Η 7η τέχνη ευτυχώς ή δυστυχώς δε χαρίζεται σε κανέναν. Είτε πρόκειται για κάποιο έμφυτο ταλέντο, είτε για δεξιότητες που αποκτώνται με πολυετείς δαπανηρές σπουδές, κόπο και ιδρώτα, αν ένας σκηνοθέτης δεν κατέχει κανένα από τα 2 αυτά χαρακτηριστικά, είναι αδύνατον να αναδειχθεί και να αναδείξει, αν όχι να επιδείξει, τις δημιουργικές του ορμές και το καλλιτεχνικό του όραμα στο ευρύ κινηματογραφικό κοινό.
Εκείνοι που κατάφεραν και ξεχώρισαν από το σωρό, είχαν πάντοτε κάτι ξεχωριστό να επιδείξουν και κάτι καινούριο να προσθέσουν στο πολύπλοκο ψηφιδωτό της κινηματογραφικής γλώσσας. Κάθε τους καλλιτεχνική επιλογή, από το κομμάτι της αισθητικής, μέχρι την κίνηση της κάμερας, τους διαλόγους και το σενάριο (όταν αυτά τα επιμελούνται οι ίδιοι) φωνάζει το όνομά τους, χωρίς να αφήνεται κανένα περιθώριο παρεξήγησης για την ταυτότητα των έργων τους.
Πολύ πριν καταφέρουν όμως να μπουν στο πάνθεον της 7ης τέχνης και να γευτούν το νέκταρ της αιωνιότητας, πάσχιζαν να θεμελιώσουν το προσωπικό τους στυλ και να εισέλθουν με δειλά βήματα στην κινηματογραφική βιομηχανία, με προσπάθειες που δε θυμίζουν σε τίποτα την αίγλη και τη δόξα των μεγάλων τους στιγμών. Χαμηλό budget, τεχνικά λάθη και σε μερικές περιπτώσεις μέτριες έως κακές ερμηνείες, είναι μόνο μερικά από τα χαρακτηριστικά που μπορούν να περιγράψουν τις πρώτες απόπειρες μεγάλων σκηνοθετών να κυνηγήσουν το όνειρο και να αγγίξουν την κορυφή. Το αποτέλεσμα προφανώς και είναι δικαιολογημένο, αν αναλογιστεί κανείς τα μέσα που διέθετε εκείνη την εποχή ο μέσος ανερχόμενος σκηνοθέτης. Συνεπώς, οποιαδήποτε κριτική θα ήταν άτοπη, αν δε συμπεριλάμβανε και τον καθοριστικό παράγοντα της εκάστοτε ιστορικής συγκυρίας.
Αυτές είναι λοιπόν, μερικές από τις άγνωστες πρώτες ταινίες μικρού μήκους μεγάλων σκηνοθετών που (δεν) άφησαν εποχή :
Quentin Tarantino – My best friend’s birthday (1987)
Πολύ πριν διαμορφώσει το κινηματογραφικό του σύμπαν και το στολίσει με στυλιζαρισμένο αίμα, ευφάνταστες προσβολές και αξιομνημόνευτους χαρακτήρες, ο ιδιόρρυθμος σκηνοθέτης ξόδεψε τρία χρόνια (1984-1987) για να γράψει, να σκηνοθετήσει και να πρωταγωνιστήσει στην πρώτη του μικρού μήκους ταινία «My best friend’s birthday».
Ο Clarence (Quentin Tarantino), κολλητός φίλος του Mickey (Craig Hamann) παίρνει πρωτοβουλία και αναλαμβάνει να φτιάξει τη διάθεση του δεύτερου, αφού τον χωρίζει η κοπέλα του. Κάπως έτσι ξεκινάει ένα ταξίδι στο παρελθόν, με πρωταγωνιστή τον πολύ νέο και ανώριμο καλλιτεχνικά Tarantino, να ξεστομίζει ανά διαστήματα πρώιμες ατάκες από τα «Reservoir Dogs» και «Pulp Fiction» και να προοικονομεί μέρος της σεναριακής πλοκής του «True Romance» και του «Natural Born Killers», που έγραψε αργότερα. Ο θρύλος θέλει το φιλμ της ταινίας να καταστρέφεται σε μια φωτιά και να διασώζονται μόνο τα 36 λεπτά που αναρτήθηκαν αρκετά μεταγενέστερα στο Youtube, αλλά ο τότε συνεργάτης του Tarantino Roger Avary διαψεύδει, λέγοντας πως «η ταινία απλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ γιατί χάθηκε το ενδιαφέρον».
Christopher Nolan – Doodlebug (1997)
https://www.youtube.com/watch?v=-WhKt_CkXD0
Για πολλούς οπαδούς του σκηνοθέτη, το The Following (1998) είναι η πρώτη ταινία που γύρισε, πριν τραβήξει τα βλέμματα πάνω του και κάνει τη μεγάλη mainstream στροφή στα σαλόνια του Hollywood. Στην πραγματικότητα όμως, προηγήθηκαν οι μικρού μήκους «Τarantella» (1989), «Larceny» (1996) και «Doodlebug» (1997). Δυστυχώς, οι πληροφορίες για τις 2 πρώτες, πέρα από την ίδια τους την ύπαρξη, είναι άγνωστες. Αν και δεν αποτελεί την πρώτη του απόπειρα να εισέλθει στα κινηματογραφικά δρώμενα λοιπόν, το «Doodlebug» είναι σίγουρα η πρώτη προσπάθεια του Christopher Nolan που βρίσκεται ακόμα εκεί έξω και δίνει μια πολύ μικρή γεύση για το όραμα και τα σχέδια που είχε τότε ο μεγάλος σκηνοθέτης. Με διάρκεια που δεν ξεπερνά τα 3 λεπτά και με πρωταγωνιστή τον Jeremy Theobald του «The Following», ο Nolan εκθέτει τους υπαρξιακούς προβληματισμούς του, ακροβατώντας ανάμεσα στο ονειρικό και το πραγματικό και παίζοντας με τη λεπτή γραμμή που χωρίζει τη λογική από την παράνοια, όπως άλλωστε συνηθίζει να κάνει και σήμερα.
Darren Aronofsky – Fortune Cookie
Πίσω στο μακρινό 1991, ένας 22χρονος μαθητής της σχολής κινηματογράφου του Harvard, σκηνοθετεί μία ευφάνταστη ταινία μικρού μήκους με τίτλο «Fortune Cookie». Πρωταγωνιστής είναι ένας αποτυχημένος πλασιέ χωρίς καμία απολύτως αυτοπεποίθηση, που γίνεται συχνά περίγελος του ανταγωνιστή του και πασχίζει να βρει το μυστικό της επιτυχίας. Όταν τελικά το βρει, δε θα μπορέσει να ζήσει χωρίς αυτό και τίποτα δε θα είναι ξανά το ίδιο.
Παρ’ όλο που είναι γυρισμένη με ελάχιστα μέσα, η εφευρετικότητα του Aronofsky σώζει την κατάσταση και παραδίδει ένα αποτέλεσμα, που αργότερα θα τον δικαίωνε πανηγυρικά. Τα πολύ κοντινά πλάνα, καθώς και οι γρήγορες και ρυθμικές εναλλαγές εικόνων (hip hop montage) που έκαναν την εμφάνισή τους στο «Requiem for a Dream» και ξεπηδάνε ανά διαστήματα κι εδώ, προδίδουν για μια ακόμα φορά το ταλαντούχο μάτι και την τεχνοτροπία του τότε ανερχόμενου σκηνοθέτη. Μπορεί το σενάριο να μην είναι δικό του, αλλά καταφέρνει να το αποδώσει με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο και να διατηρήσει ένα δυσοίωνο και αλλόκοτο κλίμα καθ’ όλη τη διάρκεια της κατά τ’ άλλα κωμικής ταινίας.
Martin Scorsese – What’s a Nice Girl Like You Doing in a Place Like This (1963)
Όλοι τον ξέρουν, όλοι τον θαυμάζουν και όλοι θέλουν να δουλέψουν μαζί του. Η καριέρα του άλλωστε μετρά πάνω από 40 χρόνια δημιουργίας κλασσικών αριστουργημάτων και αιματοβαμμένης γκανγκστερικής παραφροσύνης.
Πριν ξεκινήσουν όλα όμως, ο Martin Scorsese ήταν στην αντίπερα όχθη, εκείνη των ονειροπόλων και ανερχόμενων καλλιτεχνών, που ακόμα δεν είχαν πραγματοποιήσει κάποιο μεγάλο βήμα στη βιομηχανία του κινηματογράφου. Η γνωριμία του με τον Robert De Niro άλλωστε, θα αργούσε να έρθει μερικά χρόνια.
