Η πολιτιστική κρίση στην Ελλάδα αποτελεί ένα γενικευμένο φαινόμενο που γίνεται ολοένα και πιο αντιληπτό. Μουσεία και αρχαιολογικοί χώροι κλείνουν ή υπολειτουργούν, οι πολιτιστικές εκδηλώσεις μειώνονται και η συμμετοχή των πολιτών στα πολιτιστικά δρώμενα είναι πιο μειωμένη από ποτέ. Η κρίση αυτή είναι αδιαμφισβήτητα συνδεδεμένη με την οικονομική κρίση που πρόσφατα έπληξε τη χώρα και η οποία, μαζί με τη χρηματοοικονομική κατάσταση, έβλαψε και τον πολιτιστικό τομέα.
Η αφετηρία του προβλήματος
Η οικονομική κρίση του 2009 έφερε μαζί της μεγάλα εμπόδια σε πολλούς τομείς της ελληνικής κοινωνίας. Ωστόσο, η επίδρασή της δεν περιορίστηκε μόνο στο δημοσιονομικό και χρηματοοικονομικό σύστημα της χώρας. Η πολιτιστική ζωή επηρεάστηκε ιδιαίτερα από τις κοινωνικές και οικονομικές αναταραχές, οι οποίες οδήγησαν στον περιορισμό των πόρων και την μείωση των δραστηριοτήτων στον συγκεκριμένο τομέα. Έτσι, η δυσμενής αυτή κατάσταση προκάλεσε την πολιτιστική κρίση στην Ελλάδα, η οποία συνεχίζει να αποτελεί ένα κρίσιμο ζήτημα μέχρι και σήμερα.
Η παραμέληση του πολιτισμού
Μέσα σε ένα τόσο ζοφερό και δυσμενές κλίμα, ο πολιτισμός, οι τέχνες και η πνευματική ζωή της χώρας ήταν από τα πρώτα πεδία που παραμελήθηκαν οικονομικά. Οι κρατικές επιχορηγήσεις μειώθηκαν σημαντικά, πολλά μουσεία, θέατρα και άλλα πολιτιστικά κέντρα αντιμετώπισαν ελλείψεις προσωπικού, ενώ άλλα δεν κατάφεραν καν να διατηρήσουν τη λειτουργία τους.
Παραδείγματα της πολιτιστικής κρίσης στην Ελλάδα υπάρχουν πολλά. Από το κλείσιμο πολλών τμημάτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου το 2011, εξαιτίας του μειωμένου (ως και 35%) προϋπολογισμού και της έλλειψης φυλάκων, μέχρι και την απεργία πολλών εργαζομένων το 2015 και το κλείσιμο πολλών μουσείων, ως ένδειξη διαμαρτυρίας για την επικείμενη μείωση μισθών.
Η κρίση αυτή μάλιστα έπληξε και άλλα πολιτιστικά κέντρα τα οποία αναγκάστηκαν να αναστείλουν ή να περιορίσουν την λειτουργία τους λόγω της έλλειψης πόρων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν το Παλαιό Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, του οποίου η μεταστέγαση διήρκησε περίπου 7 χρόνια (2009-2016), εξαιτίας της έλλειψης χρηματοδότησης αλλά και η οριακή οικονομική κατάσταση στην οποία βρέθηκε το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών(2013-2014).
Τα παραπάνω παραδείγματα ωστόσο αφορούν μία περίοδο που η οικονομική κρίση στην Ελλάδα είχε λάβει τεράστιες διαστάσεις. Θα ήταν λοιπόν εύλογο να υποθέσουμε πως η πολιτιστική κρίση στην Ελλάδα θα είχε μέχρι τώρα καταπραϋνθεί. Κάτι τέτοιο όμως δεν ισχύει. Μέχρι και σήμερα ο καλλιτεχνικός και πολιτιστικός κόσμος της χώρας μας διέρχεται μεγάλη κρίση και μάλιστα υπάρχουν πολλές ενδείξεις που το αποδεικνύουν.
Χαρακτηριστικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε το ελληνικό σινεμά το οποίο βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις της Ευρώπης ως προς την χρηματοδότηση, όπως ανέφεραν και οι άνθρωποι της πρωτοβουλίας «Ορατότης Μηδέν»: «Σήμερα ο ελληνικός κινηματογράφος βρίσκεται στην τελευταία θέση της Ευρώπης ως προς τη δημόσια επιλεκτική χρηματοδότηση με βάση το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν της, ενώ την ίδια στιγμή καταγράφει διεθνείς διακρίσεις και συμμετοχές στα μεγαλύτερα φεστιβάλ». Επιπλέον, μία ακόμα σημαντική ένδειξη της πολιτιστικής κρίσης στην Ελλάδα αποτελεί και η οικονομική ασφυξία που αντιμετωπίζει η πλειονότητα των θεατρικών παραγωγών, που καθιστά αδύνατη την ομαλή λειτουργία τους. Δεδομένη είναι επίσης και η υποστελέχωση των μουσείων και των αρχαιολογικών χώρων.
