Η ανήλικη βία, άλλοτε μια σποραδική ανησυχία, σήμερα αποτελεί θλιβερή πραγματικότητα που μεγαλώνει και καλύπτει ως σκιά τις νέες γενιές. Το ερώτημα που ανέρχεται ωστόσο αφορά το πώς φτάσαμε ως κοινωνία στη σημερινή αυτή κατάσταση. Πώς μια γενιά, με πρόσβαση σε εύρος πληροφοριών μετατρέπεται σε φορέα βίας και καταστροφής αντί σε κινητήριο δύναμη αλλαγής;
Η παιδεία, που κάποτε αποτελούσε θεμέλιο αξιών, μοιάζει να έχει περιθωριοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό, ώστε πλέον να συνιστά καταναγκαστικό έργο για την μεγάλη πλειονότητα των παιδιών. Οι νέοι δεν βλέπουν στα σχολεία έναν χώρο έμπνευσης και διαλόγου, αλλά ένα αυστηρά οριοθετημένο σύστημα προετοιμασίας για τις εξετάσεις, με καθαρά βαθμοθηρικό χαρακτήρα, ανίκανο να τους προετοιμάσει για την – ενήλικη πλέον – ένταξη τους στην κοινωνία.
Η αποσύνδεση από τις ανθρωπιστικές αξίες και η έλλειψη προτύπων που εμπνέουν οδηγεί σε μια κοινωνία που αδυνατεί να προωθήσει την ευγένεια, τον σεβασμό και την αλληλεγγύη. Όταν η παιδεία μετατρέπεται σε υποχρέωση και όχι σε ευκαιρία, το κενό που αφήνει πίσω της, καλύπτεται από άγχος, αβεβαιότητα και έναν υποβοσκούμενο φόβο για το αύριο.
Ως μία ακόμα βασική έλλειψη της παιδείας, τα παιδιά αναγνωρίζουν την απομάκρυνση από τις τέχνες και τη δημιουργική στειρότητα που χαρακτηρίζει το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα. Η τέχνη, κάποτε διέξοδος ψυχικής ανάτασης και φροντίδας, μοιάζει να έχει χάσει την δύναμη να ελκύει τα παιδιά ως μέσο έκφρασης. Το καταφύγιο που κάποτε έβρισκαν στη δημιουργικότητα, την ζωγραφική, τη λογοτεχνία, τη μουσική και το θέατρο φαίνεται να γκρεμίζεται συθέμελα και να αντικαθιστάται από φευγαλέες μεθόδους ψυχαγωγίας. Οι έφηβοι στρέφονται ολοένα και περισσότερο σε γρήγορες, επιφανειακές απολαύσεις που δεν απαιτούν φαντασία ή συναισθηματική εμπλοκή. Το βιβλίο, η σκηνή, ο καμβάς – όλα τα μέσα που παραδοσιακά εμπνέουν δημιουργία και αυτοέκφραση – υποσκελίζονται από την οθόνη και την παθητική κατανάλωση γρήγορων πληροφοριών και εικόνων. Η παθητικότητα στην ψυχαγωγία της νέας γενιάς στερεί από τα παιδιά τη δυνατότητα να έρθουν σε επαφή με τον εσωτερικό τους κόσμο και να διοχετεύσουν με τρόπο δημιουργικό τη θυελλώδη ενέργεια τους. Η βία επομένως, σε πολλές περιπτώσεις, έρχεται ως η εύκολη, άμεση επιλογή εκτόνωσης.
Ωστόσο το πρόβλημα παύει να εμφανίζεται αποκλειστικά στο άτομο και απλώνεται σε μία μεγαλύτερη κλίμακα. Στη θέση της προσωπικής έκφρασης, αναδύεται η κουλτούρα της αγέλης. Οι παρέες γίνονται ομάδες με άγραφους νόμους και εσωτερικές λειτουργίες, όπου η ένταξη προϋποθέτει την απόλυτη συμμόρφωση. Η ατομική φωνή θυσιάζεται στο βωμό της αποδοχής, ενώ καλλιεργείται η αίσθηση ότι η μοναδικότητα – ή έστω η απομάκρυνση από τα πρότωπα της ομάδας, είναι αιτία απομόνωσης και κοινωνικής κατακραυγής.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η ανήλικη βία και η παραβατικότητα μετατρέπεται σε εργαλείο: αποδεικνύει δύναμη, καθιερώνει την ιεραρχία, διαμορφώνει την ταυτότητα της ομάδας, αλλά πάνω από όλα κρατάει ζωντανή μία άναρχα δομημένη τάξη πραγμάτων – ένα status quo. Η “κάλπικη” αυτή συλλογικότητα μπορεί στα μέλη της να θυμίζει την μορφή μίας κοινότητας, δεν παύει όμως να αποτελεί ένα μέσο κομφορμισμού που είναι ανέλπιστα κενό.
Υπάρχει Ελπίδα;
Η έξαρση στην ανήλικη βία δεν θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να αντιμετωπίζεται σαν να είναι αναπόφευκτη. Χρειαζόμαστε μια νέα κοινωνική αφήγηση που θα εμπνέει τους νέους να επαναστατήσουν, να δημιουργήσουν, να φανταστούν και να αμφισβητήσουν τα καθεστώτα – όχι με τη βία, αλλά με σκέψεις και ιδέες. Ο ροκ καλλιτέχνης, Παύλος Σιδηρόπουλος έγραφε στους στίχους του: “Έχε το νου σου στο παιδί, γιατί αν γλιτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα”. Η κοινωνία έχει γυρίσει τις πλάτες της στις ρίζες της, στις απαρχές της αλλά και στο ίδιο της το μέλλον. Τα παιδιά αποτελούν τον πιο σκληρό και παράλληλα τον πιο αυθεντικό καθρέφτη της κοινωνίας μας, ένα ζωντανό παράδειγμα του “αύριο” που συλλογικά έχουμε χτίσει. Ας δώσουμε στη νέα γενιά τα εργαλεία να ονειρευτεί και το έδαφος να δημιουργήσει έναν κόσμο καλύτερο.
Πηγές
Βερούτης, Α.(2024). Ανήλικη βία. Ανακτήθηκε από capital.gr. (τελευταία πρόσβαση 30.11.2024)
Αλεξόπουλος, Χ. (2024). Βία ανηλίκων και κοινωνικές συνθήκες. Ανακτήθηκε από metarithmisi.gr. (τελευταία πρόσβαση 30.11.2024)
Καράτζιου, Ν. (2023). Παραβατικότητα ανηλίκων: Ωμή βία, έτσι για τη φάση. LiFO. Ανακτήθηκε από: lifo.gr. (τελευταία πρόσβαση 30.11.2024)
