Πρόσφατα (4 Σεπτεμβρίου) κυκλοφόρησε στο Netflix το I’m thinking of ending things, η νέα δουλειά του Charlie Kauffman, σεναριογράφου υπεύθυνου για καινοτόμες ταινίες όπως το Eternal sunshine of the spotless mind, το Being John Malkovich, το Adaptation και το Synecdoche New York (το οποίο επίσης σκηνοθέτησε). Πρόκειται για άλλο ένα φιλόδοξο εγχείρημα (βασισμένο στο βιβλίο του Iain Reid), το οποίο αποζητά να βρει τα όρια μεταξύ φανταστικού και πραγματικού, παρόντος, παρελθόντος και μέλλοντος, καθώς και τα σύνορα ίσως του ίδιου του κινηματογράφου ως μέσου αφήγησης.
Η πλοκή
Μια νεαρή κοπέλα (με εναλλασσόμενα ονόματα) και το αγόρι της (ο Jake) οδεύουν προς τους γονείς του τελευταίου, οι οποίοι ζουν σε μια απομονωμένη φάρμα. Μετά από μια μακροσκελή συζήτηση στο αμάξι εν μέσω μιας χιονοθύελλας τελικά φτάνουν στον προορισμό τους, όπου τους περιμένουν ένα σωρό σουρεαλιστικά συμβάντα: οι γονείς γερνάνε και ξαναγίνονται νέοι, ακούμε διάφορους ψιθύρους και λόγια για το περίεργο υπόγειο της οικίας, ένα σκυλί κουνάει ασταμάτητα το κεφάλι του και εξαιρετικά άβολες συζητήσεις επικρατούν. Η σουρεαλιστική ατμόσφαιρα συνεχίζεται και όταν φύγουν από το σπίτι, πάλι με περίεργους διαλόγους, γεμάτους άκυρους συνειρμούς (πχ η φράση I’m thinking of ending things ακούγεται χωρίς ιδιαίτερο λόγο), με περίεργα παγωτατζίδικα και τεράστια σχολεία στη μέση του πουθενά, καθώς και με την γενική σύγχυση μεταξύ του τι όντως έχει συμβεί και του τι συμβαίνει τώρα, με το αν μια σκέψη πραγματοποιήθηκε ή όχι. Στοιχεία μιούζικαλ, δράματος και κωμωδίας διανθίζουν την ταινία.
Η κριτική
Η παραπάνω περιγραφή της πλοκής ίσως φάνηκε ανεπαρκής ή μπερδεμένη σε κάποιους. Πρέπει να μας πιστέψετε όμως όταν σας λέμε πως είναι πραγματικά αδύνατον να περιγράψεις συμβατικά αυτήν την ταινία. Πρώτον, γιατί είναι έντονα συνειρμική, δηλαδή ακολουθεί διάφορες διαδρομές, ανάλογα με τις σκέψεις, τις πράξεις και τις αναμνήσεις των ηρώων. O Jake πχ λέει πως θυμάται γνωστούς του που έπαιζαν σε μιούζικαλ και σε λίγα λεπτά βλέπουμε έναν επιστάτη να παρακολουθεί μια χορογραφία στους διαδρόμους του σχολείου. Άλλοτε μια βαθυστόχαστη συζήτηση μεταξύ του νεαρού ζευγαριού διακόπτεται επειδή ο Jake έχει βαλθεί να πετάξει το παγωτό που λιώνει έξω από το αμάξι. Γίνονται περίεργες αναφορές σε ψιθύρους, σε αμνησία και γενικά μικρά συμβάντα αλλάζουν τελείως την κατεύθυνση της ιστορίας, βάζοντας μας σε σκέψεις για το τι είναι αληθινό και τι όχι, τι είναι σύμβολο και τι γεγονός, τι είναι ψυχικό και τι πραγματικό φαινόμενο. Η σουρεαλιστική διάθεση του I’m thinking of ending things κορυφώνεται και από τις ερμηνείες των ηθοποιών, τις περίεργες γκριμάτσες τους και τα βλέμματά τους. Toni Collette και David Thewlis (οι γονείς) και Jesse Plemons και Jessie Buckley (το ζευγάρι) υποδύονται εξαιρετικά τους (αντι-) ήρωες του Charlie Kauffman.
Παρόλα αυτά το I’m thinking of ending things δεν αποσκοπεί ακριβώς να προκαλέσει το συναίσθημα του τρομακτικού αλλά κάτι πιο δύσκολο, δηλαδή την αίσθηση του ανοίκειου, και μάλιστα με την φροϋδική έννοια: o Freud είχε υποστηρίξει πως ανοίκειο μας φαίνεται κάτι που πρώτα μας ήταν γνώριμο, αργότερα απωθήθηκε από τη συνείδηση και τώρα επιστρέφει. Το I’m thinking of ending things είναι γεμάτο από τέτοια πράγματα που χάνονται και επιστρέφουν. Για παράδειγμα, η κοπέλα απαγγέλλει στο αμάξι ένα δικό της ποίημα και αργότερα το βρίσκει σε ένα βιβλίο στο σπίτι. Το ίδιο συμβαίνει και με πίνακές της, που για κάποιο λόγο ανακαλύπτει ξανά στο υπόγειο του σπιτιού. Ο Jake επίσης επαναλαμβάνει συνεχώς πως έχει αλυσίδες για το χιόνι . Αυτή η φροϋδική επιστροφή του απωθημένου λοιπόν δημιουργεί την παράξενη, ανοίκεια αίσθηση της ταινίας.
Όπως το Synecdoche New York είχε να κάνει με την έννοια του χώρου, έτσι και το I’m thinking of ending things πραγματεύεται την σχετικότητα του χρόνου. Όπως είπαμε πριν, άτομα γερνάνε ξαφνικά, γεγονότα και φράσεις επαναλαμβάνονται και γενικά το παρελθόν και το μέλλον εισβάλλουν απότομα στο υποτιθέμενο παρόν της ταινίας. Φαίνεται πως ο Charlie Kauffman θέλει να κλονίσει τις προσδοκίες μας για τον φιλμικό χρόνο, αφαιρώντας με απότομες κινήσεις την γραμμικότητα των συμβάντων.
Κανείς θα μπορούσε να κατηγορήσει την ταινία πως δεν έχει συνοχή ούτε κατεύθυνση, πως δεν “γίνεται” κάτι και πως απλά παρακολουθούμε γεγονότα και συνειρμούς χαλαρά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Όλα αυτά όμως στην πραγματικότητα ίσως να είναι τα δυνατά σημεία του I’m thinking of ending things. Είναι ακριβώς ένα έργο που σκέπτεται πάνω στην γραμμικότητα της αφήγησης, που αναζητεί το όριο στο τι πρέπει να είναι εξιστόρηση μιας ιστορίας, που μας κάνει να αναρωτηθούμε για το πώς τελικά δομείται ο φιλμικός χρόνος. Ίσως όλο αυτό να κουράζει (η ταινία είναι και πάνω από δύο ώρες), αλλά εν μέσω της κινηματογραφικής μονοτονίας των ημερών μας (που ακόμα και ο Nolan με το Tenet δεν κατάφερε να κλονίσει) ο Charlie Kauffman μάς φέρνει κάτι διαφορετικό, κάτι καινούργιο, κάτι ριζοσπαστικό. Και για αυτό τον ευγνωμονούμε.
Trailer:
