Τελικά ποιος αντιγράφει ποιον; Η τέχνη αντιγράφει τη ζωή ή η ζωή την τέχνη; Είναι άραγε γραφικό να αναρωτιέται κανείς για ένα τόσο διαχρονικό και τόσο συχνά διατυπωμένο ερώτημα; Ένα ερώτημα που έχει βασανίσει καλλιτέχνες, φιλοσόφους και κριτικούς; Το πρόβλημα στην προκειμένη περίπτωση δεν έγκειται στη σωστή απάντηση, αλλά στη σωστή ερώτηση. Η μορφή που έχει λάβει το εν λόγω δίλημμα όχι μόνο δεν επιτρέπει καμία ευελιξία σε κάποια απάντηση, αλλά αναγκάζει όσους μπλέκουν σε αυτό το δίπολο να διαλέξουν πλευρά, να πάρουν μία απ’ τις δύο θέσεις, ενώ στην πραγματικότητα συμβαίνουν και τα 2.
Η τέχνη δεν αποτελεί πια το προνόμιο κάποιας άρχουσας ελίτ και με την πάροδο των χρόνων έπαψε να είναι προϊόν εσωτερικής κατανάλωσης κύκλων αποτελούμενων από ειδήμονες, αριστοκράτες και εκπροσώπους του πνεύματος. Κι αν αυτό δεν μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα για όλες τις τέχνες, μπορεί σίγουρα να ειπωθεί για εκείνη, της οποίας η απήχηση έσπασε κάποτε με επιτυχία το φράγμα των κοινωνικών και οικονομικών διαχωρισμών, τον κινηματογράφο.
Στη σύγχρονη εποχή, δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει το γεγονός ότι τόσο ο κινηματογράφος, όσο και η τηλεόραση (που αποτελεί άλλωστε μια εξελιγμένη παραλλαγή του) έχουν την πρωτοκαθεδρία στην ψυχαγωγία του σύγχρονου ανθρώπου. Είναι λογικό επομένως να επηρεάζεται μία τεράστια μερίδα του πληθυσμού από την ίδια του την ψυχαγωγία και να δημιουργείται σταδιακά ένα κοινό σημείο αναφοράς, μία συλλογική έκφραση που διαμορφώνει τόσο τη σύγχρονη κουλτούρα, όσο και τις συμπεριφορές των απανταχού θεατών.
Επιστρέφοντας λοιπόν στο αρχικό μας δίλημμα, η τέχνη γενικά και ο κινηματογράφος ειδικότερα, αντιγράφει αδιάκοπα τη ζωή και δεν είναι λίγες οι φορές που μια ταινία ισχυρίζεται ότι ”βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα”. Τι συμβαίνει όμως όταν μια ζωή βασίζεται σε μια ταινία; Αυτές είναι μερικές από τις περιπτώσεις, που η ζωή αντέγραψε πιστά τον κινηματογράφο:
Ο Ιταλός Scarface
Ο Ιταλός μαφιόζος Βάλτερ Σκιαβόνε ήταν γνωστό αρχηγικό μέλος της Καμόρρα και σίγουρα δεν έκρυβε το θαυμασμό του για το ”Scarface” που ενσάρκωσε ο Al Pacino στην ομώνυμη ταινία του 1983. Μέχρι να συλληφθεί από την Ιταλική αστυνομία, διέμενε στο καταφύγιο της απόρθητης βίλλας του, η οποία ήταν κατασκευασμένη με κάθε λεπτομέρεια, στα πρότυπα εκείνης που κατοικούσε ο Tony Montana στην ταινία. Φημολογείται μάλιστα, ότι ο ίδιος ο Σκιαβόνε παρέδωσε αυτοπροσώπως τη βιντεοκασέτα της ταινίας, στον αρχιτέκτονα που ανέλαβε το έργο.
Τα ”παιδιά” του Ταραντίνο
Λίγο πριν ο Jules Winnfield και ο Vincent Vega εκτελέσουν τον Brett στο Pulp Fiction, ο πρώτος απαγγέλει ένα χωρίο από τη Βίβλο. Ιεζεκιήλ 25,17. Δύο νεαροί από το Καζάλ ντι Πρίνσιπε της Ιταλίας, ο Τζουζέππε Μ. κι ο Ρομέο Π., κάνουν ακριβώς το ίδιο πυροβολώντας προς μια μικρή ομάδα παιδιών για εκφοβισμό. Έχοντας μεγαλώσει με μαφιόζικες ταινίες και προσπαθώντας να αντιγράψουν τους αγαπημένους τους (αντι)ήρωες, οι δύο ανήλικοι ανερχόμενοι μαφιόζοι, όπως ήθελαν να φαντάζονται τους εαυτούς τους, σκορπούσαν το χάος στην περιοχή απαγγέλοντας ατάκες από τις αγαπημένες τους ταινίες, μιμούμενοι τις κινήσεις και το στυλ των κινηματογραφικών χαρακτήρων που λάτρευαν. Ο ένας μάλιστα αποκαλούσε τον άλλο ”Ντόνι” από το χαρακτήρα του Ντόνι Μπράσκο, με τον Johnny Depp και τον Al Pacino. Οι δύο νεαροί είχαν μπει τόσο βαθιά στο πετσί των ρόλων, που θεωρώντας τους εαυτούς τους άτρωτους, αγνόησαν τις προειδοποιήσεις των πραγματικών μαφιόζων, που προτιμούσαν να αποφεύγουν αχρείαστες φασαρίες στην περιοχή τους. Τελικά, πέφτουν και οι 2 νεκροί από πυροβολισμούς, μετά από ενέδρα που στήθηκε εναντίον τους, από μέλη της Καμόρρα.