Το 1959 λοιπόν, ο Scorsese θα σκηνοθετήσει την πρώτου μικρού μήκους ταινία του, με τίτλο «Vesuvius VI». Ο σκηνοθέτης τη χαρακτήρισε «παιδική» σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Imdb το 2016 και αυτό είναι το μόνο που αποδεικνύει και την ύπαρξη της συγκεκριμένης ταινίας, μιας και δεν ήταν ποτέ διαθέσιμη στο ευρύ κοινό. Η επόμενη ταινία του, που χρονολογικά πλησιάζει αρκετά την πρώτη, είναι και αυτή που κερδίζει επάξια το βραβείο μεγαλύτερου τίτλου σε ταινία του Scorsese. Και οι διακρίσεις σταματούν κάπου εδώ.
Ακολουθώντας το μοτίβο της αφήγησης και εξιστόρησης σε πρώτο πρόσωπο, που έχει ξαναχρησιμοποιήσει στο «Goodfellas» μεταξύ άλλων, ο νεαρός τότε σκηνοθέτης διηγείται τη σουρρεαλιστική ιστορία ενός συγγραφέα και της ψύχωσής του με μια φωτογραφία. Το τελικό αποτέλεσμα είναι αρκετά διασκεδαστικό και καλοδουλεμένο, παρά τα λιγοστά μέσα που μπορούσε να διαθέσει κάποιος εκείνη την εποχή. Μόνο από το γεγονός ότι αποτέλεσε τον προάγγελο των όσων θα ακολουθούσαν και έθεσε τα πρώτα θεμέλια για τον ταλαντούχο νεαρό με τη ζωηρή φαντασία, αξίζει 9 λεπτά από το χρόνο κάθε σκληροπυρηνικού και μη fan.
Steven Spielberg – Escape to Nowhere (1961)
Πρόκειται αδιαμφισβήτητα για τον μετρ των τανιών δράσης και πρωτοπόρο του είδους της επιστημονικής φαντασίας. Το όνομά του έχει στολίσει μερικές -αν όχι τις περισσότερες- από τις πιο ακριβοπληρωμένες, αξιομνημόνευτες και επικές παραγωγές του σύγχρονου κινηματογράφου και όχι άδικα.
Πριν όμως ο Steven Spielberg διαμορφώσει και προσαρμόσει τη γλώσσα του σύγχρονου κινηματογράφου στα μέτρα του, έκανε κι αυτός τα πρώτα του δειλά βήματα σκηνοθετώντας μερικές άγνωστες ταινίες μικρού μήκους, που η πλειονότητα των απανταχού fans αγνοεί. Σύμφωνα με το imdb, τα έργα «The Last Gun» και «Fighter Squad» του 1959 και 1961 αντίστοιχα, ήταν οι πρώτες απόπειρες του σκηνοθέτη και παραγωγού να αφήσει το στίγμα του στον κόσμο της 7ης τέχνης. Δυστυχώς όμως και σε αυτή την περίπτωση, τα πρώτα δείγματα δουλειάς του Spielberg αγνοούνται, με το πρώτο διαθέσιμο αλλά ημιτελές υλικό, να είναι εκείνο της πολεμικής ταινίας «Escape to Nowhere» του 1961. Να σημειωθεί ότι ο Spielberg το 1961 ήταν μόλις 15 χρονών.
Στο απόσπασμα που έχει διασωθεί και υπάρχει διαθέσιμο στο Youtube, τα πλάνα είναι ντυμένα με το επικό Ride of the Valkyries, ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και χρησιμοποιημένα στον κινηματογράφο κομμάτια του Richard Wagner. Αν και το μουσικό θέμα μπήκε μεταγενέστερα σαν μουσικό χαλί και όχι την εποχή που γυρίστηκε, είναι αξιοθαύμαστο το ότι ο Spielberg κατάφερε να γυρίσει τόσο άρτια πλάνα, χρησιμοποιώντας φθηνά και αυτοσχέδια εφέ που έμοιαζαν παραπάνω από ικανοποιητικά και αληθοφανή. Στην καλλιτεχνική του προσπάθεια συμμετείχαν τόσο οι συμμαθητές του, όσο και οι γονείς του, που επέβλεπαν τη διαδικασία και οδηγούσαν τα οχήματα που φαίνονται στα πλάνα, καθώς κανένας από το υπόλοιπο cast δεν ήταν αρκετά μεγάλος γι’ αυτό.
Πηγές
https://scroll.in/reel/808968/the-short-film-where-it-all-began-for-christopher-nolan
http://www.openculture.com/2012/09/scenes_from_steven_spielbergs_childhood_epic_films.html
