Κριστόφ Κισλόφσκι. Ένα όνομα γνωστό σε όλους. Ο Πολωνός σκηνοθέτης που άφησε πίσω του ένα έργο που διερεύνησε σε βάθος το εύθραυστο τοπίο της ανθρώπινης ύπαρξης.
Με θητεία στο ντοκιμαντέρ σε μια περίοδο που το είδος γνώριζε μεγάλη άνθηση. Με τον φακό του στραμμένο στην ακρίβεια της απεικόνισης της καθημερινότητας μέσα από τη ζωή κοινών ανθρώπων, αστών, εργαζόμενων, στρατιωτών. Αποφάσισε να αφήσει στην άκρη την τεκμηρίωση για τη μυθοπλασία και εξελίχθηκε κινηματογραφικά μέσα από τις θεϊκές εμπειρίες που μας χάρισε.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Κριστόφ Κισλόφσκι, γεννήθηκε στη Βαρσοβία το 1941. Έχοντας ολοκληρώσει τις σπουδές στην Κινηματογραφική Σχολή του Λοτζ, ασχολήθηκε για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα με τα ντοκιμαντέρ στην πολωνική τηλεόραση. Η ενασχόληση του αυτή φαίνεται ότι με κάποιο τρόπο τον καθόρισε. Αποτύπωσε στις εικόνες το πραγματικό, διαμόρφωσε ένα οπτικό ύφος λιτό, ορισμένες φορές αυστηρό. Πάντα όμως έντιμο απέναντι στην αλήθεια των πραγμάτων και των συναισθημάτων. Αναγνωρίζουμε εύκολα στις ταινίες του, στοιχεία που αποκτήθηκαν από αυτήν την περίοδο. Μια εμμονή στην αναζήτηση του αληθινού, μια απόρριψη του ψεύδους, στο οποίο οδηγεί η προσήλωση στην επιφάνεια. Ένα ηθικό βλέμμα πάνω στην πραγματικότητα, αλλά κυρίως έναν ιδιότυπο ρεαλισμό. Ένα ρεαλισμό περισσότερο εσωτερικό παρά εξωτερικό. Κέντρο του έχει το άτομο, την ηθική του και τη συνείδηση του. Όχι το χώρο που τον περιβάλλει ή την κοινωνία.
Χαρακτηριστικά του γνωρίσματα, η απαράμιλλη ουμανιστική προσέγγιση με την οποία διαχειριζόταν κινηματογραφικά τα ζητήματα ηθικής σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο. Η εξέχουσα ποιητική του γλώσσα, ένα ιδιαίτερο συντακτικό με το οποίο μετέτρεπε ιστορίες για πάθη, φόνους και λοιπά «αμαρτήματα», σε κινηματογραφικές παραβολές. Ο ίδιος μεγάλωσε άλλωστε με βαθιά Ρωμαιοκαθολική πίστη και διατηρούσε μία «προσωπική, ιδιωτική» σχέση με τον Θεό. Στο έργο του όμως η θρησκεία συνδιάζεται σθεναρά με την κοινωνική καταγραφή.
Οι ταινίες
Μετά από δεκάδες ταινίες μικρού μήκους (μυθοπλασίας και ντοκιμαντέρ), ο Κριστόφ Κισλόφσκι, ουσιαστικά έδωσε στίγμα το 1979 με τον «Ερασιτέχνη Κινηματογραφιστή» (τρία χρόνια πριν είχε προηγηθεί το «Blizna» / The Scar, 1976). Την πιο αυτοβιογραφική ταινία του, που προλόγισε ουσιαστικά την καριέρα του. Κομμάτι μιας ανήσυχης εθνικής κινηματογραφίας με πολιτική τοποθέτηση και προεξέχοντα μέλη τον Αντρέι Βάιντα, την Ανιέσκα Χόλαντ και τον Γιάνους Κιζόφσκι. Το έργο του Κριστόφ Κισλόφσκι, ήρθε αντιμέτωπο με το σκληρό πρόσωπο της πολωνικής κυβέρνησης που του επέβαλε επαναληπτικά γυρίσματα, νέο μοντάζ ή απαγόρευση κυκλοφορίας. Η ταινία «Τυφλή Τύχη» (Przypadek, 1981), μία εξαιρετικά πρωτότυπη δημιουργία απεικονίζει τρεις εκδοχές ενός τυχαίου γεγονότος. Κυκλοφόρησε όμως στην Πολωνία το 1987 έξι χρόνια μετά την ολοκλήρωσή της.
Το 1989 και μετά τα πολιτικά φορτισμένα «Δίχως Τέλος» («Bez Konca», 1985), ταινία που σηματοδότησε την αφετηρία της συνεργασίας του με τον συνθέτη Ζμπίγκνιου Πράισνερ, και «Μικρή Ιστορία για Ένα Φόνο» («Krótki Film o Zabijaniu», 1988), ακολούθησε ο «Δεκάλογος», μία τηλεοπτική σειρά εμπνευσμένη από τις θεϊκές εντολές. Στα 10 επεισόδια ο καθολικός Κριστόφ Κισλόφσκι, μεταποίησε τις απαγορεύσεις των βιβλικών «ου…» σε μικρές ιστορίες αποκάλυψης της ανθρώπινης φύσης. Χωρίς φυσικά να ξεχνά το μαύρο χιούμορ και το λιτό δράμα. Στη συνέχεια, το 1991, η γοητευτική και πλημμυρισμένη από την θεσπέσια μουσική του Πράισνερ, «Διπλή Ζωή της Βερόνικα», στάθηκε η ταινία ορόσημο στη φιλμογραφία του.
Χωρίς ίχνος εκλογίκευσης αλλά παρατηρώντας τα δίπολα στη συναισθηματική κατάσταση και στις κοινωνικές υποχρεώσεις της «διπλής» ηρωίδας του. Ο Κριστόφ Κισλόφκσι, κατέκτησε το παγκόσμιο κοινό και τη διεθνή κριτική, αναδεικνύοντας παράλληλα το ταλέντο της Ιρέν Ζακόμπ. Στην ταινία τα μεγάλα υπαρξιακά ερωτήματα τοποθετούνται σε συσχετισμούς που ορίζουν αντιθετικά άκρα. Η φθορά του σώματος και η αθανασία της ψυχής, η ανάγκη του προγράμματος και το αναπόδραστο της τύχης. Ο Κριστόφ Κισλόφσκι, χειραγωγεί τις μαριονέτες του και αποδεικνύει περίτρανα πως οι σημαντικές ερωτήσεις παραμένουν καίριες, γιατί δεν κατακτούν απαραίτητα την ανακούφιση της απάντησης.
Ας σταθούμε όμως λίγο παραπάνω στην «Μπλε Ταινία». Σε έναν κόσμο που αντανακλά το ψυχρό του μπλε, ο Κριστόφ Κισλόφσκι, κινηματογράφησε τις μικρές επαναστάσεις που οριοθετούν την προσωπική ελευθερία. Η επιστροφή της Ζιλί, στη ζωή μοιάζει με μία παραβολή που μετουσιώνει σταδιακά τη θρηνωδία της μοναξιάς σε ένα θεϊκό ύμνο για την αγάπη. Πολυβραβευμένο στο Φεστιβάλ Βενετίας, και φυσικά με τις υπέροχες μελωδίες του Πράισνερ. Το «Μπλε» στάθηκε ένας κατανυκτικός, γενναιόδωρος κινηματογραφικός ύμνος που ανακάλυψε τη λύτρωση μέσα από τη λήθη.
Όπως άλλωστε και το έργο του Κριστόφ Κισλόφσκι. Λιτό και τόσο πλούσιο, μαζί.
