθίσει. Ιστορίες ανθρώπων που εκδηλώνουν έντονα συναισθήματα προκειμένου να διασκεδάσουν τη φθορά και την απουσία· που φλέγονται από ερωτική επιθυμία, αλλά αδυνατούν να συναντήσουν τον άλλο· που επιθυμούν να αποδράσουν, αλλά παραμένουν εγκλωβισμένοι και άπραγοι. Ιστορίες, πρωτίστως, ενηλικίωσης, αλλά και επιστροφής στον σκληρό κόσμο της παιδικής ηλικίας, όπου κυριαρχούν η μοναξιά και η συναισθηματική στέρηση.
Στα μικρά πεζά του “Κήτους” η θαλερή φαντασία, που αγνοεί τους κανόνες της συμβατικής λογικής, η μετάπλαση του ατομικού βιώματος σε κάτι ανοίκειο ή και αλλόκοτο, οι τολμηρές εικόνες και μεταφορές φαίνεται να διατηρούν κατά έναν τρόπο το παρθένο βλέμμα με το οποίο το παιδί αντικρίζει τον κόσμο. Στα μεγαλύτερα πεζά, πάλι, η περιγραφή της καθημερινότητας, που μοιάζει εκ πρώτης όψεως οικεία, υποσκάπτεται από ένα περίτεχνο δίχτυ υπαινιγμών, αλλά και από τη διαβρωτική δύναμη του ποιητικού, ενίοτε και του μεταφυσικού στοιχείου.
Στη θαυμαστή κοιλιά του κήτους όλα μπορεί να συμβούν· χάρη στην εκφραστική τόλμη της Ούρσουλας Φωσκόλου, οι ψυχικές καταστάσεις μεγεθύνονται και προσλαμβάνουν συμβολικές διαστάσεις, ενώ οι ήρωες, αν και απλοί άνθρωποι, αποκτούν αρχετυπικό βάθος και κατορθώνουν τελικά να διαρρήξουν τα δεσμά της καθημερινότητας.
