Αντι-εξορυκτικοί αγώνες: οι πρώτες σταγόνες
Οι αντι-εξορυκτικοί αγώνες της Χαλκιδικής αποτελούν ένα από τα πιο αυθεντικά και ιστορικά συμβάντα λαϊκού αγώνα του ελληνικού οικολογικού κινήματος. Αφορά ένα αξιέπαινο κίνημα αντίστασης με θεμέλια σε άκρως λαϊκα χαρακτηριστικά. Στράφηκε με πυγμή ενάντια στις αισχροκερδείς προσπάθειες εξόρυξης χρυσού στα εδάφη της Χαλκιδικής, στις Σκουριές και γενικότερα σε όλη την Βόρεια Ελλάδα.
Αρχικά, το πρώτο φτερούγισμα του αγώνα αυτού εντοπίζεται πριν τριάντα χρόνια, ήδη από το 1980, στο χωριό Ολυμπιάδα. Η ιστορία ξεκινά, όταν σύσσωμη η τοπική κοινωνία, με απόφαση του Στε ανέτρεψε τα σχέδια της καναδικής πολυεθνικής TVX. Ειδικότερα, στόχος της ήταν η εγκατάσταση εργοστασίου μεταλλουργίας χρυσού στα εδάφη της Ολυμπιάδας.
Η σταδιακή όξυνση των συνθηκών
Είναι αλήθεια, ότι η αντι-εξορυκτική αγανάκτηση δεν ξέσπασε σαν χείμαρρος εν μια νυκτί. Με άλλα λόγια, οι συνθήκες για την έκφρασή της άρχισαν να λαμβάνουν χώρα μερικά χρόνια πριν. Η ημερομηνία έδειχνε, το 1976, όταν ψήφισαν τον νόμο 330. Ο νόμος αυτός, επέφερε δραματικές αλλαγές στο εργασιακό καθεστώς σχετικά με την συνδικαλιστική ελευθερία και τα δικαιώματα του “συνέρχεσθαι”. Διατύπωνε ρητά την εξασθένιση κάθε δυνατότητα απεργιακής κινητοποίησης.
Απεναντίας, οι οικοδόμοι της Αθήνας, απαντώντας με ακμαία αντανακλαστικά σ’ αυτή την κατάφωρη παραβίαση των εργασιακών τους δικαιωμάτων, συσπείρωσαν πολυάριθμες μαζικές διαδηλώσεις, τις οποίες αναχαίτισαν αστυνομικές δυνάμεις. Παράλληλα, οι εργάτες του μεταλλωρυχείου στο Στρατώνι, οργάνωσαν κινητοποίηση διαμαρτυρίας έξω από τα γραφεία της Α.Α.Χ.Ε.Π.Λ. Εκεί, εκκίνησαν μία αγωνιστική απεργία πείνας που είχε μεγάλη διάρκεια. Ταυτόχρονα, επιχείρησαν καταλήψεις των χώρων των εργοταξίων στο Στρατώνι και την Ολυμπιάδα. Απειλούσαν ότι θα τα ανατινάξουν.
Αντι-εξορυκτικοί αγώνες, η ιστορική απεργία και η επιρροή της
Η απεργία διαρκεί 250 ημέρες και ενόψει της συγκυρίας προκύπτουν αυτοδιευθυνόμενες εστίες αγώνα. Στη συνέχεια, σε διάφορα χωριά της Χαλκιδικής, οι κάτοικοι διενεργούν συνελεύσεις και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τις περιπολίες εκφοβισμού της αστυνομίας σε διάφορα χωριά. Τον Οκτώβρη του 1977, η εργοδοτική εξουσία της εταιρείας που εκμεταλλεύεται τα μεταλλεία, προχωρεί σε μαζικές απολύσεις απεργών. Παραλείπει την παροχή αποζημιώσεων και προσπαθεί μέσω της εξαγοράς να περιστείλει το απεργιακό κίνημα.
Η οικολογία είναι ανατρεπτική, επειδή θέτει υπό ερώτηση το καπιταλιστικό φαντασιακό που εξουσιάζει τον πλανήτη. Απορρίπτει το κεντρικό κίνητρο, σύμφωνα με το οποίο η μοίρα μας είναι να αυξάνουμε ασταμάτητα την παραγωγή και την κατανάλωση. Δείχνει τον καταστροφικό αντίκτυπο της καπιταλιστικής λογικής πάνω στο φυσικό περιβάλλον και στη ζωή των ανθρώπινων όντων
Κορνήλιος Καστοριάδης
Η κλιμάκωση των χρόνων 2000-2015
Από το 2003 και μετά την πτώχευση της καναδικής TVX, η εκμετάλλευση των μεταλλείων περνά στα χέρια της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός. Ωστόσο, την ιδιοκτησία αναλαμβάνει η εταιρεία Eldorado Gold το 2008. Η ίδια, εντατικοποιεί δραστικά την πολιτική καταστολής και καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος στην περιοχή της Χαλκιδικής.
Η μαζική διαδήλωση
Παρόλα αυτά, τα αιτήματα και η πάλη των εργαζόμενων και των κατοίκων της περιοχής έχουν κερδίσει σπουδαίο έδαφος. Μάλιστα, τον Νοέμβρη 2012 την Θεσσαλονίκη σείει μία μεγαλειώδης πορεία αλληλεγγύης ενάντια στις εξορύξεις των μεταλλείων. Οι αγώνες και οι εξελίξεις ευαισθητοποιούν πολλούς καλλιτέχνες και τρίτους. έτσι, μερικοί από αυτούς συμμετέχουν σε συναυλία αφιέρωσης στον αγώνα ενάντια στην εκμετάλλευση των Σκουριών.
