Αρχιτεκτονική και Μουσική

Εδώ και πολλές δεκαετίες διεξάγεται έρευνα πάνω στην συσχέτιση που έχουν αρχιτεκτονική και μουσική.

Ο Γερμανός ποιητής Johann Wolfgang von Goethe, λέγοντας «Music is liquid architecture; Architecture is frozen music.», μάλλον ήθελε να τονίσει ότι και οι δύο τέχνες δομούν-δημιουργούν, ένα ολόκληρο κόσμο μέσα στον κόσμο. Η αρχιτεκτονική πλάθει χώρους  πραγματικούς, κτίζει – δομεί το περιβάλλον, και η μουσική πλάθει χώρους ονειρικούς – δομεί τη φαντασία. Η επίδραση στην ψυχοσύνθεση του ατόμου είναι εμφανής είτε μέσω της χωρικής εμπειρίας της αρχιτεκτονικής επιστήμης είτε μέσω της ακουστικής εμπειρίας που εκπηγάζει από τη μουσική επιστήμη. Είναι σαν η μουσική να δονεί τον κόσμο με «λυρικές» μορφές ανάλογες με εκείνες που η αρχιτεκτονική υψώνει στον οπτικό μας χώρο.

Αρχιτεκτονική και μουσική χρειάζονται την μνήμη ώστε να συνδέσουν το παρελθόν με το παρόν και το μέλλον. Πράγματι, για να κατανοήσεις τις δύο αυτές τέχνες χρειάζεται ένα συνειρμικό ταξίδι, μια βαθύτερη αναζήτηση στους «χώρους» τους. Η ακουστική ενός κτηρίου είναι μέρος του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού αλλά και «διάσταση προσανατολισμού» όπως είπε η Hellen Wallace (2007).

Επιπρόσθετα, είναι κοινά αποδεκτό ότι αρχιτεκτονική και μουσική έχουν ίδιο ή παρόμοιο λεξιλόγιο. Αναφέρονται στη μελέτη ποικίλων στοιχείων που σχεδιάζονται κι συνδυάζονται ώστε στο σύνολο, η σύνθεσή τους να είναι μια αρμονία των επιμέρους λεπτομερειών. Εναλλάσσοντας μεγέθη και εντάσεις προκαλούν εκπλήξεις ή επαναλήψεις που επιφέρουν μια αίσθηση οικειότητας – αναγνωρισιμότητας. Κάπως έτσι, με τη διαδοχή στοιχείων και συγκεκριμένων χαρακτηριστικών δίνουν ρυθμό και μπορούν να εκφράσουν διαφορετικά είδη και κουλτούρες. Πράγματι, η αρχιτεκτονική ως η εικόνα του δομημένου περιβάλλοντος διαφέρει ανάλογα με τον τόπο, τα γεωμορφολογικά χαρακτηριστικά, την κουλτούρα και τον τρόπο ζωής των ανθρώπων και εμφανίζεται με διάφορα στυλ-τάσεις. Αντίστοιχα η μουσική ως το ακουστικό περιβάλλον διαφοροποιείται και αυτή με βάση τη «φιλοσοφία» που αντιπροσωπεύει και τις συνθήκες που επικρατούν σε μια κοινωνία.

Λέγεται ότι το κοινό δομικό χαρακτηριστικό τους είναι τα μαθηματικά, εφόσον το μέτρο και η αναλογία είναι δυο από τις βασικές αρχές τους. Η πρώτη κοινή γραμμή των δύο τεχνών εμφανίστηκε στην αρχαία Ελλάδα όταν οι Πυθαγόρειοι ανάπτυξαν την θεωρία των αρμονικών αναλογιών στη μουσική που υποστήριζε ότι η αρμονία και η γεωμετρία ήταν η ουσία των πραγμάτων.

Ο Ελβετός αρχιτέκτονας Le Corbusier, τον 20^ο αι., δημιούργησε το σύστημα μέτρησης Modulor, όπου βασισμένο στην ακολουθία Fibonacci και τη χρυσή τομή, στόχευε στην αρμονία της αρχιτεκτονικής με τη φύση, στην εργονομία ενός σχεδιασμού που εμβαθύνει στις μαθηματικές αναλογίες του ανθρώπου.