Πολιτιστική κρίση στην Ελλάδα: κοινωνικές και πολιτιστικές συνέπειες
Η κατάσταση αυτή, που είναι πλέον δεδομένη, είναι λογικό να προκαλέσει δυσλειτουργίες και πρώτα απ’ όλα στην σύσταση της ίδιας της ελληνικής κοινωνίας. Με την πολιτιστική κρίση στην Ελλάδα τόσο οι πολίτες, όσο και οι απασχολούμενοι στον τομέα του πολιτισμού, βρίσκονται αντιμέτωποι με τεράστιες απειλές.
Οι πολίτες από τη μεριά τους, έχοντας βιώσει την περιορισμένη πρόσβαση σε πολιτιστικές δραστηριότητες και έχοντας χάσει το ενδιαφέρον τους για τέτοιου είδους ασχολίες, ενισχύουν τον κίνδυνο της πνευματικής υποβάθμισης , ενώ ταυτόχρονα απειλούνται από την κοινωνική αποξένωση και την απώλεια της πολιτιστικής τους ταυτότητας.
Από την άλλη, οι άνθρωποι που έχουν ως επάγγελμά τους την ενασχόληση με κάποια μορφή πολιτισμού, καλούνται να αντιμετωπίσουν τις οικονομικές συνέπειες αυτής της κατάστασης, όπως η έλλειψη θέσεων εργασίας και οι πενιχροί μισθοί. Όλα αυτά, όπως είναι λογικό απειλούν την ελληνική κοινωνία στην ολότητα της, καθιστώντας την πολιτιστική κρίση ένα από τα κυριότερα εμπόδια της σύγχρονης Ελλάδας .
Πολιστική κρίση στην Ελλάδα: το παράδοξο
Παρόλα αυτά, η Ελλάδα αποτελεί ένα περίεργο παράδειγμα χώρας που απειλείται από πολιτιστική κρίση και αυτό γιατί ανέκαθεν ο πολιτισμός αποτελούσε ένα από τα πιο ισχυρά χαρακτηριστικά της. Φυσικά, εξαιτίας της οικονομικής κρίσης, παρόμοια με άλλους τομείς, ήταν σχεδόν αδύνατο για την πολιτιστική ζωή της χώρας να μείνει ανεπηρέαστη. Ωστόσο, το γεγονός πως επηρεάστηκε αρνητικά σε τόσο μεγάλο βαθμό είναι όντως κάτι παράδοξο δεδομένης της εξάρτησης της ελληνικής οικονομίας από τον πολιτισμό της. Αυτό μάλλον συνέβη καθώς δεν έγινε έγκυρα αντιληπτή η αξία της.
Μέσα από μία καλύτερη διαχείριση της πολιτιστικής παραγωγής και κληρονομιάς της χώρας, ο οικονομικός τομέας θα μπορούσε να επωφεληθεί σημαντικά, ωστόσο ποτέ μέχρι τώρα δεν δόθηκε η απαραίτητη έμφαση στην ανάκαμψη αυτής της τόσο κερδοφόρας ελληνικής βιομηχανίας.
ΠΗΓΕΣ
Χαραλαμπίδου, Τζ. (2016). Ο πολιτισμός απέναντι στην οικονομική κρίση. https://www.ertnews.gr/eidiseis/mono-sto-ertgr/o-politismos-apenanti-stin-ikonomiki-krisi. Ανακτήθηκε από :www.ertnews.gr (τελευταία πρόσβαση: 12/11/2025)
Παναγιωτοπούλου, Φ. (2012). Η κρίση καταστρέφει την πολιτιστική κληρονομιά της Ελλάδας. https://www.lifo.gr/culture/i-krisi-katastrefei-tin-politistiki-klironomia-tis-elladas. Ανακτήθηκε από :www.lifo.gr (τελευταία πρόσβαση: 12/11/2025)
Κατσουνάκη, Μ. (2010). Ο Πολιτισμός είναι αντίδοτο στην κρίση. https://www.kathimerini.gr/culture/392822/o-politismos-einai-antidoto-stin-krisi/ Ανακτήθηκε από :www.kathimerini.gr (τελευταία πρόσβαση: 12/11/2025)
