Με τον όρο κλιματικοί πρόσφυγες αναφερόμαστε στους ανθρώπους που αναγκάζονται να μεταναστεύσουν λόγω των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως η μαζική μετακίνηση πληθυσμών αναμένεται να κορυφωθεί τα επόμενα χρόνια αλλάζοντας έτσι την ανθρωπογεωγραφία του πλανήτη.
Περιβαλλοντικοί πρόσφυγες και μετανάστες
Η συγκεκριμένη ορολογία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από ένα αμερικάνικο ινστιτούτο στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Το ινστιτούτο επιχειρούσε τότε να εξηγήσει την αύξηση των μεταναστευτικών ροών από την Αφρική και την Ασία. Το 1985 σε έκθεση των Ηνωμένων Εθνών για το περιβάλλον δίνεται ο πρώτος επίσημος ορισμός του περιβαλλοντικού πρόσφυγα. Ως τέτοιος ορίζεται ο άνθρωπος που αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη μόνιμη κατοικία του εξαιτίας μιας περιβαλλοντικής διατάραξης, η οποία θέτει σε κίνδυνο τη ζωή του και την ποιότητα αυτής.
Απoκεί κι έπειτα ξεκινά μια ατέρμονη διαμάχη για το αν πρέπει ή όχι να υπάρξει διάκριση μεταξύ περιβαλλοντικού πρόσφυγα και μετανάστη. Έτσι διάφοροι νομικοί προσπαθούν να διαχωρίσουν τα δικαιώματα του περιβαλλοντικού πρόσφυγα από αυτά του περιβαλλοντικού μετανάστη. Τελικά ως μετανάστες χαρακτηρίζονται όσοι μετακινούνται εξαιτίας μιας βαθμιαίας περιβαλλοντικής υποβάθμισης της περιοχής τους. Από την άλλη, ως περιβαλλοντικοί πρόσφυγες ορίζονται εκείνοι που φεύγουν λόγω της δημιουργίας μη ανθρώπινων συνθηκών διαβίωσης.
Κλιματικοί πρόσφυγες
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο δημιουργήθηκε μια νέα κατηγορία περιβαλλοντικών προσφύγων ο αριθμός των οποίων αναμένεται να πολλαπλασιαστεί στο μέλλον. Αυτοί δεν είναι άλλοι από τους κλιματικούς πρόσφυγες. Είναι δηλαδή εκείνοι που αφήνουν την παραδοσιακή τους κατοικία αποκλειστικά εξαιτίας της αλλαγής του κλίματος του πλανήτη. Η αλλαγή αυτή αποτελεί συνέπεια της ραγδαίας θερμοκρασιακής ανόδου που παρατηρήθηκε τις τελευταίες κυρίως δεκαετίες.
Είναι αλήθεια πως μετά την εποχή των παγετώνων η θερμοκρασία της γης παρέμενε σχετικά σταθερή. Ωστόσο τον εικοστό αιώνα αυτή αυξήθηκε κατά 0,5-0,8 βαθμούς Κελσίου λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας. Μάλιστα, όπως επισημαίνει η Greenpeace η συγκεκριμένη άνοδος της θερμοκρασίας έχει επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην ισορροπία της ατμόσφαιρας. Πράγματι, γνωρίζουμε πως η στάθμη της θάλασσας έχει ανέβει και πως θα συνεχίσει να ανεβαίνει με γεωμετρική πρόοδο. Οι προβλέψεις αναφέρουν πως αρκετές πόλεις θα βυθιστούν και πως οι πληθυσμοί τους θα συμπιεστούν στο εσωτερικό των Ηπείρων. Ελλοχεύει ακόμα και ο κίνδυνος της εξαφάνισης ειδών, της καταστροφής οικοσυστημάτων και της απορρύθμισης της τροφικής αλυσίδας. Αν τα παραπάνω επαληθευτούν τότε εκατομμύρια άνθρωποι θα βρεθούν εκτεθειμένοι σε συνθήκες ακραίας πείνας και φτώχειας. Έτσι η εγκατάλειψη του τόπου τους θα αποτελεί γι’ αυτούς μονόδρομο επιβίωσης.
Τι θα γίνει
Η πλειονότητα της επιστημονικής κοινότητας θεωρεί βέβαιο πώς ο αριθμός των κλιματικών προσφύγων θα αυξηθεί δραματικά τα επόμενα χρόνια. Άλλωστε, διακεκριμένοι καθηγητές υποστηρίζουν πως μέχρι το 2050 περίπου 200 εκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν μεταναστεύσει λόγω της κλιματικής αλλαγής. Και αυτό γιατί σήμερα υπάρχουν αρκετές πυκνοκατοικημένες περιοχές δίπλα σε μεγάλα ποτάμια και θάλασσες.
Αυτή η χαοτική και άναρχη επικείμενη μετακίνηση πληθυσμών είναι δεδομένο πως θα δημιουργήσει τεράστια προβλήματα. Πράγματι, σε διάφορες χώρες υποδοχής θα καταφτάνουν χιλιάδες άνθρωποι από όλα τα μέρη του κόσμου. Είναι προφανές πως οι κατατρεγμένοι αυτοί άνθρωποι θα έχουν ανάγκη σίτισης και περίθαλψης αρχικά, και ομαλής ενσωμάτωσης στη συνέχεια. Για να συμβεί αυτό οι μη πληττόμενες χώρες θα πρέπει να προετοιμαστούν οικονομικά και κοινωνικά. Η αποφυγή κοινωνικής έκρηξης και η διατήρηση της συνοχής σε τέτοιες συνθήκες θα αποτελέσουν το υπαρξιακό στοίχημα του μέλλοντος.
Κλείνοντας, το σίγουρο είναι πως οι κλιματικοί πρόσφυγες θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στον αιώνα που διανύουμε, αλλάζοντας σύνορα και νοοτροπίες αιώνων.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο
- UN ruling on climate refugees could be gamechanger for climate action, ανακτήθηκε από www.climatechangenews.com, τελευταία επίσκεψη 1/6/2020
- Κλιματικοί πρόσφυγες, No place like home, ανακτήθηκε από taniamarkoutsa.wordpress.com, τελευταία επίσκεψη 1/6/2020