Τα πραγματικά Fight Club
Είναι πασίγνωστο ότι ο πρώτος και ο δεύτερος κανόνας του Fight Club είναι ακριβώς ο ίδιος. ”You do NOT talk about Fight Club”. Όσο κλισέ και να ακούγεται αυτό, κάποιοι εκεί έξω εξακολουθούν να μην ακολουθούν το βασικό αυτό κανόνα. Δεν πρόκειται για κάποια νέα είδηση , ούτε για κάποιο μεμονωμένο συμβάν, αλλά για μία μόδα που έχει αποκτήσει τεράστιες διαστάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα δημοσιεύματα για τα αληθινά fight clubs δεν είναι λίγα τα τελευταία χρόνια. Οι παράνομοι αγώνες μεταξύ εφήβων στην Ταϊλάνδη και τα underground ρινγκ της Νέας Υόρκης, είναι μόνο μερικά από τα παραδείγματα που είτε έχουν, είτε δεν έχουν επηρεαστεί άμεσα από το Fight Club, διαιωνίζουν το φαινόμενο και επαναφέρουν στο προσκήνιο το ιδιαίτερο concept της ταινίας.
Οι ληστές που αντέγραψαν το The Town
Τον Οκτώβριο του 2011 συλλαμβάνεται στη Νέα Υόρκη συμμορία, που σύμφωνα με τα δημοσιεύματα της εποχής, είχε διαπράξει 62 ληστείες με λεία που έφτανε συνολικά τα 217.000 $. Όπως ομολόγησαν οι πέντε ληστές, οι ιδέες για τις μεθόδους που ακολουθούσαν, προήλθαν από την ταινία The Town , με σκηνοθέτη και πρωταγωνιστή τον Ben Affleck. Η συμμορία έκοβε το ρεύμα και χρησιμοποιούσε φακούς κεφαλής για να πραγματοποιήσει τις ληστείες , ενώ στη συνέχεια έριχνε χλωρίνη στα ΑΤΜ και τις ταμειακές μηχανές, για να καλύψει τα ίχνη της. Εκεί που πρωτοτύπησαν πάντως, ήταν στο κομμάτι της ενδυμασίας. Σε αντίθεση με την κινηματογραφική συμμορία του Ben Affleck, οι πραγματικοί ληστές φορούσαν τα καθημερινά τους ρούχα και όχι στολές καλόγριας.
Οι τρεις πινακίδες στο Λονδίνο και στη Φλόριντα
Ήταν προφανές απ΄την αρχή, ότι η ήδη πολυβραβευμένη ταινία του Martin MacDonagh θα είχε τεράστιο αντίκτυπο στις καρδιές και τις συνειδήσεις των θεατών. Το υποκριτικό ταλέντο όλου του cast, σε συνδυασμό με την άρτια σκηνοθεσία και το ιδιαίτερα ενδιαφέρον σενάριο του δημιουργού, στάθηκαν κάτι παραπάνω από αρκετά για το τελικό, αψεγάδιαστο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Κανείς δεν περίμενε ωστόσο, ότι θα είχε τόσο μεγάλο αντίκτυπο και στη σύγχρονη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα. Η ακτιβιστική οργάνωση Justice for Grenfell, εμπνευσμένη από την ταινία, έχει διοργανώσει καμπάνια για να αντιταχθεί ανοιχτά στις αρχές του Λονδίνου και στον τρόπο με τον οποίο χειρίστηκαν την κατάρρευση του Grenfell Tower, μέσα στον οποίο έχασαν τη ζωή τους 71 άνθρωποι.
Την ίδια μορφή διαμαρτυρίας υιοθέτησε και η ακτιβιστική οργάνωση Avaaz , που μετά τους πυροβολισμούς στο Λύκειο Marjory Stoneman Douglas και τους 17 θανάτους που προκλήθηκαν, επιρρίπτει ευθύνες και προκαλεί ανοιχτά τον γερουσιαστή της Φλόριντα Μάρκο Ρούμπιο.
Πηγές
Γόμορρα, Ρομπέρτο Σαβιάνο, εκδ. Πατάκη , 2013
https://www.mirror.co.uk/news/world-news/real-life-fight-club-reveal-8701454
https://www.theguardian.com/world/shortcuts/2018/feb/21/when-real-life-protest-imitates-art-from-three-billboards-to-father-ted
https://www.theguardian.com/film/2011/oct/19/town-new-york-ben-affleck
http://www.newsweek.com/nine-horrible-real-life-crimes-were-inspired-movie-or-novel-583828