«Εξόρυξη δεν γίνεται, μην τρέφετε ελπίδες, αν θέλετε χρυσό, ανοίξτε τις θυρίδες»
Σύνθημα στις διαδηλώσεις ενάντια στις εξορύξεις
Ο εμπρησμός των Σκουριών
Τον Φεβρουάριο του 2013 πραγματοποιείται εμπρηστική επίθεση στο εργοτάξιο των Σκουριών και αστυνομικές δυνάμεις εισβάλλουν στο χωριό της Ιερισσού. Μετά τον Μάρτη του 2016 μεσολαβεί δυναμική κινητοποίηση διαμαρτυρίας στις Σκουριές στο βουνό Κακκαβος της ορεινής Χαλκιδικής. Κατά την διάρκεια της συγκέντρωσης, η εταιρεία καταγράφει τα στοιχεία των διαδηλωτών και συμμέτοχων.
Η δίκη
Στην συνέχεια, κινεί εναντίον τους δίκες με δριμύτατες κατηγορίες για ποινικά αδικήματα εναντίον 350 ανθρώπων. Οι δικογραφίες που ανοίγουν, φθάνουν τις 30 και οι κατηγορίες κάνουν λόγο ακόμα και για σύσταση εγκληματικής οργάνωσης.
Η τάση του ανθρώπου να κυριαρχεί πάνω στη φύση, είναι επακόλουθο της τάσης του ανθρώπου να κυριαρχεί πάνω στον άνθρωπο».
Μάρεϊ Μπουκτσιν
Οι αντι-εξορυκτικοί αγώνες αφορμή αυτο-οργάνωσης
Ενόψει των διώξεων των αγωνιστών, σημειώνονται πυρήνες πολιτικής αυτο-οργάνωσης. Ειδικότερα, οι κάτοικοι και οι εργάτες συστήνουν επιτροπές αγώνα με την στήριξη της ανεξάρτητης επιστημονικής κοινότητας. Έτσι, πραγματοποιούν συνεχείς δράσεις συνελεύσεων στην πλατεία του χωριού Μεγάλη Παναγιά, της Ιερισσού, των Νέων Ρόδων, του Νεοχωρίου. Μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων συμμετέχει ενεργά σε κοινοτικές πρωτοβουλίες αποφάσεων.
Μέσα στον παλμό των γεγονότων αναδύεται η πρωτοβουλία Επιτροπής αγώνα Μεγάλης Παναγιάς. Το 2015, το κίνημα αποφασίζει με συνέλευση να κατέβει με αμεσοδημοκρατική πρωτοβουλία στις δημοτικές εκλογές για την ανατροπή της δράσης της Eldorado Gold. Εξασφαλίζει την εκλογική πλειοψηφία και ανακτά τις ελπίδες και την αγωνιστικότητά του.
Παράλληλα κέντρα αγώνα
Με βάση όλα τα παραπάνω αξίζει να γίνει μία αναφορά στα παράλληλα μέτωπα αγώνα που διεξάγουν επίσης τον δικό τους αντι-μεταλλευτικό αγώνα. Ένα από αυτά, είναι η εστία του δυναμικού κινήματος στην Θράκη. Διατηρεί ακμαίο το αγωνιστικό του πρόταγμα που αν και συμπληρώνει παρελθόν αντίστασης δεκαετίας, συγκεντρώνει μεγάλη σύμπνοια της ευρύτερης τοπικής κοινωνίας ενάντια στα σχέδια της Eldorado Gold για το Πέραμα. Ταυτόχρονα, σπουδαίο είναι και το ενεργό κίνημα ενάντια στις εξορύξεις χρυσοφόρων κοιτασμάτων στο Κιλκίς, όπου αντέδρασε σθεναρά στην διενέργεια διαγωνισμού για εκμετάλλευσή τους.
Ο θεσμός του 10ήμερου φεστιβάλ αγώνα
Για να ενθαρρύνουν την ευρύτερη ιστορία και δράση του κινήματος, παίρνει μορφή η ιδέα του 10ήμερου αγώνα και φεστιβάλ ενάντια στις εξορύξεις που το οργανώνουν κάθε χρόνο. Αποτελεί ένα πολιτικό εγχείρημα αλληλεγγύης που κρατά ζωντανό τον παλμό της αντίστασης. Βρίσκεται εκεί, για να υπενθυμίζει να πολεμά κανείς συλλογικά ενάντια στις πολιτικές κερδοφορίας των πολυεθνικών και στην εργασιακή εξαθλίωση στα μεταλλεία χρυσού. Συνοψίζοντας, το κίνημα ενάντια στις εξορύξεις συνιστά ένα διαρκές διακύβευμα που απαιτεί διαρκή αγώνα και από κοινού προσπάθεια για την προστασία των φυσικών χώρων.
Βιβλιογραφία:
Οικονομάκης Λ, Δαλάκογλου Δ (2024), Σκουριές. Εκδόσεις του Κάμπου, Αθήνα (20-06-2025)
Καδόγλου Μ (2014), 30 χρόνια αγώνες κατά των μεταλλείων χρυσού – Ένα σύντομο ιστορικό #skouries, Ανάκτηση antigold.gr (19-06-2025)
Μποχώτης Π(2017) Σκουριές: Οι Αγώνες για Ζωή, Γη και Ελευθερία δεν έχουν Ημερομηνία Λήξης, Ανάκτηση www.babylonia.gr