Αντίστοιχα ο αρχιτέκτονας και μουσικός Ιάννης Ξενάκης, χρησιμοποιώντας την κλίμακα του Modulor αναζητούσε μια «μουσική γραφή» και κατ’επέκταση μια σύζευξη αρχιτεκτονικής-μουσικής. Αρχικά, το 1952, δημιούργησε μια «ακουστική εικόνα» μέσω ανάλυσης της χρυσής τομής και έπειτα το 1953 με εφαρμογή της ίδιας λογικής, δημιούργησε το μουσικό κομμάτι «Le Sacrifice», χωρίζοντάς το δηλαδή σε 8 τόνους και 8 διάρκειες.

 

 

Κατά τον ίδιο τρόπο, στην αρχιτεκτονική του μοναστηρίου La Tourrete του Le Corbusier, o Ξενάκης εφάρμοσε την ίδια μέθοδο για τον διαχωρισμό των γυάλινων κυματιστών πανέλλων.

Mε το ίδιο σκεπτικό, ο  Αμερικανός αρχιτέκτονας Steven Holl, το 1991 σχεδίασε το Stretto House, επανερμηνεύοντας την ανάλυση του κονσέρτου «Music for Strings, Percussion and Celesta» του Bela Bartok. Αντικαθιστώντας τα μουσικά στοιχεία του κομματιού σε αρχιτεκτονικά-χωρικά στοιχεία αποδεικνύει ίσως τη βαθιά σύνδεση των αρχών αρχιτεκτονικής και μουσικής.

Τέλος, σήμερα η πρόοδος της τεχνολογίας επηρεάζει και εξελίσσει τον τρόπο σχεδίασης και παραγωγής της αρχιτεκτονικής και της μουσικής. Την ίδια στιγμή που η αρχιτεκτονική επεξεργασία δίδεται με φωτορεαλιστικές τρισδιάστατες εικόνες, παρατηρείται και η μεταφορά της μουσικής σε ψηφιακή απεικόνιση μέσω τρισδιάστατης αποτύπωσης της μουσικής αναπαραγωγής. Έτσι, πολλοί αρχιτέκτονες μεταφράζουν τη μουσική σε αρχιτεκτονικούς όγκους, «παίζοντας» με τις τρεις διαστάσεις του χώρου, μήκος- πλάτος- ύψος ως τις τρεις διαστάσεις του ήχου, χρόνος –ένταση- συχνότητα.

Εν κατακλείδιν, η συσχέτιση αρχιτεκτονικής και μουσικής δεν είναι μια πρωτάκουστη έννοια. Όπως γράφει σε βιβλίο του περί Αρχιτεκτονικής και Μουσικής ο Ν.Τσινίκας, «ένα μουσικό σενάριο, ως τμήμα του κτηριολογικού προγράμματος, μπορεί να δημιουργήσει στην αρχιτεκτονική ευρηματικά αποτελέσματα. Θα έμοιαζε με την αρμονία που μεταδίδει η χρυσή τομή σε όσους την αντικρίζουν, π.χ. στην πρόσοψη του Παρθενώνα, αλλά που γίνεται αντιληπτή μόνον από εκείνους που τη γνωρίζουν».

Πηγές Άρθρου:

Αγησιλάου,Τ., Κουτσονικα, Α., Σαρλας, Κ. (2016). Μουσική και Αρχιτεκτονική, Μουσική Προσέγγιση της Αρχιτεκτονικής. Ανακτήθηκε από http://repository.library.teimes.gr/. (τελευταία πρόσβαση 25/04/2020).

Ψαρρα, Σ. (2011). Μουσικές Απεικονίσεις στην Αρχιτεκτονική. Ανακτήθηκε από https://www.greekarchitects.gr/site_parts/doc_files/12.11.2011.07%20erevnitiki.pdf.(τελευταία πρόσβαση 25/04/2020).